Για 14 ημέρες, τον Οκτώβριο του 1962, ο πλανήτης κράτησε την αναπνοή του. Ήταν η πρώτη φορά που η πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης βρισκόταν τόσο κοντά, με την ανθρωπότητα να κρέμεται από το χείλος του γκρεμού. Η λεγόμενη «κρίση των πυραύλων της Κούβας» στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όχι μόνο ιστορικά λόγω της επετείου, αλλά και αντικειμενικά λόγω των εντεινόμενων απειλών από την πλευρά της Ρωσίας για τη χρήση πυρηνικών με αφορμή τις εξελίξεις στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Λίγες μόνο μέρες πριν, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είχε κάνει αυτούς τους ιστορικούς εφιαλτικούς παραλληλισμούς, δηλώνοντας ότι «για πρώτη φορά μετά την κουβανική πυραυλική κρίση, έχουμε άμεση απειλή για τη χρήση πυρηνικών όπλων, εάν στην πραγματικότητα τα πράγματα συνεχίσουν με τον δρόμο που ακολουθούν. Δεν έχουμε αντιμετωπίσει τέτοια προοπτική Αρμαγεδδώνα από την εποχή του Κένεντι και την πυραυλική κρίση της Κούβας», είχε τονίσει ο Μπάιντεν, σκαλίζοντας τις «στάχτες» στην «πυροστιά» της ιστορικής μνήμης. Η κρίση είχε βαθιές ρίζες, με τις εξελίξεις να δρομολογούνται ενάμιση χρόνο πριν από εκείνο τον Οκτώβρη του 1962 με το φιάσκο της περίφημης πια απόβασης των Αμερικανών στον κόλπο των Χοίρων. Η ταχύτατη αντίδραση των Κουβανών, με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο, μετέτρεψε σε κουρελόχαρτα τα επίδοξα αμερικανικά σχέδια. Ήταν τότε που η εγκατάσταση ρωσικών πυρηνικών όπλων στην Κούβα έμοιαζε ως η πιο λογική αμυντική επιλογή για τον Κάστρο, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να νιώθουν την απειλή στα... πόδια τους λίγα μόλις χιλιόμετρα από το Μαϊάμι.
Στις 14 Οκτωβρίου, ο Λευκός Οίκος νιώθει κρύο τον ιδρώτα στο σβέρκο, βλέποντας τις φωτογραφίες που είχε τραβήξει ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο U-2, το οποίο αποκάλυπτε του λόγου το αληθές, την ύπαρξη, όπως διαπιστώθηκε τις επόμενες δύο ημέρες, πυραύλων SS-4 και SS-5, οι οποίοι θα μπορούσαν να πλήξουν οποιοδήποτε σημείο του αμερικανικού εδάφους χωρίς οι ΗΠΑ να προλάβουν να απαντήσουν. Έχοντας πια την επιβεβαίωση, ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι το απόγευμα της 22ας Οκτωβρίου σε διάγγελμά του εκτοξεύει τις πρώτες προειδοποιήσεις-απειλές προς τους Σοβιετικούς και θέτει σε συναγερμό τους Αμερικανούς και όλο τον κόσμο για το πόσο πιθανός είναι πια ένας πυρηνικός πόλεμος.
Ο Αμερικανός πρόεδρος διατάσσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Κούβας, ώστε να αποτραπεί οποιαδήποτε ενδεχόμενη νέα παράδοση πολεμικού φορτίου και ολόκληρος ο πλανήτης περιμένει την αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης του Χρουτσόφ. Στις 23 Οκτωβρίου, ο τότε γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, ο Βιρμανός Ου Θαντ, προτείνει μια διπλωματική οδό απεμπλοκής και στις 26 του μήνα η Σοβιετική Ένωση καταθέτει τη δική της πρόταση για απόσυρση των πυραύλων από την Κούβα με τη δέσμευση των ΗΠΑ να μην εισβάλουν στο νησί, την οποία εμπλουτίζει την επομένη, προσθέτοντας και το αίτημα απόσυρσης των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία.
Οι δύο χώρες σε ύψιστο πολεμικό συναγερμό συνεχίζουν το διπλωματικό και στρατιωτικό πόκερ εν μέσω επεισοδίων που κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να σπρώξουν τον κόσμο στο κατώφλι του αφανισμού. Πολλά από τα πιο τρομακτικά στοιχεία που συνέθεσαν αυτό το «θρίλερ» των δύο εβδομάδων δεν έγιναν γνωστά παρά πολλά χρόνια αργότερα, όπως η περίπτωση ενός σοβιετικού υποβρυχίου, το οποίο, θεωρώντας ότι δέχτηκε επίθεση, διέταξε έκτακτη κατάδυση και την εκτόξευση μιας πυρηνικής τορπίλης. Ευτυχώς, ένας ανώτερος αξιωματικός του σοβιετικού ναυτικού κατάφερε να πείσει τον κυβερνήτη του υποβρυχίου ότι τα αμερικανικά πλοία δε σχεδίαζαν επίθεση.
Τελικά, η κρίση έληξε στις 28 Οκτωβρίου του 1962 με τον συμβιβασμό, ο οποίος προέβλεπε ότι ο Χρουστσόφ θα διέτασσε την απόσυρση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα και σε αντάλλαγμα οι ΗΠΑ θα απέσυραν τους πυρηνικούς πυραύλους τους από την Τουρκία. Η ανθρωπότητα μπορούσε πλέον να ανασάνει, όμως ο Ψυχρός Πόλεμος είχε ακόμα πολύ και δύσβατο δρόμο μπροστά.
Πώς η κρίση του 1962 οδήγησε στο περίφημο «κόκκινο τηλέφωνο»
Η κρίση των πυραύλων της Κούβας γέννησε και το περίφημο «κόκκινο τηλέφωνο», το οποίο πρωτοχρησιμοποιήθηκε μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης ένα χρόνο μετά. Η απουσία άμεσης επικοινωνίας που ευνοούσε εικασίες για τις προθέσεις του αντίπαλου στρατοπέδου, και συνεπώς τον κίνδυνο πυρηνικής κλιμάκωσης είχε κινητοποιήσει τις δύο χώρες από καιρό μαζί βεβαίως με την αυτονόητη καθυστέρηση για την εποχή στη μετάδοση, τη μετάφραση και την κρυπτογράφηση των μηνυμάτων μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον.
Μετά την κρίση εκείνη, οι δύο χώρες διαπραγματεύτηκαν, μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια, τη δημιουργία ενός συστήματος ταχείας και άμεσης επικοινωνίας, εξαιρετικά ασφαλούς. Το «Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών σχετικά με την καθιέρωση μιας άμεσης σύνδεσης επικοινωνίας», η πρώτη διμερής συνθήκη μεταξύ των δύο δυνάμεων, υπογράφηκε στη Γενεύη στις 20 Ιουνίου 1963.
Σύμφωνα με ένα άρθρο του περιοδικού “Smithsonian” του 2013, το πρώτο μήνυμα που έστειλαν οι Αμερικανοί είναι: «Η γρήγορη καφέ αλεπού πήδηξε πάνω από την πλάτη του τεμπέλη σκύλου 1234567890». Κάτι που δε σημαίνει πολλά, αλλά έχει το πλεονέκτημα της χρήσης όλων των πιθανών χαρακτήρων για να δοκιμαστεί το σύστημα επικοινωνίας. Το σύστημα εκσυγχρονίστηκε το 1971, αντικαταστάθηκε από δορυφορικές συνδέσεις και τερματικά που εγκαταστάθηκαν στις δύο χώρες. Έτσι, από την αμερικανική πλευρά, η σύνδεση έφτασε στο Πεντάγωνο, το ίδιο συνδεδεμένο με την αίθουσα επιχειρήσεων του Λευκού Οίκου, το “Situation Room”. Σε ένα άρθρο του 1988, το “New York Times Magazine” συνέκρινε την αίθουσα του Πενταγώνου με «την αίθουσα υπολογιστών ενός καλά εξοπλισμένου γυμνασίου» και εξιστόρησε πώς το σύστημα δοκιμαζόταν κάθε ώρα, κάθε μέρα, με μηνύματα άσχετα με τις ειδήσεις: «Οι Αμερικανοί στέλνουν μερικές φορές Σαίξπηρ, οι Ρώσοι Τσέχοφ».
Το 1994, ένα νέο σύστημα έδωσε τη δυνατότητα σε αξιωματούχους Άμυνας των δύο χωρών να είναι σχεδόν μονίμως προσβάσιμοι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κρατούσαν πάντα μυστικό τον αριθμό των χρήσεων αυτής της ασφαλούς σύνδεσης. Το «κόκκινο τηλέφωνο» χρησιμοποιήθηκε στον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1967 και στη συνέχεια στον πόλεμο του 1973, σύμφωνα με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η γραμμή θα είχε «αναθερμανθεί», σύμφωνα με διάφορα δημοσιεύματα του Τύπου, κατά τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979, και θα είχε χρησιμοποιηθεί εκτενώς κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ρόναλντ Ρίγκαν, με επικοινωνίες αναφορικά με τον Λίβανο και την Πολωνία.
Σύμφωνα με το NBC και την Washington Post, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα χρησιμοποίησε το «κόκκινο τηλέφωνο» - στην πραγματικότητα ένα εξαιρετικά ασφαλές email - στις 31 Οκτωβρίου 2016, για να προειδοποιήσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν για το ενδεχόμενο ρωσικής ανάμειξης στις επικείμενες προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες.
