default-image

Ο θησαυρός που κρύβει το κοιμητήριο του Αγίου Κωνσταντίνου

Κρήτη
Ο θησαυρός που κρύβει το κοιμητήριο του Αγίου Κωνσταντίνου

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καθημερινά πολλοί από εμάς περνάμε από μπροστά του χωρίς να μπορούμε να φανταστούμε τον ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο που κρύβει στους χώρους του. Κι όμως το δημοτικό κοιμητήριο των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στη λεωφόρο Κνωσού του Ηρακλείου, κρύβει κάτω από τη σκιά των κυπαρισσιών που το αγκαλιάζουν ιστορία αιώνων!

Και αν πιθανότατα οι παλιοί την ξέρουν για αυτό και αντιλαμβάνονται τη σημαντικότητα της ύπαρξής του, αρκετοί νέοι ίσως να αγνοούν τους μεγαλειώδεις θησαυρούς που βρίσκονται διάσπαρτοι στους διαδρόμους του, εξ ου και δεν τους κίνησε ποτέ την περιέργεια να το επισκεφτούν.

Φως στην άγνωστη αυτή για πολλούς πτυχή του πρώτου κοιμητηρίου του Ηρακλείου έρχεται να ρίξει η ιδέα δημιουργίας Μουσείου εντός του χώρου, στο οποίο κανείς μπορεί να θαυμάσει όλα τα δεκάδες ιερατικά κειμήλια του ναού. Πρόκειται για εκθέματα μεγάλης ιστορικής αλλά και συναισθηματικής αξίας, με το καθένα να συνδέεται είτε με ένα σημαντικό γεγονός είτε με μια μεγάλη προσωπικότητα του τόπου μας. Πράγμα που από μόνο του δίνει μια άλλη αίγλη στο ναό...

Μεγάλο ενδιαφέρον όμως, την ίδια στιγμή, έχει και η δημιουργία ειδικά διαμορφωμένου χώρου, όπου καθένας επισκέπτης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει την εξέλιξη της ταφής στην Κρήτη από τα μινωικά χρόνια έως σήμερα, επιδεικνυόμενη με πιστά αντίγραφα από ευρήματα της Κρήτης, τα οποία πραγματικά κόβουν την ανάσα και κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Η έκθεση-συλλογή δημιουργήθηκε το Μάιο του 2015, δαπάνη του Ενοριακού Συμβουλίου Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, προεξάρχοντος του π. Κωνσταντίνου Πιτσικάκη, και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ηρακλή Πυργιανάκη.

Ο χώρος του μουσείου είναι ανοικτός για το κοινό και για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης

Λίγα λόγια για το κοιμητήριο

Το κοιμητήριο κατασκευάστηκε το 1890. Σήμερα σε αυτό λειτουργούν 612 οικογενειακοί τάφοι, μεταξύ των οποίων πολλών σημαντικών για τον τόπο μας προσωπικοτήτων. Στο νεκροταφείο βρίσκονται και τάφοι που συνδέονται με την πρόσφατη ιστορία της πόλης της Κρήτης, όπως το κοιμητήριο των 18 Άγγλων που έπεσαν υπερασπιζόμενοι την ελευθερία της Κρήτης την 25η Αυγούστου του 1898, ο τάφος του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου Ψαλιδάκη, τάφοι δημάρχων του Ηρακλείου, πολιτικών, αντιστασιακών, λογοτεχνών και επιφανών Ηρακλειωτών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο χώρος έκτασης 24 στρεμμάτων, που περιβάλλει το Μουσείο, κοσμείται από γλυπτά εγνωσμένων καλλιτεχνών και αγάλματα ιδιαίτερης αξίας και ομορφιάς, που κοιτώντας τα σε πιάνει δέος.

Το Μουσείο κειμηλίων του ναού

Το κτήριο στο οποίο στεγάζεται η συλλογή ιερατικών κειμηλίων του ναού χτίστηκε περίπου το 1890 για να χρησιμοποιηθεί ως οστεοφυλάκιο. Την ίδια χρονιά χτίστηκε και ο ναός. Η εικόνα του μεγαλοπρεπής, τόσο από έξω όσο και από μέσα.

Ανοίγοντας τη βαριά σιδερένια πόρτα του παλιού οστεοφυλάκιου και νυν Μουσείου, στο ισόγειό του μπορεί κανείς να θαυμάσει όλα τα ιερατικά κειμήλια από την έναρξη της λειτουργίας του ναού. Εκκλησιαστικά αντικείμενα από διάφορες χρονικές περιόδους, σπουδαίας αξίας, τα οποία χρονολογούνται από το 1600 έως το 1930, καθώς και προσωπικές δωρεές παλαιών αντικειμένων. Εκεί εκτίθενται και τα άμφια του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου Ψαλιδάκη, της εξέχουσας αυτής μορφής, αλλά και χριστιανικά εκκλησιαστικά είδη διαφορετικών εποχών, πίνακες όπως αυτός με την "Αρπαγή της Περσεφόνης", ο πρώτος επιτάφιος του ναού ο οποίος με πολύ δυσκολία διατηρείται λόγω της παλαιότητάς του μιας και χρονολογείται στο 1919, ενώ παράλληλα διασώζεται και εκτίθεται η πρώτη νεκρώσιμη ακολουθία που χρησιμοποιούνταν στο ναό του 1866, τυπωμένη τότε στη Βενετία.

Αναπαράσταση του εθίμου της καύσης στην Κρήτη την εποχή του 1200-700 π.Χ

Πολλές δωρεές

Στο Μουσείο βρίσκονται και εκθέματα που προέρχονται από δωρεές πολιτών, όπως ένα Αγιοκωνσταντινάτο που προσέφερε μια πιστή φίλη του ναού, μια Βίβλος του 1600 και ένα αντίγραφο της Αγίας Γραφής του 1607. Υπάρχει μάλιστα και πωλητήριο από αντίγραφα, αργυρόχρυσα Αγιοκωνσταντινάτα, νομίσματα βυζαντινά, αλλά και αρχαία ελληνικά είτε από ασήμι, είτε από χαλκό τα οποία έχει την ευκαιρία να δει από κοντά ο επισκέπτης.

Στο νεκροταφείο βρίσκονται και τάφοι που συνδέονται με την πρόσφατη ιστορία της πόλης της Κρήτης, όπως το κοιμητήριο των 18 Άγγλων που έπεσαν υπερασπιζόμενοι την ελευθερία της Κρήτης την 25η Αυγούστου του 1898.

Δεκάδες εκθέματα

Ο πλούτος των εκθεμάτων του Μουσείου δεν τελειώνει εδώ... Όπως μας λέει ο πατήρ της ενορίας, Κωνσταντίνος Πιτσικάκης, «εδώ κανείς θα θαυμάσει πραγματικά κειμήλια που διασώθηκαν και διατηρήθηκαν σε πάρα πολύ καλή κατάσταση όλα αυτά τα χρόνια. Εκτίθενται ό,τι αντικείμενα κληρονομήσαμε και βρήκαμε στο ναό από το 15ο αιώνα έως σήμερα. Μεταξύ αυτών μια πολύ παλιά εικόνα της Παναγίας του 16ου αιώνα που ήταν καλά φυλαγμένη στο χώρο του ναού, γνήσια Αγιοκωνσταντινάτα, ένα Ευαγγέλιο του 17ου αιώνα, μυροδοχεία πολύ παλιά και κοσμήματα χειροποίητα που βάζανε παλιά στους γάμους. Επίσης εκτίθεται η εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα, που κατάφερε να διασωθεί μετά από πυρκαγιά, καντήλια και διάφορα άλλα ιερατικά αντικείμενα που συμπληρώνουν τα 200 έτη διατήρησης και ακόμη η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του 18ου αιώνα, αλλά και ένα άγιο δισκοπότηρο, επίσης του 18ου αιώνα, σημαντικής αξίας, καθώς προέρχεται από το Άγιο Όρος».

Περιγράφοντάς μας πώς δημιουργήθηκε η ιδέα το παλιό οστεοφυλάκιο να μεταμορφωθεί σε ένα Μουσείο πολιτισμού, ο πατέρας Κωνσταντίνος Πιτσικάκης σημειώνει ότι «το κτήριο του οστεοφυλάκιου ήταν εγκαταλελειμμένο και υπό κατάρρευση. Για να μη συμβεί αυτό ανακατασκευάστηκε και έτσι πήρε αυτή την τόσο όμορφη εικόνα που έχει σήμερα. Η ιδέα για την ανακατασκευή του κτηρίου ήταν του φίλου μου Ευθύμη Μουντράκη». Ο ίδιος σημειώνει πως πέρυσι στο πανηγύρι του ναού έγιναν και τα θυρανοίξια του χώρου.

Τα άμφια του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου Ψαλιδάκη

Η ιστορία της ταφής στην Κρήτη

Το Μουσείο Ιστορίας της Ταφής αποτελεί έναν ιδιαίτερο, μοναδικό χώρο, ο οποίος βρίσκεται επίσης εντός του κοιμητηρίου των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και επάνω ακριβώς από το Μουσείο ιερατικών κειμηλίων. Σε αυτό ο επισκέπτης θα μπορέσει να μάθει πώς θάβονταν οι Κρήτες τα τελευταία 5.000 χρόνια. Μεγάλη, μάλιστα, εντύπωση σε αυτό το κομμάτι προκαλεί η καύση των νεκρών που χρησιμοποιείτο παλιά, και η πιθοταφή, κατά την οποία οι νεκροί θάβονταν μέσα σε πιθάρι στην εμβρυακή θέση, καθώς τότε επικρατούσε η ιδέα πως έτσι όπως ερχόμαστε στη ζωή, σαν έμβρυα, έτσι και θα πρέπει να φεύγουμε από αυτή.

«Μεταξύ των εκθεμάτων», όπως μας λέει η διατροφολογος Ανδρονίκη Καλομοίρη, που εθελοντικά βρίσκεται στο χώρο κάθε πρωί για να ξεναγήσει τον επισκέπτη, «βρίσκεται και ένας τάφος που βρέθηκε στο Φουρνί των Αρχανών το 1400-1375 π.Χ. Αποτελεί τον πρώτο τρόπο ταφής στο νησί. Μέσα βρέθηκε μια γυναίκα και κτερίσματα, αντικείμενα δηλαδή που συνόδευαν τους νεκρούς εκείνη την εποχή».

Η καύση στην Κρήτη

Εν συνεχεία παρουσιάζονται η πιθοταφή όπου ο νεκρός έμπαινε μέσα στο πιθάρι σε εμβρυακή στάση με τάφο χρονολογίας το 2000 π.Χ., μια βασιλική σαρκοφάγος που βρέθηκε στη Μεσαρά το 1350-1300 π.Χ., πιστό αντίγραφο της πρωτότυπης, μια κιβωτιόσχημη σαρκοφάγος, η οποία βρέθηκε στο Γάζι Μαλεβιζίου χρονολόγησης 1300-1200 π.Χ., πάνω στην οποία απεικονίζεται ένα καράβι, με τα στοιχεία της θάλασσας να συμβολίζουν το ταξίδι του νεκρού από τη ζωή στο θάνατο, ενώ, προχωρώντας, υπάρχει η εικόνα ενός λαξευτού τάφου στην Κρήτη χρονολογίας 1.100 π.Χ.

Μπαίνοντας στην εποχή από το 1200 έως το 700 π.Χ., στο Μουσείο Ιστορίας της Ταφής αναπαριστάται το έθιμο της καύσης, που συνηθιζόταν να ακολουθείται εκείνη την εποχή στην Κρήτη, αν και πολύς κόσμος δεν το ξέρει. Συνεχίζοντας την ιστορία της ταφής στη μετά Χριστό εποχή, περνάμε σε έναν άλλο τρόπο ταφής: στο νεκροκρέβατο το οποίο χρησιμοποιείται ακόμα στο Άγιο Όρος, και στον Επιτάφιο.

Οι ιδέες για την περαιτέρω αξιοποίηση του χώρου, ωστόσο, είναι αστείρευτες. Παρά τα όσα ωραία έχουν ήδη γίνει, στη σκέψη των υπευθύνων του ναού υποβόσκει η ιδέα στο υπόγειο του κτηρίου, που φιλοξενείται το Μουσείο, να λειτουργήσει εκθετήριο με την πορεία του ξύλου, προκειμένου να ξεδιπλωθεί η ξυλογλυπτική τέχνη. Το πώς δηλαδή ένα ξύλο μπορεί να σμιλευτεί και να μεταμορφωθεί από ένα απλό κούτσουρο σε έργο τέχνης και σε μια πολύ ωραία αγιογραφία. Συγκεκριμένα, θα γίνεται παρουσίαση από τη μια μεριά του χώρου από τον καταξιωμένο ξυλόγλυπτη κ. Μιχάλη Τσαγκαράκη, που θα δουλεύει εκείνη την ώρα το ξύλο μπροστά στους επισκέπτες δίνοντάς του σχήμα, ενώ από την άλλη ο αγιογράφος κ. Νίκος Καζινάκης, βάζοντας όλο το μεράκι και την τέχνη του, θα αποτυπώνει πανέμορφες αγιογραφίες πάνω σε αυτό το άψυχο υλικό... Ιδέα η οποία αναμένεται να πάρει άμεσα σάρκα και οστά.

Η εικόνα  των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του 18ου αιώνα

Πόλος έλξης για μαθητές και τουρίστες

Όλος ο χώρος του Μουσείου είναι αυτή τη στιγμή ανοικτός στο κοινό και σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, προκειμένου οι μαθητές να δουν και να θαυμάσουν από κοντά τα εκθέματα. Δεν υπάρχει κάποιο αντίτιμο, επιθυμία των υπευθύνων, όμως, είναι το Μουσείο, που λειτουργεί στο χώρο του ναού, με τα τόσο σημαντικά εκθέματα, να ενταχθεί και στις ξεναγήσεις των τουριστών που επισκέπτονται την πόλη του Ηρακλείου, καλώντας μάλιστα τις αρμόδιες Αρχές να δουν με σοβαρότητα τη δυνατότητα αυτή, ώστε να γίνει πόλος έλξης και των τουριστών.

Πλούσια όμως είναι και η κοινωνική προσφορά και οι υπόλοιπες παράλληλες δράσεις που γίνονται στην Ενορία του Αγίου Κωνσταντίνου στο Ηράκλειο και συγκεκριμένα στην Αγία Αναστασία, στο Πνευματικό Κέντρο του Αγίου Κωνσταντίνου, που βρίσκεται έξω από το κοιμητήριο.

Ρεπορτάζ:Μαρία Αντωνογιαννάκη

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News