«Κάθε χρόνο που περνά ακούω πως να, σε λίγο, σε μερικούς μήνες, θα ολοκληρωθεί το σχέδιο πόλεως στην τάδε ή δείνα περιοχή. Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου εδώ και μια 20ετία. Κάθε φορά, η χρονιά περνά, περνούν και τα επόμενα χρόνια, και σχέδιο πόλεως δε βλέπουμε ούτε με το... κιάλι»!
Τα χαρακτηριστικά αυτά λόγια, διά στόματος του προέδρου του Συλλόγου Εκτός Σχεδίου Οικιστών του Ηρακλείου, Μιχάλη Βλαχάκη, που έχουν ειπωθεί σίγουρα και από εκατοντάδες, από χιλιάδες στόματα απλών συμπολιτών μας, αποτυπώνουν ανάγλυφα το πλήρες... "ναυάγιο" στο μέτωπο της πολεοδόμησης του μεγαλύτερου δήμου της Κρήτης και ενός εκ των μεγαλύτερων δήμων της χώρας. Μηδέν εις το πηλίκον... μηδέν, είναι το αποτέλεσμα σε ό,τι αφορά το σχέδιο πόλεως, αφού την τελευταία 20ετία δεν μπήκε ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο γης στο σχέδιο πόλεως του Ηρακλείου! Όχι βέβαια πως υπάρχει ιδιαίτερη διαφορά σε άλλες περιοχές της Κρήτης ή της χώρας γενικότερα. Άλλωστε για ποια πολεοδομική διευθέτηση, για ποιες εντάξεις σχεδίου πόλεως να μιλήσουμε, όταν πάνω από τη μισή γεωγραφική επικράτεια της Ελλάδας δεν έχει καν ακόμα ένα στοιχειώδη πολεοδομικό σχεδιασμό!
Όσο κι αν ακούγεται τραγελαφικό, εν έτει 2017, το 53% της χώρας δε διαθέτει όχι θεσμοθετημένο σχέδιο πόλεως, αλλά ούτε καν τα θεωρητικά εργαλεία πολεοδομικού σχεδιασμού, δηλαδή ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ!
Χωρίς καν στοιχειώδη πολεοδομικό σχεδιασμό, με τις πολεοδομικές μελέτες να στοιβάζονται, να πιάνουν... "αράχνες" στα συρτάρια των υπηρεσιών, κυρίως των υπουργείων, επί χρόνια, επί δεκαετίες, το κεφάλαιο που λέγεται "σχέδιο πόλεως" μάλλον λογίζεται πλέον στο μυαλό όλων ως... ανέκδοτο! Όσο για εμάς εδώ, άδικα επίσης περιμένουμε! Αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς πως η ελπίδα για το 2017, σε ό,τι αφορά το δήμο Ηρακλείου, είναι να "ξεπαγώσουν", να ξεμπλοκάρουν κάποιες πολεοδομικές μελέτες που "κόλλησαν", και στις οποίες έχει δοθεί προτεραιότητα, όπως π.χ. στις περιοχές Κορακοβούνι, Αμφιθέα, Αγία Ειρήνη, Παπα-Τίτου Μετόχι, κ.τ.λ.!
Εδώ είναι προφανές πως η όλη αλυσίδα - υπουργεία, κεντρικές υπηρεσίες, Αυτοδιοίκηση, αναπτυξιακοί φορείς - δε λειτουργεί και πρέπει να υπάρξουν αλλαγές. Μια κρίσιμη ασφαλώς αλλαγή, όπως επισημαίνει και η πλευρά του Δήμου Ηρακλείου, αλλά και η πλευρά των οικιστών, είναι η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων. Διότι δεν είναι δυνατόν όλες τις μελέτες πανελλαδικά για τα ρήγματα ή τα ρέματα να τις χειρίζεται ένας υπάλληλος στο αρμόδιο υπουργείο!
Δύσκαμπτος σχεδιασμός
Ας τα δούμε, όμως, αναλυτικά... Ο πολεοδομικός σχεδιασμός στη χώρα μας παραμένει δύσκαμπτος, πολύπλοκος, δυσλειτουργικός και με μικρή εφαρμοσιμότητα. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει μελέτη που εκπόνησε η αρχιτέκτων Σουλτάνα Βεζυριαννίδου (που εργάζεται στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης), η οποία έχει παρουσιαστεί σε συνέδρια για το χωρικό σχεδιασμό.
Η μελέτη εξετάζει το κατά πόσον εφαρμόστηκε ο Ν. 2508, που διαδέχτηκε την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης του Τρίτση (Ν. 1337/83) και καθόρισε τον πολεοδομικό σχεδιασμό στη χώρα μας από το 1997 έως το 2014.
Την περίοδο αυτή ολοκληρώθηκε μόλις το 16% των μελετών που ανατέθηκαν, ενώ ακόμα 31% βρίσκεται σε εξέλιξη. Χαρακτηριστικό είναι ότι το πρώτο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο εγκρίθηκε... 10 χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου!
Σύμφωνα με τη μελέτη, το 53% της χώρας, δηλαδή 481 δημοτικές ενότητες, παραμένει χωρίς κανένα ειδικό χωρικό σχεδιασμό. Χαρακτηριστικό είναι ότι το πρώτο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, εδώ στη δική μας τη Σητεία, χρειάστηκε 10 χρόνια για να μελετηθεί και να εγκριθεί.
Τη σημαντικότερη πρόοδο στην ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού πέτυχε στα 17 χρόνια εφαρμογής του Ν. 2508 η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, στην οποία ολοκληρώθηκε το 40% των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων. Ακολουθούν η Κρήτη με 27% και η Στερεά Ελλάδα με 24%.
Τις πταίει
Μερικές από τις ρίζες του κακού, όπως επισημαίνεται στη μελέτη, είναι οι εξής:
- Η εκπόνηση και εφαρμογή του πολεοδομικού σχεδιασμού ανατέθηκε στους Δήμους, που όμως είναι ανίκανοι να διαχειριστούν την ευθύνη.
- Η Τοπική Αυτοδιοίκηση συχνά δεν ξέρει ή δε θέλει να μάθει ποια είναι η ουσία του χωροταξικού σχεδιασμού. «Οι τοπικοί άρχοντες συνεχίζουν να θεωρούν τον πολεοδομικό σχεδιασμό ως εμπόδιο στην αναπτυξιακή πορεία του δήμου τους».
- Ευθύνη σημαντική έχει και η κεντρική διοίκηση. Το υπουργείο Περιβάλλοντος καθ' όλη τη διάρκεια ισχύος του νόμου δεν άσκησε τον επιτελικό, συντονιστικό ρόλο που του ανήκει.
- Η υπόθεση συχνά "κολλάει" σε φορείς που έχουν καθοριστικό ρόλο, «ειδικά όταν οι απόψεις τους έχουν αποφασιστικό χαρακτήρα και μπορούν να επηρεάσουν το τελικό αποτέλεσμα» (λ.χ. αρχαιολογικές, δασικές υπηρεσίες).
Οι οικιστές
Η Κρήτη, αντίθετα με άλλες περιοχές, εμφανίζει καλύτερη εικόνα ως προς τον πολεοδομικό σχεδιασμό, δηλαδή τα ΓΠΣ και τα ΣΧΟΟΑΠ, καθώς έχει πετύχει ολοκλήρωση κατά 27%! Νούμερο που ακούγεται πολύ φτωχό, αλλά την κατατάσσει στη 2η σχετική θέση.
Το μεγάλο πρόβλημα, όμως, στο νησί μας είναι ότι έχουμε φτάσει μέχρι εκεί. Μέχρι δηλαδή τα ΓΠΣ! Το κρίσιμο και το πιο χειροπιαστό για τον κάθε πολίτη, δηλαδή αυτά καθαυτά τα σχέδια πόλεως, έχουν δυστυχώς βαλτώσει!
Για του λόγου το αληθές, όπως επισήμανε στη "Ν.Κ." ο πρόεδρος των οικιστών Μιχάλης Βλαχάκης, την τελευταία 20ετία, στο Ηράκλειο, ούτε ένα νέο τετραγωνικό μέτρο, ούτε μια σπιθαμή γης δεν εντάχθηκε στο σχέδιο πόλης! Αντίθετα, πολλές πολεοδομικές μελέτες έχουν μείνει στο ίδιο σημείο, ενώ δε λείπουν και κάποιες περιπτώσεις, όπως αυτή των δυτικών συνοικιών, όπου, αντί για να προχωρήσουν μπρος, οι μελέτες έκαναν βήματα προς τα... πίσω!
«Μα για ποια σχέδια πόλεως μιλάμε; Η ιστορία έχει καταντήσει ανέκδοτο! Εδώ και 20 χρόνια, κάθε χρόνο είναι να προχωρήσει το σχέδιο πόλεως σε μια περιοχή, και ποτέ δεν προχωρά. Όχι απλά δεν έχει μπει μια σπιθαμή γης, ένα τετραγωνικό μέτρο στο σχέδιο, αλλά ούτε υπάρχει καμία προοπτική να μπει τα επόμενα χρόνια. Εδώ ισχύει το γενικώς δεν κινείται ούτε φύλλο. Κατά περιόδους μονάχα μπορεί να προχωρά κάνα βηματάκι μία ή άλλη πολεοδομική μελέτη, και μετά από μερικούς μήνες ή χρόνια ακούμε ότι πάλι μπλόκαρε! Ε, νομίζω, κανείς δεν περιμένει πια εδώ να δει σχέδιο πόλεως.
Και για να είμαστε ειλικρινείς, δεν ευθύνονται μονάχα οι Δήμοι σε αυτή την ιστορία. Υπάρχει μεγάλη, μεγαλύτερη ευθύνη στο κράτος. Δε γίνεται να μαθαίνουμε, π.χ., ότι ένας άνθρωπος, ένας υπάλληλος στο υπουργείο, έχει αναλάβει και διαχειρίζεται π.χ. 280 μελέτες για όλη την Ελλάδα», ανέφερε ο κ. Βλαχάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΣΟΥΛΗΣ
«Το σύστημα είναι δυσκίνητο»
Ειλικρινής και ρεαλιστής εμφανίστηκε στη "Ν.Κ." και ο αντιδήμαρχος Πολεοδομίας Ηρακλείου Γιάννης Ρασούλης.
«Πράγματι οι πολίτες δικαιωματικά μπορεί να αισθάνονται απογοητευμένοι. Δεν έχουμε εδώ και πολλά χρόνια επεκτάσεις σχεδίου πόλεως. Και δε θα έχουμε και τα προσεχή τουλάχιστον 2-3 χρόνια. Εδώ δυστυχώς οι διαδικασίες είναι τόσο αργές και χρονοβόρες, που πανηγυρίζουμε και εμείς όταν ξεμπλοκάρει έστω λίγο κάτι. Τα τελευταία χρόνια οι πολεοδομικές μελέτες είχαν βαλτώσει. Ο κύριος λόγος ήταν ότι άλλαξαν οι απαιτήσεις της Πολιτείας σε σχέση με τα ρήγματα και τα ρέματα στις υποψήφιες προς ένταξη στο σχέδιο περιοχές. Αυτό μας έχει πάει πολύ πίσω.
Εκεί ρίξαμε το βάρος την τελευταία 2ετία και εκεί προσδοκάμε να έχουμε αποτελέσματα φέτος. Για τα ρέματα, είμαστε επιτέλους στην ευχάριστη θέση να πούμε ότι τελείωσαν οι μελέτες. Επίσης περιμένουμε να μας στείλουν από το υπουργείο τις μελέτες των ρηγμάτων ώστε να ξεμπλοκάρουν κάποιες πολεοδομικές μελέτες.
Δυστυχώς απέχουμε πολύ από το να μιλάμε για ολοκλήρωση, θεσμοθέτηση οποιασδήποτε πολεοδομικής μελέτης. Αλλά ο κόσμος πρέπει να αντιληφθεί τη βραδύτητα του μηχανισμού. Σκεφτείτε μονάχα ότι η μελέτη της Αγίας Τριάδας έχει τελειώσει εδώ και 8 μήνες και ακόμα περιμένουμε νεότερα για το πότε θα πάει για Προεδρικό Διάταγμα», επισήμανε ο αντιδήμαρχος.
Ρεπορτάζ: Μπάμπης Σαββίδης
