Στρατάκης: Κρητικός επιστήμονας λύνει το γρίφο του μυαλού

Κρήτη
Στρατάκης: Κρητικός επιστήμονας λύνει το γρίφο του μυαλού

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπροστά σε μια πολύ σημαντική επιστημονική ανακάλυψη βρίσκονται επιστήμονες στη Βρετανία, με επικεφαλής των ερευνών τον Κρητικό νευροεπιστήμονα δρ. Εμμανουήλ Σταματάκη, του Τμήματος Αναισθησιολογίας της Σχολής Κλινικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.

Ο δρ. Μανόλης Σταματάκης - ή Εμμανουήλ, όπως είναι γνωστός στη Βρετανία - και οι συνεργάτες του (δρ. Deniz Vatansever και καθηγητής David Menon) βρήκαν ένα εγκεφαλικό κύκλωμα που παίζει καθοριστικό ρόλο στο να επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να εκτελεί διάφορες εργασίες ρουτίνας... Ένα εγκεφαλικό κύκλωμα που επίσης σχετίζεται με την ονειροπόληση, τις ανθρώπινες μνήμες, και επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να εκτελεί διάφορες εργασίες καθημερινότητας χωρίς να τις σκέφτεται πολύ - όπως π.χ. να οδηγεί μέχρι το σπίτι του ή να δένει τα κορδόνια των παπουτσιών του, σαν να βρίσκεται δηλαδή σε «αυτόματο πιλότο» - στιγμή κατά την οποία ο εγκέφαλος εξοικονομεί χρόνο, ενέργεια, αλλά και ποσότητα φαιάς ουσίας που χρησιμοποιεί...

Το «δίκτυο αυτόματης λειτουργίας», το οποίο για πρώτη φορά είχε ανακαλυφθεί από Αμερικανούς επιστήμονες το 2001, και αργότερα συγκεκριμενοποιήθηκε από την ομάδα του κ. Σταματάκη, παίζει σημαντικό ρόλο ως αυτόματος πιλότος κάθε φορά που ένας άνθρωπος έχει πια εξοικειωθεί με μια εργασία.

Ο δρ. Εμμανουήλ Σταματάκης έχει γεννηθεί στην Αχλάδα του δήμου Μαλεβιζίου και από το 1984 ζει στη Βρετανία. Τις προηγούμενες μέρες βρέθηκε στη γενέτειρά του, την Κρήτη, όπου παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα «Νέα Κρήτη». Κατά τη διάρκεια αυτής, μίλησε τόσο για την πορεία του όσο και για τα συμπεράσματα των ερευνών του, λέγοντας τα εξής:

«Από τότε που ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου στο Πανεπιστήμιο του Dundee στη Σκοτία, με θέμα την επεξεργασία ιατρικών απεικονίσεων, εργάζομαι στον τομέα της γνωστικής/κλινικής νευροαπεικόνισης. Η πρώτη μου ερευνητική δουλειά σε αυτόν τον τομέα άρχισε το 1996, στα πανεπιστήμια των Stirling και Glasgow, όπου ανέπτυξα στρατηγικές για τον αυτόματο χαρακτηρισμό εγκεφαλικών κακώσεων (σε νευροαπεικονίσεις SPECT και MRI) και τη συσχέτισή τους με συμπεριφορικές-κλινικές εκβάσεις. Το 2001 άρχισα να δουλεύω στο Κέντρο Ομιλίας, Γλώσσας και Εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, όπου ανέπτυξα πειράματα με στόχο την ανεύρεση των νευρικών υποστρωμάτων της γλωσσικής λειτουργίας. Από το 2008 έχω τη Stephen Erskine Fellowship (ερευνητική υποτροφία) από το Queens' College-Cambridge. Σε αυτό το χρονικό διάστημα δημιούργησα και είμαι επικεφαλής της διεπιστημονικής ερευνητικής Ομάδας Απεικόνισης Γνωστικών Λειτουργιών και Συνείδησης (Cognition and Consciousness Imaging Group-https://sites.google.com/site/ccigcambridge/), στο Τμήμα Αναισθησιολογίας της Σχολής Κλινικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Cambridge.

Η έρευνά μου στοχεύει να απαντήσει σε ερωτήματα γνωστικής νευροεπιστήμης, διερευνώντας περίπλοκες λειτουργικές σχέσεις μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου (με αλλά λόγια, το συγχρονισμό μεταξύ διαφορετικών περιοχών στον εγκέφαλο), οι οποίες σχηματίζουν νευρικά? κυκλώματα. Το ερευνητικό αντικείμενο της δουλειάς μου είναι τα νευρικά υποστρώματα της ενσυνείδητης επεξεργασίας σε υγιείς εθελοντές και ασθενείς με εγκεφαλικά τραύματα. Η κύρια ερευνητική μου ερώτηση είναι αν υπάρχουν συγκεκριμένες εγκεφαλικές δομές και διεργασίες υπεύθυνες για τη ενσυνείδητη επεξεργασία και οι παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία αυτών των εγκεφαλικών δικτύων. Έχω δημοσιεύσει περισσότερα από 70 επιστημονικά άρθρα και έχω παρουσιάσει τη δουλειά μου σε περισσότερα από εκατό συνέδρια».

Ο «αυτόματος πιλότος»

Ο «αυτόματος πιλότος» είναι απαραίτητος στην καθημερινή ζωή. Λειτουργεί παράλληλα με άλλα κυκλώματα στον εγκέφαλο και χρησιμοποιείται περισσότερο από ό,τι νόμιζαν μέχρι τώρα οι επιστήμονες.

Η διαπίστωση στην οποία κατέληξε η επιστημονική Ομάδα Απεικόνισης Γνωστικών Λειτουργιών και Συνείδησης του Πανεπιστημίου του Cambridge, επικεφαλής της οποίας είναι ο Έλληνας νευροεπιστήμονας δρ Εμμανουήλ Σταματάκης, επικεντρώνεται στο ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να εκτελεί δραστηριότητες ρουτίνας λειτουργώντας αυτόματα! Όταν είμαστε εξοικειωμένοι με μια ενέργεια, π.χ. με μια διαδρομή ή με μια οποιαδήποτε δραστηριότητα που εκτελούμε καθημερινά, ο εγκέφαλος φαίνεται πως λειτουργεί περισσότερο αυτόματα παρά συνειδητά, εξοικονομώντας χρόνο και ενέργεια.

Η ομάδα, μελετώντας με λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες (fMRI) 28 εθελοντές που έπαιζαν ένα παιχνίδι στον υπολογιστή, ανακάλυψε ότι ένα εγκεφαλικό κύκλωμα, που απλώνεται σε διάφορες και διάσπαρτες περιοχές του εγκεφάλου, το «δίκτυο αυτόματης λειτουργίας», αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο όταν ο άνθρωπος εκτελεί γνωστή του δραστηριότητα, επιτρέποντας γρήγορες και σωστές αποφάσεις, χωρίς συνειδητή σκέψη. Έτσι πιθανώς εξηγείται το ότι η πολλή σκέψη σχετικά με μια οικεία δραστηριότητα μπορεί να μη φέρει τα ίδια αποτελέσματα σε σύγκριση με την αυτόματη απόφαση (π.χ. μπερδεύω τα βήματα του χορού, χάνω στο παιχνίδι πιο γρήγορα).

«Ο εγκέφαλος είναι το μέρος του σώματός μας που κάνει τις περισσότερες λειτουργίες και χρησιμοποιεί την περισσότερη ενέργεια από οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματός μας. Αυτές του οι δυνατότητες με κέρδισαν και θέλησα να ασχοληθώ με το πώς δουλεύει ο ανθρώπινος εγκέφαλος», μας εξηγεί ο δρ. Σταματάκης. «Είχαμε παρατηρήσει ότι υπάρχει ένα κύκλωμα στον εγκέφαλο που σχετίζεται με τη μνήμη, αλλά σε άτομα που είναι σε κώμα, σε άτομα με Αλτσχάιμερ υπολειτουργεί. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα κύκλωμα που απομνημονεύει πληροφορίες για καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε συχνά και μας βάζει σε λειτουργία αυτόματου πιλότου. Ο άνθρωπος σε κατάσταση αυτόματου πιλότου λειτουργεί μηχανικά, κάνοντας ενέργειες που έχουν καταγραφεί στο "σκληρό δίσκο" του εγκεφάλου όπως θα λέγαμε. Ωστόσο εκείνη τη στιγμή μπορεί ταυτόχρονα να δέχεται και να επεξεργάζεται ερεθίσματα και από το εξωτερικό περιβάλλον, για να μπορεί να αντιδράσει σε ό,τι χρειάζεται. Αν συμβεί κάτι αναπάντεχο, ο εγκέφαλος μπαίνει στη φάση του "attentional system", της πολύ μεγάλης δηλαδή προσοχής, όπου μάτια, αφτιά, κ.λπ., καλούνται πολύ γρήγορα να μαζέψουν πληροφορίες για να καταλάβουμε τι γίνεται γύρω μας και να αντιδράσουμε», μας λέει ο δρ. Σταματάκης, περιγράφοντας τα "παιχνίδια του μυαλού", που του επιτρέπουν κινήσεις μέγιστης ευελιξίας.

Η έρευνα συνεχίζεται: Είναι πολλά τα «μυστικά του μυαλού»

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, όπως τονίζει ο δρ Σταματάκης, «έχουν γίνει πολλά βήματα σε ό,τι αφορά την έρευνα του ανθρώπινου εγκεφάλου, που έχουν δώσει μοναδικά και αξιοσημείωτα συμπεράσματα». Όμως, όπως προσθέτει, «έχουμε ακόμα πολλά πράγματα να μάθουμε για τον εγκέφαλο, και με την εξέλιξη της τεχνολογίας το μέλλον διαγράφεται λαμπρό». Για το λόγο αυτό, και η έρευνα του δρ. Σταματάκη και της ομάδας του δε σταματά... Στο επόμενο στάδιο θα επικεντρωθεί στη διορατικότητα που χαρακτηρίζει έναν άνθρωπο. Στη δυνατότητα, δηλαδή, αυτή που τον κάνει να προβλέπει αυτό που θα συμβεί, «οπότε και αναμένουμε με αγωνία να μελετήσουμε νέα συμπεράσματα».

Καθότι όμως οι άνθρωποι σήμερα ζουν περισσότερο, φυσικό επακόλουθο, όπως λέει ο δρ. Σταματάκης, είναι να «καταγράφονται ολοένα και περισσότερες ασθένειες του εγκεφάλου, σε συνδυασμό με διάφορους άλλους παράγοντες. Συνεπώς για να έχουμε τον εγκέφαλό μας σε καλή κατάσταση οφείλουμε να τον "γυμνάζουμε". Και γυμνάζω τον εγκέφαλό μου σημαίνει: διαβάζω, χρησιμοποιώ τη φαντασία μου και ασχολούμαι με διάφορες δραστηριότητες όπως γυμναστική, που ανεβάζει τους παλμούς της καρδιάς ώστε να σπρώχνει οξυγόνο προς τον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, να κάνουμε τρεις φορές τη βδομάδα από μισή ώρα γρήγορο περπάτημα. Γενικότερα δε μένω αδρανής, αλλά κάνω πράγματα που κρατούν σε καλή κατάσταση τον εγκέφαλο και κατ' επέκταση τον οργανισμό μου».

Ενέργειες που, όπως υπογράμμισε ο δρ. Σταματάκης, βοηθούν στο να δίδονται περισσότερες πιθανότητες σε κάποιον ασθενή με τραύμα στον εγκέφαλο ή σε κάποιον που έχει υποστεί εγκεφαλικό να αντιμετωπίζει καλύτερα το πρόβλημα. Και ο Κρητικός επιστήμονας καταλήγει λέγοντας πως, «όσο πιο πολύ χρησιμοποιούμε τον εγκέφαλό μας, τόσο πιο ευέλικτος και εύστροφος θα γίνει και έτσι πιο εύκολα θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στην οποιαδήποτε κατάσταση».

Ρεπορτάζ: Μαρία Αντωνογιαννάκη

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News