Υψηλό βαθμό ψυχοπαθολογίας παρουσιάζει ο πληθυσμός της Κρήτης, γεγονός το οποίο μπορεί να βασιστεί σε λόγους περιβαλλοντικούς αλλά και σε γενετικούς παράγοντες, όπως είναι το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.
Η 10η Οκτωβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Είναι μια μέρα αφιερωμένη στους ψυχικά ασθενείς, οι οποίοι μπορεί να εμφανίσουν από μια απλή μορφή αγχώδους διαταραχής μέχρι και σοβαρότερα ψυχιατρικά νοσήματα, όπως κλινική κατάθλιψη, διπολική διαταραχή και ψυχώσεις.
Η εφημερίδα “Νέα Κρήτη” επικοινώνησε με τον κ. Αλέξανδρο Βγόντζα, καθηγητή Ψυχιατρικής, ο οποίος μας μίλησε για την ψυχική υγεία των Κρητικών μέσω μιας έρευνας η οποία έλαβε χώρα το 2017.
Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας, οι περισσότεροι από τους ψυχικά ασθενείς παρουσίασαν κατάθλιψη.
«Σε μια έρευνα που έχουμε κάνει και μαζί με τον κ. Λιονή, τον κ. Πούμπα, τον κ. Ζαγανά και τον κ. Σίμο σε 3.200 άνδρες και γυναίκες πάνω από 60 ετών, σε περιοχή της ενδοχώρας (ημιαστικές περιοχές), βρήκαμε πως το 12% των ανθρώπων ανέφεραν πως πάσχουν από κατάθλιψη. Στις γυναίκες το ποσοστό είναι διπλάσιο σε σχέση με εκείνο των ανδρών. Αρχικά η έρευνα έγινε με τη μορφή ερωτηματολογίου. “Έχετε κατάθλιψη; Ναι ή όχι;”. Το 12% είπε “ναι”», είπε ο κ. Βγόντζας, ενώ συνέχισε: «Όταν από αυτούς διαλέξαμε μ' ένα επιστημονικό τρόπο 500 άτομα και τους εξετάσαμε ψυχίατροι, νευρολόγοι κ.λπ., βρήκαμε πως το 25% πληρούν τα κριτήρια της κατάθλιψης με κλινικό περιεχόμενο, που χρήζει αντιμετώπισης».
Μεταξύ άλλων, ο κ. Βγόντζας ανέφερε: «Αυτή τη στιγμή με την κινητή μονάδα, που κινείται στην περιοχή της ενδοχώρας έξι ολόκληρα χρόνια, όχι σε όλα τα σημεία - φέτος πάμε και στη Βιάννο και στις Αρχάνες, δηλαδή μιλάμε για πληθυσμό 150.000-160.000 ατόμων - έχουμε εξετάσει περίπου 2.000 άτομα πάσης ηλικίας. Αυτό το κάνουμε στα Κέντρα Υγείας (Μοίρες, Αρκαλοχώρι, Καστέλι, Χερσόνησος, Χάρακας, Αρχάνες και τώρα Βιάννος). Εξετάσαμε 2.000 άτομα χωριστά. Η πιο συχνή διάγνωση είναι κατάθλιψη. Ένα 40% είναι με κατάθλιψη, ένα άλλο 15% με ψυχιατρική διάγνωση και ένα 15% με αγχώδης διαταραχή. Ένα 55%-60% εκείνων που μας επισκέφτηκαν έχουν κυρίως κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές, που μερικές φορές αυτά συνυπάρχουν».
Η μέση ηλικία εμφάνισης της κατάθλιψης αγγίζει τα 67 έτη, ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποστηριχθεί πως είναι ένα νόσημα της τρίτης ηλικίας. Είναι ένα νόσημα που μπορεί να “χτυπήσει” και τους νεότερους ενήλικες, ενώ ερώτημα παραμένει γιατί οι άνθρωποι μικρότερης ηλικίας δεν επισκέπτονται κάποιον ψυχίατρο, ενώ οι μεγαλύτεροι το κάνουν.
«Είχαμε ανθρώπους ηλικίας από 20 έως 95 ετών, αλλά η μέση ηλικία είναι 67. Τα 3/4 ήταν γυναίκες, ενώ το 1/4 ήταν άνδρες. Εάν λάβουμε υπόψη μας πως η κατάθλιψη “χτυπάει” όλες τις ηλικίες και σε διπλάσιο βαθμό τις γυναίκες από τους άνδρες, τότε η έρευνα και η εμπειρία το αποδεικνύει. Οι μεγάλοι άνθρωποι πάνε στον γιατρό, ενώ φαίνεται πως οι νεαροί δυσκολεύονται, γεγονός που είναι αντίθετο από αυτό που περιμένουμε. Πιστεύουμε πως οι νέοι έχουν ξεπεράσει το στίγμα του ψυχιάτρου. Αυτό δε συμβαίνει. Οι μεγάλης ηλικίας άνθρωποι έρχονται πιο συχνά στον ψυχίατρο. Αυτό είναι μια πρόοδος στη χώρα μας. Προηγούμενες δεκαετίες, καμία γυναίκα τρίτης ηλικίας δεν έλεγε πως έχει κατάθλιψη. Έλεγε πως “πονάει το στήθος μου... κόμπος στον λαιμό”. Τώρα λένε ότι “δεν αισθάνομαι καλά”. Λένε πλέον ξεκάθαρα πως έχουν κατάθλιψη. Οι γυναίκες πάνε πιο εύκολα από τους άνδρες στον ψυχίατρο. Τρεις γυναίκες και ένας άνδρας. Οι άνδρες στην Κρήτη πάνε με μεγαλύτερη δυσκολία στον ψυχίατρο», υπογράμμισε ο κ. Βγόντζας.
«Πρωταθλήτρια» στις αυτοκτονίες η Κρήτη
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι πως η Κρήτη υπερέχει ως προς τον αριθμό των αυτοκτονιών, καθώς διπλάσιος αριθμός αυτοκτονεί στην Κρήτη σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Ωστόσο, θα ήταν εσφαλμένο να υποστηρίξει κάποιος αβίαστα πως οφείλεται στο ταμπεραμέντο, στην περηφάνια του Κρητικού ή ακόμη στα πολιτιστικά χαρακτηριστικά τού τόπου. Αυτό που είναι άξιο αναφοράς είναι ο αυξημένος βαθμός ψυχοπαθολογίας στην Κρήτη. Διπολική διαταραχή και ψυχώσεις κάνουν αισθητή την εμφάνισή τους στην Κρήτη. Υπάρχει επιπολασμός της ψυχοπαθολογίας στην Κρήτη, δηλαδή ευρεία συχνότητα εμφάνισης ψυχιατρικής νοσηρότητας σε οικογένειες. Αυτό εν μέρει μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός πως μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες ήταν αρκετά διαδεδομένος ο γάμος μεταξύ μακρινών συγγενών (π.χ. ξαδέρφια β’ ή γ’ βαθμού).
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση μιλάμε για υποθέσεις. Το γενετικό υπόβαθρο είναι μια αιτία εμφάνισης ψυχιατρικού νοσήματος, αλλά δεν είναι η μόνη. Υπάρχουν και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, η κατανάλωση αλκοόλ και η εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών ουσιών μπορεί να συνυπάρξουν με ένα βαρύ ψυχιατρικό νόσημα.
«Μου κάνει μεγάλη εντύπωση η εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και η κατανάλωση αλκοόλ στην Κρήτη. Βέβαια, η κατανάλωση αλκοόλ υπήρχε σε παλαιότερες δεκαετίες, αλλά τώρα βλέπουμε εκτεταμένη χρήση κάνναβης, κοκαΐνης και ηρωίνης. Το 30% των ασθενών που νοσηλεύονται στην κλινική, εκτός από το ψυχιατρικό πρόβλημα, έχουν και ένα πρόβλημα χρήσης ουσιών. Είναι αρκετά υψηλό ποσοστό. Αλλά και στην καθημερινή ζωή το ζούμε. Αυτές οι προοδευτικές απόψεις περί της χρήσης κάνναβης... οι πολιτικοί μας πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί. Τα στοιχεία δείχνουν πως υπάρχει μια ευαίσθητη ηλικία των εφήβων και νέων ενηλίκων (15-30 ετών) που είναι κατά βάση κάποια ευάλωτα άτομα και με τη χρήση κάνναβης μπορεί να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα», ανέφερε ο κ. Βγόντζας, ενώ κατέληξε: «Συνολικά, έχουμε πιο βαριά ψυχοπαθολογία. Θεωρούμε πως είναι μέγιστο πρόβλημα και το αλκοόλ και η χρήση ουσιών. Η χρήση ουσιών δεν έχει να κάνει με την οικονομική κρίση και, όποιοι το λένε αυτό, ψεύδονται και λαϊκίζουν ασυνάρτητα».
