Κόκκινο έχει χτυπήσει ο υπερδανεισμός σε Κρήτη, Δωδεκάνησα και Ιόνια Νησιά που εμφανίζονται μεταξύ των περιοχών της χώρας με τον υψηλότερο δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ήρθαν στη δημοσιότητα, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε Κρήτη, Δωδεκάνησα και Ιόνια Νησιά έχουν φτάσει στο 45%, με την Πελοπόννησο, την ανατολική Μακεδονία, αλλά και τη Θεσσαλία να συγκαταλέγονται επίσης στις περιοχές με τα "κόκκινα" δάνεια.
Από την άλλη μεριά, στο χαμηλότερο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων - 35% - βρίσκονται η Ήπειρος, τα νησιά του βόρειου Αιγαίου και η δυτική Μακεδονία, παρότι έχουν υποστεί μεγάλη μείωση εισοδημάτων, εξαιτίας της κρίσης. Εκτιμήσεις και πηγές μάλιστα θέλουν η συγκεκριμένη κατανομή των επισφαλειών να οφείλεται σε στρατηγικούς κακοπληρωτές, στα χαλαρά κριτήρια με τα οποία έδιναν δάνεια οι τράπεζες τις ημέρες προ κρίσης, αλλά και στο γεγονός ότι οι πιο πλούσιες περιοχές μπορεί να υπερτίμησαν τις δυνατότητές τους, αφού φαίνεται να ζούσαν τα προηγούμενα χρόνια σε ένα ρυθμό ζωής που δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, στην Πελοπόννησο τα προηγούμενα χρόνια δόθηκαν πολλά δάνεια σε σεισμόπληκτους, τα οποία βρέθηκαν από νωρίς σε καθεστώς οριακής καθυστέρησης. Όσο για τη Θεσσαλία, το μεγάλο ποσοστό των κόκκινων δανείων αφορά σε αγρότες και νοικοκυριά.
«Δε βλέπω λύση»
Σχολιάζοντας το πώς τα δάνεια έφτασαν στο κόκκινο, με τις ντόπιες επιχειρήσεις που δανείστηκαν να μην μπορούν τώρα να φανούν συνεπείς στις πληρωμές των δόσεών τους, ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου Μανόλης Κουμαντάκης τόνισε: «Όλο αυτό είναι απόρροια κυρίως της πολύ μεγάλης οικονομικής κρίσης που βιώνει τα τελευταία χρόνια η χώρα, το οποίο δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στις αγορές. Την όλη κατάσταση ωστόσο ήρθαν να επιδεινώσουν τα capital controls, με τα πράγματα να μην είναι καθόλου καλά. Δυστυχώς, δε βλέπω να βρίσκεται κάποια λύση. Είπαν ότι θα ξεκινήσει η διαβούλευση για τα επιχειρηματικά δάνεια. Όμως, βλέπουμε και σε αυτήν την περίπτωση να δημιουργείται ένα μεγάλο σκάνδαλο, όπως αυτό με τις τράπεζες και την ανακεφαλαιοποίησή τους. Πρέπει επειγόντως να δοθεί μια λύση και πολιτικού και οικονομικού χαρακτήρα».
Αναμενόμενα
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΟΕΒΕΝΗ Χάρης Λεκάκης είπε: «Προ κρίσης είχαμε ειδικά στον τομέα των κατασκευών μεγάλη ανάπτυξη, κάτι που συνεπάγεται και την υψηλή δανειοδότηση προς τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Άρα αυτά τα ποσοστά ήταν αναμενόμενα. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ρίχνουμε τις ευθύνες, λέγοντας ότι σε κάποιες περιοχές επιχειρηματίες ή καταναλωτές είναι εκ γενετής κακοπληρωτές, από τη στιγμή που διανύουμε ήδη τον 6ο χρόνο κρίσης και ρευστότητα δεν υπάρχει, με συνέπεια να έχει μειωθεί η κατανάλωση και αντ' αυτού αυξάνονται οι φορολογίες, οι ασφαλιστικές εισφορές, τα πάντα. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις προσπαθούν να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους, αλλά δεν μπορούν να το επιτύχουν πλέον».
Ο ίδιος, προτείνοντας μια λύση για το σοβαρό αυτό θέμα, λέει πως «θα πρέπει σε ένα μεγάλο ποσοστό να εφαρμοστεί ο νόμος Δένδια, ο οποίος έδινε κίνητρα σε επιχειρήσεις που θα εξετάζονταν και θα μπορούσαν να είναι βιώσιμες αλλά και βοήθεια από τις τράπεζες προκειμένου να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Επίσης, καλό θα ήταν να υπήρχαν μειώσεις των δανείων από την πλευρά των τραπεζών και να δινόταν η δυνατότητα μιας μακροχρόνιας πληρωμής. Επίσης, ίσως θα έπρεπε να δημιουργηθεί και ένας ανεξάρτητος φορέας, ο οποίος θα ασχολείται μόνο με τις επιχειρήσεις».
Ασυνεπείς οι τουριστικές περιοχές
Μεγάλη αίσθηση προκαλούν οι καθυστερήσεις που παρουσιάζονται στην αποπληρωμή δανείων από τουριστικές περιοχές και τουριστικές επιχειρήσεις, παρά το γεγονός ότι την τελευταία 7ετία ο τουρισμός στη χώρα μας κινείται από ρεκόρ σε ρεκόρ. Στο διάστημα 2009-2015 ο αριθμός των τουριστών που επισκέφτηκαν τη χώρα αυξήθηκε κατά 11 εκατομμύρια άτομα (+73%), ενώ τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 4,1 δισ. ευρώ (+39%), νούμερο κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι στο ίδιο διάστημα η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε περίπου κατά 25%. Ωστόσο, παρά τα ρεκόρ και την ισχυρή αύξηση των εσόδων, οι επιδόσεις του κλάδου είναι εξαιρετικά φτωχές. Το 2013 (που ήταν επίσης έτος ρεκόρ) ο κλάδος των ξενοδοχείων παρουσίασε ζημιές, ενώ το 2014 τα κέρδη προ φόρων ανήλθαν στα 150 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις (πέραν των επιδοτήσεων που έχουν λάβει από το κράτος) έχουν λάβει συνολικά δάνεια ύψους 7 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,8 δισ. ευρώ, δηλαδή το 40%, δεν εξυπηρετούνται. Οι υψηλές καθυστερήσεις που καταγράφονται τόσο σε περιοχές με υψηλά εισοδήματα όσο και σε κλάδους της οικονομίας που δεν έχουν επηρεαστεί από την κρίση δημιουργούν ισχυρές υποψίες ότι μεγάλο μέρος των κόκκινων δανείων οφείλεται σε στρεβλές νοοτροπίες και αντικοινωνικές συμπεριφορές, αλλά και σε κακοδιαχείριση σε ό,τι αφορά επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΤτΕ, κλωστοϋφαντουργία, βιομηχανίες χάρτου-ξύλου και αγροτικός τομέας αποτελούν τους κλάδους με το μεγαλύτερο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στην κλωστοϋφαντουργία εξυπηρετούνται μόλις 29 στα 100 δάνεια, ενώ το υπόλοιπο 71% είναι στο κόκκινο, και ακολουθούν με καθυστερήσεις 63% τα δάνεια προς βιομηχανίες χάρτου-ξύλου και με 61,4% τα δάνεια προς αγρότες. Υψηλές καθυστερήσεις εμφανίζουν επίσης: εμπόριο (54%), κατασκευές (49%) και μεταποίηση (47,8%).
Η εικόνα ανά περίπτωση δανείου
Όπως εκτιμούν οι τράπεζες, από τα δάνεια σε καθυστέρηση των νοικοκυριών, που φτάνουν τα 40 δισ. ευρώ, τουλάχιστον 25% αφορά τους αποκαλούμενος strategic defaulters, δηλαδή άτομα που, ενώ είναι σε θέση, δεν αποπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους, επιδιώκοντας να επωφεληθούν από τις καταστάσεις. Αυτό αντιστοιχεί σε δάνεια περίπου 10 δισ. ευρώ, τα οποία θα μπορούσαν να αποπληρώνονται κανονικά, ανακουφίζοντας όχι μόνο τους ισολογισμούς των τραπεζών, αλλά και τη ρευστότητα, καθώς σήμερα οι όποιες χορηγήσεις νέων δανείων πραγματοποιούνται με τα χρήματα που συγκεντρώνονται από τις αποπληρωμές των εξυπηρετούμενων δανείων.
Χειρότερη είναι η εικόνα στα επιχειρηματικά δάνεια, όπου τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα ξεπερνούν τα 50 δισ. ευρώ. Σε αυτό το σημείο μάλιστα διαπιστώνεται και το εξής: δάνεια που λήφθηκαν για επιχειρηματικούς σκοπούς μεταφέρθηκαν κρυφά σε προσωπικούς καταθετικούς λογαριασμούς σε τράπεζες του εξωτερικού και σε θυρίδες, με στελέχη τραπεζών να υπογραμμίζουν μια ενδιαφέρουσα σύμπτωση: τα δάνεια που δεν εξυπηρετούνται είναι περίπου όσο η μείωση των καταθέσεων.
Σήμερα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια διαμορφώνονται στα 110 δισ. ευρώ, ενώ η μείωση των καταθέσεων από τα προ κρίσης επίπεδα (2009) ανέρχεται στα περίπου... 110 δισ. ευρώ. Όπως τονίζουν τραπεζικές πηγές, αυτό δε σημαίνει ότι τα δάνεια που δεν εξυπηρετούνται έχουν μετατραπεί σε καταθέσεις, ωστόσο υπογραμμίζουν ότι εμφανίζονται ισχυρές ενδείξεις ότι υπάρχει συσχέτιση, ειδικά στα επιχειρηματικά δάνεια, μεταξύ των δανείων που δεν εξυπηρετούνται και καταθέσεων που έχουν μεταφερθεί στο εξωτερικό. Όπως εκτιμούν οι τράπεζες, κόκκινα-μη εξυπηρετούμενα δάνεια άνω των 10 δισ. ευρώ είναι πιθανό να αποτελούν «αρπακτική στρατηγική», δηλαδή επιχειρηματίες που υπερχρέωσαν τις επιχειρήσεις τους και μετέφεραν μεγάλο μέρος των δανείων που έλαβαν σε προσωπικούς λογαριασμούς. Πρόκειται για ανθρώπους που το 2011-2012, διαβλέποντας ότι υπάρχει μια σημαντική πιθανότητα η Ελλάδα να βρεθεί εκτός ευρωζώνης, επέλεξαν στρατηγικά να σταματήσουν την αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους και να μεταφέρουν όλη τη ρευστότητά τους εκτός Ελλάδας.
Σύμφωνα πάντως με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια διαμορφώνονται στο 51,3% στην καταναλωτική πίστη, στο 35,60% στα στεγαστικά και στο 39,8% στα επιχειρηματικά δάνεια.
Μαρία Αντωνογιαννάκη
