Καμπανάκι κινδύνου για τη δυνατότητα αυτάρκειας των τροφίμων μας στα επόμενα χρόνια, λόγω κλιματικής αλλαγής, με την Κρήτη να βρίσκεται “στο κόκκινο” λόγω της γεωγραφικής της θέσης, έχει σημάνει, με στοιχεία που σοκάρουν, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Στο νησί μας φέτος πήραμε μια... μικρή γεύση, με τα “σημάδια” της κλιματικής αλλαγής να γίνονται ορατά ως προς την έλλειψη των βροχοπτώσεων και την ξηρασία στην ανατολική Κρήτη, τις καλλιεργητικές δυσκολίες λόγω ξηρασίας από τη μια, αλλά και έντονων βροχοπτώσεων από την άλλη, σε χρονικές περιόδους που δημιουργούσαν πρόβλημα στην παραγωγή των σταφυλιών. Και γενικότερα, μέσα στα επόμενα χρόνια θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε ακόμα χειρότερες καταστάσεις. Την ίδια ώρα, βγαίνουν στη δημοσιότητα και τα επίσημα στοιχεία για το 2017, που δείχνουν ότι τα τρόφιμα που εισάγουμε από τις άλλες χώρες μπορεί να είναι επικίνδυνα για την υγεία μας σε μεγάλο ποσοστό, ενώ σε μικρότερο αλλά υπολογίσιμο ποσοστό βρέθηκαν διάφοροι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία και στις ζωοτροφές, αφού με αυτές ταΐζουμε τα ζώα μας!
Είναι πολύ χαρακτηριστικός ο “χάρτης” του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, που δόθηκε στη δημοσιότητα και αφορά σε στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ.
Συγκεκριμένα, αναφέρει τα εξής:
- Η αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου επιδεινώνει την κλιματική αλλαγή.
- Η κλιματική αλλαγή θέτει σε κίνδυνο καλλιέργειες, ζωικό κεφάλαιο και ιχθυαποθέματα.
- Η ζήτηση τροφίμων θα μεγαλώσει, επιδεινώνοντας τον ανταγωνισμό για τους φυσικούς πόρους και προκαλώντας περαιτέρω αποψίλωση των δασών και υποβάθμιση του εδάφους.
Επίσης, αναφέρονται στοιχεία όπως:
- 9,7 δισεκατομμύρια άτομα θα αριθμεί ο παγκόσμιος πληθυσμός το 2050. Τα 2/3 από αυτούς θα ζουν σε αστικές περιοχές.
- Περίπου 700 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν σε αγροτικές περιοχές παραμένουν εξαιρετικά φτωχοί.
- Περίπου 800 εκατομμύρια άνθρωποι είναι χρόνια πεινασμένοι.
«Στην Κρήτη ήταν μόλις η αρχή»
Ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας Αλέκος Στεφανάκης δήλωσε στη “Νέα Κρήτη” ότι το νησί μας, λόγω της γεωγραφικής του θέσης, ήδη βιώνει τα πρώτα σημάδια της κλιματικής αλλαγής. «Είμαστε στο νοτιότερο άκρο της Ευρώπης. Και είμαστε οι πρώτοι εκτεθειμένοι στα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής και της ερημοποίησης», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Στεφανάκης.
«Το πρόβλημα με την έλλειψη νερού στην ανατολική Κρήτη, για παράδειγμα, δυστυχώς ήταν μόνο η αρχή. Προς το παρόν, λοιπόν, έχουμε τις επιπτώσεις της λειψυδρίας, που έχει φέρει τα πάνω κάτω. Έχουμε τις επιπτώσεις των βροχοπτώσεων το καλοκαίρι, που κατέστρεψαν την παραγωγή των επιτραπέζιων και των άλλων σταφυλιών και κατέστρεψαν και το χόρτο στους βοσκοτόπους. Μεγάλη ζημιά. Ζημιές, δηλαδή, απίστευτης έκτασης. Παράλληλα, είχαμε την αδυναμία ποτίσματος της φυτικής παραγωγής. Και ευτυχώς υπήρχαν ιδιωτικές επενδύσεις και καλύφθηκαν οι ανάγκες σε νερό στον τουρισμό. Διαφορετικά, τα πράγματα, αν περιμέναμε τους Δήμους να καλύψουν τις ανάγκες, θα ήταν δραματικά»...
Σε ό,τι αφορά την Κρήτη, εξάλλου, ο κ. Στεφανάκης εκτιμά ότι «αυτό που μας σώζει είναι ο νησιώτικος χαρακτήρας. Και μάλιστα μας σώζει η μορφολογία της Κρήτης. Έτσι έχουμε εύκρατο κλίμα, αλλά δεν παύει να έχουμε και την ξηροθερμικότητα. Δηλαδή, εκεί που είχε παλιότερα 3-4 μήνες να βρέξει, τώρα βλέπουμε να σταματάνε οι βροχές τον Φλεβάρη, να ξαναβρέχει τον Νοέμβριο και να βρέχει ενδιάμεσα μόνο για να κάνει καταστροφές. Αυτά είναι καινούργια δεδομένα, που έχουν επιδράσεις σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας της Κρήτης. Άρα, επειδή το νερό και το τρόφιμο είναι ανελαστικά αγαθά, θα πρέπει να σκύψουμε πάνω από αυτά, ξεκινώντας απ’ το νερό. Να βρούμε σχήματα ορθολογικής διαχείρισης, που σημαίνει εκπαίδευση των ανθρώπων που ζουν στην Κρήτη και εργάζονται για την ορθολογική διαχείριση του νερού. Και θα πρέπει και να βελτιώσουμε και τον τρόπο που παράγουμε προϊόντα, με πιο σύγχρονες και καινοτόμες δράσεις»...
«Εγκαταλείψαμε τα περιβόλια μας»
Ο Αλέκος Στεφανάκης λέει πως στην Ελλάδα δεν έχουμε ασχοληθεί καθόλου με τα θέματα αυτά.
«Αντιθέτως, έχουμε παρασυρθεί απ’ το μοντέλο της διατροφής του δυτικού κόσμου. Εγκαταλείψαμε τα περβόλια μας. Εγκαταλείψαμε τα οικόσιτά μας. Έχουμε εγκαταλείψει την κρητική κουζίνα. Κι έχουμε πάει σ' ένα ευρωπαϊκό μοντέλο, που δεν είναι καθόλου για καλό μας. Από την κλιματική αλλαγή θα έχουμε τόσο γρήγορες και τόσο δραματικές αλλαγές, που, αν δε σκύψουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε, καταναλώνουμε και παράγουμε, θα βρούμε απίστευτα προβλήματα μπροστά μας», επισημαίνει.
Τα ευρήματα στις ζωοτροφές
Μέσα στο καλοκαίρι είχαμε γράψει ότι υπήρχαν ευρήματα της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), που προκαλούν έντονη ανησυχία, αφού, σύμφωνα με αυτά, διαπιστώνονται συχνότατα κρούσματα υψηλής συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων στο ζωικό κεφάλαιο και τα παράγωγα κτηνοτροφικά προϊόντα εντός Ε.Ε. Τα επικίνδυνα τοξικά μέταλλα κατατάσσονται στην κορυφή της λίστας με τις ουσίες που απαντoύν συχνότερα σε υπερβολικές ποσότητες.
Πιο συγκεκριμένα, μετά από αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η EFSA κατάρτισε μια ετήσια κατάσταση των αποτελεσμάτων παρακολούθησης σχετικά με την παρουσία καταλοίπων κτηνιατρικών φαρμάκων και μη εγκεκριμένων ουσιών σε ζώα και ζωικά προϊόντα. Οι κατηγορίες που καλύφθηκαν από την παρακολούθηση ήταν τα βοοειδή, οι χοίροι, τα αιγοπρόβατα, τα άλογα, τα πουλερικά, τα κουνέλια, τα εκτρεφόμενα θηράματα, τα άγρια θηράματα, οι υδατοκαλλιέργειες, το γάλα, τα αβγά και το μέλι.
Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν για το έτος 2016 κατέδειξαν ότι τα χημικά στοιχεία, και ιδιαίτερα τα βαρέα μέταλλα, όπως το κάδμιο, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος και ο χαλκός, κατέχουν το υψηλότερο ποσοστό ανάμεσα στα μη συμμορφούμενα δείγματα που υποβλήθηκαν στην EFSA από 27 κράτη-μέλη, αντιστοιχώντας στο 5,02% αυτών. Συνολικά, 1.131 από τα 710.839 δείγματα βρέθηκαν να μη συμμορφώνονται με τους κανονισμούς (σ.σ. δηλαδή το 0,31% όσων υποβλήθηκαν). Ως γνωστόν, το νομοθετικό πλαίσιο της Ε.Ε. έχει θεσπίσει τα ανώτατα όρια των τιμών των στοιχείων που επιτρέπονται στα τρόφιμα, καθορίζοντας προγράμματα παρακολούθησης για τον έλεγχο της παρουσίας αυτών των ουσιών στην αγροδιατροφική αλυσίδα.
Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Δεκέμβριο η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχε ψηφίσει υπέρ της πρότασης της Κομισιόν για τη μείωση των -υψηλών - επιπέδων του καδμίου στα λιπάσματα, προωθώντας παράλληλα τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών για την παραγωγή λιπάσματος και τη μείωση των αποβλήτων. Οι συζητήσεις σχετικά με την επικαιροποίηση των υφιστάμενων κανόνων της αγοράς για τα λιπάσματα της Ε.Ε. - που ισχύουν από το 2003 - άρχισαν τον Ιανουάριο.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι στην έκθεση της EFSA αναφέρονται περιστατικά με υψηλές τιμές καταλοίπων στεροειδών σε χοίρους, βοοειδή, αιγοπρόβατα και υδατοκαλλιέργειες. Το 2016 αναφέρθηκαν υψηλότερες συχνότητες μη συμμορφούμενων δειγμάτων για μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.
Οι έλεγχοι έδειξαν σαλμονέλα σε τρόφιμα
Στο μεταξύ, η ανταλλαγή πληροφοριών καταγραφής συνέβαλε στην ανίχνευση και απομάκρυνση από την αγορά των προϊόντων που επηρεάζονται. Η έκθεση σχετικά με τη χρήση του συστήματος ταχείας ειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, που δημοσιεύτηκε, δείχνει ότι το 2017 έγιναν συνολικά 3.832 κοινοποιήσεις κινδύνων για τρόφιμα ή ζωοτροφές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Από αυτά, 942 κατατάχθηκαν στην κατηγορία “συναγερμού”, γεγονός που υποδηλώνει σοβαρό κίνδυνο για την υγεία, για τον οποίο απαιτείται ταχεία δράση. Ο τύπος των κινδύνων αφορά κυρίως τη σαλμονέλα στο κρέας πουλερικών, ως το πιο συχνά αναφερόμενο θέμα στα τρόφιμα που ελέγχονται στα σύνορα της Ε.Ε. και ο υδράργυρος σε ξιφία, στα τρόφιμα που ελέγχονται στην αγορά της Ε.Ε.
Μόνο ένα μικρό ποσοστό των κοινοποιήσεων το 2017 αφορούσε ζωοτροφές (6%) και υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα (3,1%). Επίσης, το 2017, ένας μεγάλος αριθμός κοινοποιήσεων αφορούσε υπολείμματα φιπρονίλης στα αβγά λόγω της παράνομης χρήσης αυτής της ουσίας ως βιοκτόνου.
Ήταν η πιο εντατική ανταλλαγή πληροφοριών στην ιστορία του Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) και συνέβαλε στην ανίχνευση και απομάκρυνση των αβγών που επηρεάζονται από την αγορά.
Συνεπώς, όσο περισσότερο χάνει η Κρήτη τη διατροφική αυτάρκειά της, άλλο τόσο και εξαρτάται από τις εισαγωγές των προϊόντων των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία των Κρητικών.
«Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβληθεί και εφαρμόζεται το Σύστημα Ασφάλισης Διαχείρισης Τροφίμων και το σύστημα αυτό της επαγρύπνησης και της αντιμετώπισης κινδύνων φαίνεται να λειτουργεί σε ικανοποιητικό βαθμό και αυτό είναι ένα θετικό στοιχείο στην όλη υπόθεση», λέει χαρακτηριστικά στη “Νέα Κρήτη” ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος Αλέκος Στεφανάκης.
«Μέσα από αυτό το σύστημα, επιβάλλεται σε κάθε επιχείρηση που παράγει τρόφιμα ή ζωοτροφές να στήσει ένα σύστημα προληπτικό από μόνη της και να επιδιώξει τα τρόφιμα και οι ζωοτροφές που διαθέτει στην αγορά να είναι ασφαλή, χωρίς κινδύνους. Και από την άλλη, υπάρχει η Ευρωπαϊκή Αρχή Τροφίμων, που σε συνεργασία με τους ΕΦΕΤ των άλλων χωρών παίρνει δείγματα και επιτηρεί τη λειτουργία του συστήματος. Τα αποτελέσματά τους δείχνουν δύο πράγματα: Ότι το σύστημα παλεύει και εντοπίζει προβλήματα και το δεύτερο είναι ότι όσο εντατικοποιείται η παραγωγή, τόσο αυξάνονται αυτά τα προβλήματα».
Ο γνωστός κτηνίατρος φέρνει στο σημείο αυτό το παράδειγμα του... “φτηνού κρέατος”...
«Έχει γίνει σήμερα το κρέας του λαού, το κρέας της ευρείας κατανάλωσης, με αυξημένη ζήτηση, άρα εντατικοποίηση της παραγωγής, εντατικοποίηση της αλυσίδας διαχείρισης. Άρα, σε αυτήν την περίπτωση είναι πολύ δύσκολο να βγάλεις ένα απόλυτα καθαρό και ασφαλές προϊόν. Έτσι, όσο εντατικοποιείται η παραγωγή, τόσο ανεβαίνουν οι κίνδυνοι. Αντίθετα, όσο εκτατικοποιείται, τόσο ασφαλώς μειώνονται οι κίνδυνοι, γιατί είναι το ρίσκο μικρότερο. Αυτό δείχνει πόσο πρέπει να ξαναγυρίσουμε στον τόπο μας και να ξαναγαπήσουμε αυτά που παράγει ο τόπος μας», λέει για άλλη μια φορά ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του ΓΕΩΤΕΕ.
Για τα βαρέα μέταλλα στα ψάρια, ο κ. Στεφανάκης αναφέρει ότι «είναι αποτέλεσμα ασφαλώς της μόλυνσης του περιβάλλοντος και της επιβάρυνσης των υδάτων, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές φορές προβλήματα. Άρα θέλει μεγάλη προσοχή να κοιτάζουμε τις περιοχές αλίευσης που αναγράφονται επάνω στις συσκευασίες, για να μπορούμε να αποφύγουμε την κατανάλωση από περιοχές επιβαρυμένες».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «εμείς σαν καταναλωτές πρέπει να γίνουμε περισσότερο σχολαστικοί και δεν μπορούμε να αφηνόμαστε μόνο στην αποτελεσματικότητα του συστήματος ελέγχου. Θα πρέπει να ασχολούμαστε ο καθένας από τον δικό του ρόλο. Και οι ίδιοι οι παραγωγοί πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν έλεγχοι. Κάθε χρόνο παίρνονται δείγματα σχολαστικά, για παράδειγμα, από τη βιομηχανία ζωοτροφών στην Κρήτη. Το πρόγραμμα ελέγχου ζωοτροφών εφαρμόζεται σχολαστικά στην Κρήτη. Και αυτό το ξέρω καλά. Επίσης, οι υπηρεσίες παίρνουν δείγματα και εντοπίζουν προβλήματα. Όσο δουλεύουμε μεθοδικά και συνολικά, τόσο προχωρούμε σε ένα καλύτερο σύστημα».
Ο Αλέκος Στεφανάκης χαρακτηρίζει ως τεράστια τη σημασία των ζωοτροφών.
«Οι ζωοτροφές είναι τρόφιμο, γιατί μέσω των ζώων έρχονται στο τραπέζι μας. Και να μην ξεχνάμε το σκάνδαλο των διοξινών και των τρελών αγελάδων. Άρα, είναι τεράστια θέματα, γιατί μπαίνουν στη διατροφική αλυσίδα και άρα πρέπει να προσέχουμε. Το “καμπανάκι” αφορά τόσο στις βιομηχανίες των ζωοτροφών, όσο και στους ίδιους τους παραγωγούς, που θα πρέπει να είναι σχολαστικοί στο τι τελικά αποφασίζουν να ταΐσουν τα ζώα τους»...
