"Ρούφηξε" 230 εκατομμύρια ευρώ το φράγμα Αποσελέμη

Προβληματισμός, επιφυλάξεις, ενστάσεις και κρίσιμες απορίες για το κόστος, τα οφέλη, την αναγκαιότητα, την αποτελεσματικότητα αλλά και τους ενδεχόμενους κινδύνους του έργου σε επίπεδο περιβάλλοντος και υδροφόρου ορίζοντα άλλων περιοχών κυριάρχησαν χθες στην ημερίδα που διοργανώθηκε στο Οροπέδιο Λασιθίου, με αντικείμενο το πολυσυζητημένο φράγμα Αποσελέμη.

Στον απόηχο του προ ημερών αποκαλυπτικού ρεπορτάζ της "Νέας Κρήτης" πως το φράγμα Αποσελέμη έχει στοιχίσει 6 φορές ένα φράγμα ανάλογου σχεδόν μεγέθους, αυτό της Πλακιώτισσας στη Μεσαρά, στην ημερίδα έπεσαν... «βροχή» τα ερωτήματα και οι προβληματισμοί από πλευράς δημάρχων και άλλων τοπικών φορέων. Μάλιστα δεν έκρυψαν την έκδηλη ανησυχία τους για το αν το πανάκριβο υδρευτικό έργο, το κόστος του οποίου έχει εκτοξευτεί πλέον στα 230 εκατ. ευρώ, θα έχει τα προσδοκώμενα οφέλη, δεδομένου πως η συγκέντρωση και η αποληψιμότητα νερού δείχνει, ως τώρα, να απέχει παρά πολύ από τα προβλεπόμενα βάσει των μελετών και συμβάσεων.

Από πλευράς του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης δόθηκαν χθες καθησυχαστικές εξηγήσεις πως, ναι μεν το κόστος του Αποσελέμη είναι πολύ μεγάλο, ωστόσο είναι δικαιολογημένο.

Είναι όμως πράγματι έτσι; Ασφαλώς, εδώ που έχουμε φτάσει, είναι επιβεβλημένο να τελειώσει το έργο, ώστε να μη μείνει η περιοχή της Λαγκάδας ένας Κρανίου Τόπος. Και να μην πάει φυσικά... στράφι ο πακτωλός χρημάτων που έχει στοιχίσει το φαραωνικό και αμφιλεγόμενο, κατά πολλούς, έργο. Σε κάθε περίπτωση όμως, η αναγκαιότητα αυτή δεν αναιρεί επ' ουδενί το σοβαρό προβληματισμό που δημιουργούν κάποια συγκριτικά δεδομένα.

Επειδή πράγματι οι αριθμοί έχουν την αξία τους και συνήθως μαρτυρούν πολλά, η «Ν.Κ.» επανέρχεται σήμερα με νέες συγκριτικές αντιπαραθέσεις που, αν μη τι άλλο, προξενούν απορία και θυμηδία για το κόστος του αμφιλεγόμενου Αποσελέμη.

Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, δεν παραγνωρίζουμε και δεν παραγνωρίζει κανείς πως ο Αποσελέμης αποτελεί ένα σύνθετο έργο. Έργο που προορίζεται για ύδρευση πολλών περιοχών και ως εκ τούτου έχει ένα μεγάλο κόστος σε επίπεδο παράλληλων έργων που αφορούν σε αγωγούς, διυλιστήρια κ.τ.λ.

Όμως, πέρα από αυτά τα παράλληλα έργα, αν τα αφήσουμε στην άκρη, υπάρχει συγκεκριμένο κόστος για το κυρίως έργο του Αποσελέμη. Αυτό καθαυτό το φράγμα.

Επανερχόμαστε λοιπόν με πολύ ενδιαφέρουσες και άκρως αποκαλυπτικές συγκρίσεις, κυρίως σε ό,τι αφορά το πόσο έχει κοστίσει αυτό καθαυτό το φράγμα στον Αποσελέμη. Και πόσο άλλα φράγματα, ανάλογου ή μικρής σχετικά διαφοράς μεγέθους... Παράλληλα όμως παραθέτουμε συγκρίσεις και σε επίπεδο συνολικού κόστους με άλλα μεγάλα έργα στην υπόλοιπη χώρα. Ας τα δούμε αναλυτικά.

Αποκαλυπτικές συγκρίσεις

Το φράγμα Αποσελέµη, το οποίο ως φράγμα - χώρια όλα τα υπόλοιπα επιμέρους έργα - έχει κοστίσει 100,2 εκατ. ευρώ, έχει μήκος στέψης 660 μέτρα, πλάτος στέψης 8 μ. και ύψος 62,5 μέτρα. Ο όγκος του φράγματος είναι 3,3 εκατομμύρια κυβικά. Και η προβλεπόμενη χωρητικότητα νερού, όταν, σε βάθος πολλών χρόνων και αν, γεμίσει με το καλό, τα 27 εκατομμύρια κυβικά νερό.

Πόσο έχει όμως κοστίσει ένα εξίσου μεγάλο φράγμα εδώ στην Κρήτη; Αυτό της Φανερωμένης, στις Μοίρες της Μεσαράς; Μόλις 16,7 εκατομμύρια ευρώ! Ποια είναι τα τεχνικά στοιχεία του φράγματος Φανερωμένης; Το εν λόγω φράγμα έχει μήκος στέψης 484 μέτρα, πλάτος στέψης 8 μ., ενώ το ύψος του φράγματος είναι 75 μ. Δηλαδή, αν συγκρίνουμε τα 2 φράγματα, τα οποία χωρίζει μια διαφορά κόστους ύψους 84 εκατ. ευρώ (!), διαπιστώνουμε πως έχουν το ίδιο πλάτος στέψης. Με τη Φανερωμένη να έχει μεγαλύτερο ύψος από τον Αποσελέμη και τον Αποσελέμη μεγαλύτερο μήκος στέψης από τη Φανερωμένη. Ουσιαστικά δηλαδή μιλάμε για παρόμοιες, πάνω-κάτω τεχνικές προδιαγραφές. Στα υπόλοιπα τεχνικά στοιχεία, οι διαφορές δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλες. Ο όγκος του φράγματος Φανερωμένης είναι 2,7 εκατ. κυβικά, έναντι 3,3 εκατ. κυβικών του Αποσελέμη. Ενώ η χωρητικότητα της Φανερωμένης είναι 19,7 εκατ. κυβικά νερό έναντι 27 εκατ. του Αποσελέμη. Τεχνικοί ασφαλώς δεν είμαστε. Αλλά η διαφορά κόστους μοιάζει αφύσικα παράδοξη με γνώμονα τις μικρές τεχνικές διαφορές των 2 φραγμάτων.

Ας δούμε όμως ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα φράγματος. Ο λόγος για το φράγμα των Ποταμών, στο Αμάρι του νομού Ρεθύμνου, που έχει γίνει πασίγνωστο πανελλαδικά τους τελευταίους μήνες λόγω του... Σήφη του κροκόδειλου!

Ποια είναι τα τεχνικά στοιχεία; Και εδώ είναι μικρές οι διαφορές σε σχέση με τον Αποσελέμη. Το φράγμα Ποταμών έχει μήκος στέψης 265 μέτρα, πλάτος στέψης 10 μέτρα και ύψος 55 μέτρα. Στα 2 εκατ. κυβικά ανέρχεται ο όγκος του φράγματος και στα 19 εκατ. κυβικά η χωρητικότητα νερού. Πόσο έχει κοστίσει; Τα μισά από τον Αποσελέμη, δηλαδή 50 εκατ. ευρώ.

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα που η διαφορά κόστους φαντάζει παράδοξα μεγάλη; Το φράγμα της Πλακιώτισσας, που θα αρδεύσει την ανατολική Μεσαρά αξιοποιώντας τα νερά του Αναποδάρη.

Το εν λόγω φράγμα έχει μήκος στέψης 300 μέτρα, πλάτος στέψης 8 μέτρα και ύψος 53 μέτρα. Ο όγκος του είναι 1,2 εκατ. κυβικά και η χωρητικότητα 19 εκατ. κυβικά.

Ουσιαστικά, αν συγκρίνουμε τεχνικά τα 2 φράγματα - πάντα ως ταμιευτήρες και όχι ως συνολικά έργα - διαπιστώνουμε πως το φράγμα του Αποσελέμη είναι σχεδόν διπλάσιο από αυτό της Πλακιώτισσας. Είναι όμως και το κόστος διπλάσιο; Όχι! Είναι εξαπλάσιο! Αφού η Πλακιώτισσα στοιχίζει μόλις 16 εκατ. ευρώ έναντι 100,2 εκατ. ευρώ του Αποσελέμη!

Σε επίπεδο συνολικού έργου, το κόστος του Αποσελέμη αγγίζει τα 230 εκατ. ευρώ!

Πραγματικά έχει ενδιαφέρον μια σύγκριση με ένα άλλο μεγάλο έργο που γίνεται στη Μακεδονία. Ο λόγος για το φράγμα Ιλαρίωνα. Ένα ακόμα φράγμα στον Αλιάκμονα ποταμό, 25 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Κοζάνης. Πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο που φτιάχνεται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, με κόστος 300 εκατ. ευρώ.

Τι έργο είναι όμως ακριβώς αυτό που έχει κοστίσει λίγο παραπάνω, 70 εκατ. ευρώ πάνω, από τον Αποσελέμη;

Καταρχήν, δεν πρόκειται για ένα απλό φράγμα, αλλά για υδροηλεκτρικό έργο. Έργο, δηλαδή, που θα παράγει ενέργεια. Εστιάζοντας σε αυτό καθαυτό το φράγμα, βλέπουμε ότι το μήκος στέψης είναι 540 μέτρα και το ύψος 130 μέτρα! Δηλαδή μιλάμε για ένα φράγμα με υπερδιπλάσιο ύψος από αυτό του Αποσελέμη! Στα υπόλοιπα τεχνικά στοιχεία ούτε λόγος για σύγκριση... Στα 8,8 εκατ. κυβικά ανέρχεται ο όγκος του φράγματος Ιλαρίωνα, έναντι 3,3 εκατ. κυβικών του Αποσελέμη. Και στα 520 εκατ. κυβικά η χωρητικότητα, έναντι 27 εκατ. κυβικών του Αποσελέμη. Μιλάμε δηλαδή για ένα φράγμα πολλαπλάσιου μεγέθους, τουλάχιστον τριπλάσιου, συγκριτικά με το φράγμα Αποσελέμη. Και ένα έργο που μαζί με ένα σωρό υποδομές, υδροηλεκτρικά εργοστάσια, εγκαταστάσεις ενεργειακές, σήραγγες κ.τ.λ., στοιχίζει λίγο παραπάνω από το έργο του Αποσελέμη!

Κόστισε απίστευτα αλλά αμφισβητείται η ουσία του !

Οι παραπάνω συγκρίσεις και η αντιπαράθεση σε τεχνικά στοιχεία, προδιαγραφές και κόστη μεταξύ του πολυσυζητημένου έργου του Αποσελέμη και άλλων έργων, αν μη τι άλλο, ξενίζουν τον απλό πολίτη. Το φορολογούμενο που, σε τελική ανάλυση, πληρώνει για τα έργα. Ωστόσο, ο προβληματισμός για τον Αποσελέμη εντείνεται πολύ περισσότερο, με φόντο το γεγονός πως, βάσει στοιχείων, δεν είναι απλά πανάκριβο έως προκλητικά ακριβό συγκριτικά με άλλα ανάλογα έργα. Αλλά είναι αμφίβολο ως προς την αποτελεσματικότητα και τη χρησιμότητά του. Και εντέλει ως προς την αναγκαιότητα υλοποίησής του με τον τρόπο που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε. Οι «φωνές» σκεπτικισμού και επιφυλάξεων είναι παρά πολλές διαχρονικά στο διάβα των χρόνων αυτών που είναι σε εξέλιξη το έργο του Αποσελέμη. Ενδεικτικά παραθέτουμε ένα μικρό, αλλά απόλυτα χαρακτηριστικό απόσπασμα, παλιότερη ομιλία του γεωλόγου κ. Τσακίρη, σε συνέδριο.

«Η περίπτωση του φράγματος Αποσελέμη, που βρίσκεται σήμερα υπό κατασκευή στο νομό Ηρακλείου (όπως και τα φράγματα που συνδέονται με την εκτροπή του Αχελώου στη Θεσσαλία), είναι για πολλούς επιστήμονες ένα κλασικό παράδειγμα "παλαιάς νοοτροπίας" στο σχεδιασμό φραγμάτων. Τελικά, η ουσία είναι ότι η Πολιτεία κατασκευάζει ένα φράγμα χωρητικότητας περίπου 28 εκατ. κυβ. μέτρων νερού, το οποίο όμως τελικά θα συγκεντρώσει έως 11 εκατ. κυβ. μέτρα νερού, από τα οποία απολήψιμα θα μπορούν να είναι περί τα 6-7 εκατ. κυβ. μ. νερού. Επιπλέον, η κατασκευή ενός τόσο μεγάλου φράγματος έχει και μεγάλες περιβαλλοντικές συνέπειες. Αν υπήρχε ένα διαχειριστικό σχέδιο για τους υδατικούς πόρους όλης της Κρήτης, το έργο αυτό δε θα είχε κατασκευαστεί ποτέ. Έχει υπερβολικό κόστος με αμφίβολη ωφέλεια και μεγάλες επιπτώσεις, που δεν είναι ακόμα ορατές».

Όλα τα παραπάνω, σε σχέση με το τεράστιο κόστος και τις περιβαλλοντικές επιφυλάξεις γύρω από το πολυσυζητημένο έργο του Αποσελέμη, απασχόλησαν έντονα και τη χθεσινή ημερίδα που διοργανώθηκε για τον Αποσελέμη στο Οροπέδιο.

Στο πλαίσιο της ημερίδας οι εκπρόσωποι του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης, τόσο ο πρόεδρος Γρηγόρης Ροκαδάκης όσο και ο διευθύνων σύμβουλος Λευτέρης Κοπάσης, δεν παραγνώρισαν το μεγάλο κόστος και τα προβλήματα που έχουν προκύψει στην πορεία του έργου. Ωστόσο, εμφανίστηκαν αισιόδοξοι πως και θα τελειώσει και θα αποδώσει ικανοποιητικά σε επίπεδο συγκέντρωσης νερού.

Οι εμπλεκόμενοι φορείς, πάντως, δεν παύουν να «πονοκεφαλιάζουν» έντονα για το έργο.

Είναι χαρακτηριστικό πως ο δήμαρχος Ηρακλείου και πρόεδρος της ΠΕΔ Κρήτης κ. Βασίλης Λαμπρινός έθεσε σειρά κρίσιμων ερωτημάτων:

- Πόσο έχει κοστίσει μέχρι σήμερα το έργο και πόσα χρήματα απαιτούνται ακόμη για την ολοκλήρωσή του;

- Τι θα γίνει εάν οι βροχοπτώσεις είναι σπάνιες, όπως συμβαίνει τα τελευταία δύο χρόνια;

- Σε ποιο σημείο βρίσκεται η κατασκευή του δικτύου αγωγών και τι προβλέπεται για την ύδρευση της ανατολικής Κρήτης;

- Τι γίνεται με το διυλιστήριο και εάν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.

- Τι θα γίνει με την καταβόθρα του Χώνου και εάν θα υπάρξει πρόβλημα στον υδροφόρο ορίζοντας άλλων περιοχών, όπως της Βιάννου.

Στο ίδιο μοτίβο και οι υπόλοιποι δήμαρχοι εξέφρασαν έντονες επιφυλάξεις και απορίες εάν το έργο μπορεί να ανταποκριθεί για τις ανάγκες που σχεδιάστηκε.

Τέλος, σημαντική ήταν η παρέμβαση του δημάρχου Μινώα Πεδιάδος Ζαχαρία Καλογεράκη, που έθεσε και το θέμα της ενιαίας διαχείρισης των υδάτων, λέγοντας ότι το κλείσιμο του Χώνου θα δημιουργήσει προβλήματα στον υδροφόρο ορίζοντα της Πεδιάδας και της Βιάννου.

Του Μπάμπη Σαββίδη