default-image

Ομιλία του Χρ. Χαραλαμπάκη σε μαθητές στην Ιεράπετρα

Κρήτη
Ομιλία του Χρ. Χαραλαμπάκη σε μαθητές στην Ιεράπετρα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς ο νέος Διευθυντής του 2ου Γενικού Λυκείου Ιεράπετρας Θεόδωρος Μανουσάκης και οι καθηγητές του σχολείου, η Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Π.Δ.Ε. Κρήτης κ. Ραμουτσάκη Ιωάννα, ο Σχολικός Σύμβουλος Παιδαγωγικής Ευθύνης κ. Κατσαγκόλης Αθανάσιος και ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Λασιθίου, επιφύλαξαν μια ευχάριστη έκπληξη τόσο στους μαθητές όσο και στο διδακτικό προσωπικό.

Προσκάλεσαν τον ομότιμο καθηγητή Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Επιστημονικό συνεργάτη της Ακαδημίας Αθηνών κ. Χριστόφορο Χαραλαμπάκη να μιλήσει στους μαθητές με θέμα της ειδικότητάς του, «Η σωστή χρήση της Ελληνικής Γλώσσας και η αξιοποίηση του λεξικού».

Στην εκδήλωση της 13ης Σεπτεμβρίου, που έγινε στο ωραίο κατάμεστο αμφιθέατρο του Λυκείου από μαθητές και καθηγητές, έλαβε μέρος η Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Χανίων της Π.Δ.Ε. Κρήτης και υπεύθυνη παιδαγωγικής καθοδήγησης των φιλολόγων Ν. Λασιθίου κ. Ιωάννα Ραμουτσάκη η οποία απηύθυνε σύντομο και ουσιαστικό χαιρετισμό.

Τον ομιλητή παρουσίασε ο Φιλόλογος καθηγητής και Πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Λασιθίου κ. Τζάβλας Εμμανουήλ, δίνοντας έμφαση στο opus magnum της μακρόχρονης επιστημονικής και εκπαιδευτικής του προσφοράς που είναι το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας, το οποίο του ανέθεσε ομόφωνα η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών και έφερε σε πέρας το 2014 ύστερα από δώδεκα χρόνια σκληρής δουλειάς με ένα επιτελείο εκλεκτών συνεργατών.

Ο κ. Χαραλαμπάκης εξέφρασε τις ευχαριστίες του στους διοργανωτές της εκδήλωσης για την τιμητική πρόσκληση και εξέφρασε τη χαρά και τη συγκίνησή του που είχε την ευκαιρία να μιλήσει σε νέα παιδιά της γενέτειράς του. Τον συγκίνησε ιδιαίτερα η απρόσμενη παρουσία της Σχολικής Συμβούλου κ. Ραμουτσάκη η οποία υπήρξε φοιτήτριά του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι ήδη από το πρώτο έτος της φοίτησής της στη Φιλοσοφική Σχολή διέβλεψε ότι θα έχει λαμπρή πορεία τονίζοντας ότι το ερευνητικό, διδακτικό και εκπαιδευτικό της έργο είναι αξιοθαύμαστο και ότι είναι κάτοχος δύο διδακτορικών, με «άριστα», πράγμα εντελώς ασυνήθιστο στην ακαδημαϊκή κοινότητα.

Διαβάστε την ανακοίνωση του διευθυντή του σχολείου που φιλοξένησε την εκδήλωση:

Η ομιλία-μάθημα του κ. Χαραλαμπάκη, που κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον του ακροατηρίου, κινήθηκε σε δύο άξονες: Από το ένα μέρος έδωσε γενικές συμβουλές και οδηγίες στα νέα παιδιά, που αγωνίζονται και αγωνιούν με τους γονείς τους για το μέλλον τους, και από το άλλο ανέπτυξε περιεκτικά και αποτελεσματικά το θέμα του που ήταν «Η 'ορθή' χρήση της γλώσσας και η αξιοποίηση των λεξικών».

Στο πρώτο μέρος της ομιλίας του τόνισε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, το απόλυτο θαύμα της Δημιουργίας, αποτελείται από εκατό εκατομμύρια εγκεφαλικά κύτταρα, τους νεύρωνες ή νευρώνες, και ότι ο μέσος άνθρωπος αξιοποιεί το δύο με τέσσερα τοις εκατό των δυνατοτήτων του εγκεφάλου του.

Ειδικά οι νέοι έχουν απεριόριστες δυνατότητες να αξιοποιήσουν το μυαλό τους. Όποιος έχει θέληση, πείσμα και επιμονή να επιτύχει τους στόχους του τα καταφέρνει. Ανέφερε ότι ο ίδιος, προερχόμενος από πολυμελή αγροτική οικογένεια, έζησε με τα οκτώ αδέλφια του την τραγικά δύσκολη εποχή της μετεμφυλιακής Ελλάδας, δεν κάμφθηκε όμως το ηθικό του και άλλαξε την αρνητική πορεία που του είχε επιφυλάξει η μοίρα, όπως και χιλιάδες παιδιά της γενιάς του.

Στην πρώτη τάξη του γυμνασίου ήταν στριμωγμένος σε μια μικρή αίθουσα με 68 συμμαθητές του. Το χειμώνα έβαζαν και δυο «λεκανίδες» να μαζεύεται το νερό της βροχής που έπεφτε από την οροφή.

Τόνισε ότι το σχολείο προσφέρει εκπαίδευση και ότι την πραγματική παιδεία την αποκτά ο άνθρωπος με δικές του θυσίες και με την αυτομόρφωση. Υπάρχουν πτυχιούχοι που δεν έχουν παιδεία και απλοί άνθρωποι, χωρίς πτυχία, που διαθέτουν εντυπωσιακή καλλιέργεια, ανθρωπιά και ευαισθησία. Η επιστήμη πρέπει να συνοδεύεται από την αρετή, αλλιώς είναι πανουργία, όπως έχει πει ο σοφός Αριστοτέλης.

Ο ομιλητής έδειξε με κατάλληλα παραδείγματα ότι δεν έχει αξία η γνώση, αυτή καθ' εαυτή, αλλά η πρόσβαση στη γνώση. Είπε χαρακτηριστικά: Δεν πρέπει να νιώθετε άσχημα αν δεν ξέρετε ότι η Λιλόγκουε είναι η πρωτεύουσα του Μαλάουι. Ούτε ένας στους εκατό Νεοέλληνες δεν γνωρίζει που βρίσκεται αυτή η χώρα, πράγμα εντελώς φυσιολογικό. Θα στενοχωρηθώ όμως αν σε εύλογο χρονικό διάστημα δεν μπορέσετε να βρείτε την απάντηση, τώρα μάλιστα που η πρόσβαση στο διαδίκτυο και η αξιοποίηση της υψηλής τεχνολογίας και της τηλεματικής είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία στη ζωή.

Το ίδιο ισχύει για την πολυγλωσσία. Οι ξένες γλώσσες ανοίγουν ορίζοντες. Βρίσκει κανείς ευκολότερα δουλειά αν ξέρει τρεις ξένες γλώσσες παρά αν έχει δύο πτυχία. Σε ό,τι αφορά την κριτική σκέψη είπε ότι δεν υπάρχουν δρόμοι που οδηγούν σ' αυτή, αλλά μονάχα μονοπάτια. Το σχολείο σε αφήνει αναγκαστικά στις ρίζες του βουνού. Αν θέλεις να ανέβεις το βουνό θα χρειαστεί να περάσεις από στενά μονοπάτια. Στη δύσκολη διαδρομή θα πέσεις, θα ματώσεις, αλλά αξίζει να συνεχίσεις την άνοδο. Η ανηφόρα θα σε φέρει στη διάκριση και την αριστεία και τελικά στην αυτοεκπλήρωση που είναι ο ύψιστος στόχος της παιδείας. Στην κατηφόρα δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια. Την κατρακύλα την παίρνει κανείς εύκολα, ιδιαίτερα με τις άσχημες παρέες. Δεν καταλαβαίνω γιατί καπνίζουν ορισμένοι μαθητές. Το ίδιο ισχύει και για τους μεγάλους. Εβδομήντα παθήσεις συνδέονται με το κάπνισμα. Μου έκανε εντύπωση, όταν είχα πάει στην Αυστραλία, ότι οι άνθρωποι εκεί δεν καπνίζουν. Οι ελάχιστοι που έχουν αυτή την κακή συνήθεια αντιμετωπίζονται με οίκτο. Τους ελεεινολογούν γιατί δεν αγαπούν τον εαυτό τους.

Στο δεύτερο μέρος της ομιλίας του ο κ. Χαραλαμπάκης τόνισε τη σημασία των λεξικών για τη γλωσσική διδασκαλία. Καλό θα ήταν να έχει ο μαθητής δύο τουλάχιστον λεξικά στο σπίτι του να συγκρίνει και να κρίνει κάθε λήμμα, έτσι ώστε να καλλιεργεί την κριτική του σκέψη.

Η Νεοελληνική, στις ποικίλες εκφάνσεις της, αριθμεί σήμερα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών, περίπου επτακόσιες χιλιάδες λέξεις. Κανένα λεξικό δεν μπορεί να συμπεριλάβει όλο τον εκφραστικό πλούτο της γλώσσας μας.

Η Ελληνική, η αρχαιότερη γλώσσα της Ευρώπης, είναι πλούσια με λεπτές σημασιολογικές και υφολογικές διακρίσεις. Κρύβει μέσα της αστείρευτες δυνάμεις τις οποίες πρέπει να αξιοποιήσουν οι μαθητές σε συνδυασμό με τη λαμπρή πολιτιστική και πολιτισμική μας παράδοση. Το σύγχρονο επιστημονικό λεξιλόγιο σχηματίζεται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό του από λεξικά και γραμματικά μορφήματα της Ελληνικής.

Το λεξικό μόρφημα βιο- ή τηλε-, για παράδειγμα, αποτελεί τη βάση για τον σχηματισμό χιλιάδων λέξεων σε όλες της σύγχρονες γλώσσες, όπως bioinformatics, biotechnology, telemarketing, telemedicine. Το γραμματικό μόρφημα -λογία χαρακτηρίζει χιλιάδες επιστημονικούς κλάδους, όπως nanotechnology.

Ο κ. Χαραλαμπάκης έδειξε με συγκεκριμένα παραδείγματα ότι η γλώσσα είναι πανίσχυρο όπλο στα χέρια κάποιων που αποβλέπουν στην παραπλάνηση, την επιβολή και επικυριαρχία.

Η γλώσσα της πολιτικής και η γλώσσα της διαφήμισης έχουν ένα κοινό γνώρισμα: συχνά εξαπατούν τον ανυποψίαστο αναγνώστη ή ακροατή καθώς αποκρύπτουν την αλήθεια ή ωραιοποιούν καταστάσεις. Δεν υπάρχει, δυστυχώς, κοινωνική δικαιοσύνη, την επικαλούνται όμως οι εκάστοτε κυβερνώντες. Τον ρόλο της εξαπάτησης αναλαμβάνουν οι λεγόμενες «λέξεις-νυφίτσες».

Όταν ορισμένα μαγαζιά διαφημίζουν στις βιτρίνες τους εκπτώσεις σε ρούχα έως 70%, ο κόσμος μένει στο 70% και δεν συνειδητοποιεί ότι το έως λειτουργεί περιοριστικά. Άλλο πράγμα να λες ότι το τάδε φάρμακο καταπολεμά την τριχόπτωση ή η τάδε κρέμα εξαλείφει τις ρυτίδες και άλλο, όπως συμβαίνει στα διαφημιστικά τρικ, ότι βοηθά στην καταπολέμηση της τριχόπτωσης ή την εξάλειψη των ρυτίδων. Πολλοί δεν συνειδητοποιούν ότι η τελευταία διατύπωση δεν εγγυάται την αποτελεσματικότητα της δράσης αυτών των προϊόντων. Το 80% των διαφημίσεων παρουσιάζουν παραποιημένη την αλήθεια ή την αποσιωπούν. Πως μπορείς να διαφημίζεις τσιγάρα και ποτά, όταν αποδεδειγμένα προκαλούν ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία;

Τα κριτήρια με τα οποία ορίζεται το «σωστό» και το «λάθος» είναι πολύ συχνά υποκειμενικά και εν πολλοίς αυθαίρετα. Όταν όμως το λάθος επικρατήσει παύει να είναι λάθος. Για παράδειγμα, όλοι γράφουμε λάθος τη λέξη πολυθρόνα, με υ, ενώ το σωστό είναι πολιθρόνα. Δεν παράγεται από το πολύ και θρόνος (ούτε θρόνος είναι ούτε πολλούς χωράει). Πρόκειται για την ιταλική λέξη poltrona και το ι μπήκε για ευφωνικούς λόγους.

Ο κυνικός φιλόσοφος Αντισθένης είπε: «Αρχή παιδείας η των ονομάτων επίσκεψις». Είναι απαραίτητο να «επισκεπτόμαστε τα ονόματα», δηλ. να κάνουμε «σκέψεις πάνω στις λέξεις» για να ανακαλύπτουμε την προέλευση και τις σημασίες τους. Πόσοι συνειδητοποούν ότι, όταν τρώνε ένα πορτοκάλι, «καταβροχθίζουν» έναν ολόκληρο Πορτογάλλο, αφού πορτοκάλι είναι «το εκ Πορτογαλίας ελθόν Προϊόν»;

Η διδακτική των ζωντανών γλωσσών έχει δείξει ότι για την αποτελεσματική διδασκαλία της γλώσσας, με την έννοια της θεωρίας του επικοινωνιακού δυναμισμού (ποιος μιλά σε ποιον, πότε, που και για ποιο σκοπό), χρειάζεται η κατάλληλη παρουσίαση αντιπροσωπευτικών κειμεινικών ειδών, γραπτού και προφορικού λόγου, από τα οποία να διαφαίνονται οι ποικίλες επικοινωνιακές περιστάσεις. Καλός χρήστης της γλώσσας είναι, τελικά, όχι μόνο αυτός που γράφει ή εκφωνεί γραμματικά ορθές προτάσεις, αλλά και αυτός που επιτυγχάνει το κατάλληλο κάθε φορά επικοινωνιακό αποτέλεσμα.

Απώτερος στόχος της γλωσσικής διδασκαλίας οφείλει να είναι η ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης των μαθητών. Κρίνεται απαραίτητη η συστηματικότερη διδασκαλία της Ιστορίας της ελληνικής γλώσσας και η μελέτη κατάλληλων κειμενικών ειδών, όχι μόνο λογοτεχνικών, αλλά και χρηστικών, με στόχο να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές σε κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά ζητήματα, να αποκτήσουν καλύτερη αισθητική και καλλιτεχνική παιδεία, να καλλιεργήσουν τη μητρική τους γλώσσα, να συνειδητοποιήσουν τη στενή σχέση γλώσσας και πολιτισμού, όπως γλώσσας και ταυτότητας, και γενικά να γίνουν ενσυνείδητοι πολίτες.

Τέλος, ο κ. Τζάβλας ζήτησε από τον ομιλητή να σχολιάσει τη λεγόμενη «λεξιπενία» των νέων. Ο κ. Χαραλαμπάκης είπε ότι όλοι έχουμε κατά κάποιο τρόπο «λεξιπενία» και, το χειρότερο, σημασιολογική ένδεια. Η λέξη παπάς έχει 47 σημασίες και τα λεξικά έχουν το πολύ πέντε. Αν πει κάποιος ότι έφαγε δυο «παπάδες» ο συνομιλητής του θα παραξενευτεί όταν δεν ξέρει ότι παπάς και μπαμπάς είναι είδους γλυκού ή ότι το εσωτερικό του καρπουζιού λέγεται σε ορισμένα μέρη παπάς. Ακόμα και ένας έμπειρος λεξικογράφος κατακτά ένα ελάχιστο μέρος από τον ωκεανό της γλώσσας. Βρίσκουμε όμως εμείς οι μεγάλοι εύκολο στόχο τους νέους, μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα, και λέμε ότι έχουν φτωχό λεξιλόγιο.

Μια από τις σημαντικότερες προτάσεις του κ. Χαραλαμπάκη ήταν η καθιέρωση του μαθήματος «Εισαγωγή στη γλώσσα και τη γλωσσολογία» στην τρίτη Λυκείου, αν θέλουμε πραγματικά υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες με κριτική σκέψη που πρέπει να μάθουν να αποδομούν τα γλωσσικά και κοινωνικά στερεότυπα και να απασφαλίζουν και να ελέγχουν τις εκρηκτικές δυνάμεις της γλώσσας για να μη γίνονται έρμαιο και βορά ποικίλων πολιτικών και άλλων σκοπιμοτήτων.

Ευχαριστούμε θερμώς τον κ. Χαραλαμπάκη Χριστόφορο για την τόσο ωραία και μεστή ομιλία-μάθημα προς τους μαθητές και καθηγητές.

Ο Διευθυντής

Μανουσάκης Θεόδωρος

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News