Tα τελευταία επτά χρόνια είναι και επισήμως τα πιο θερμά που έχουν καταγραφεί ποτέ στον πλανήτη, με το 2021 να βρίσκεται μεν στην πέμπτη θέση ελαφρώς μπροστά από το 2015 και το 2018, ωστόσο με βαρύ φορτίο «στις πλάτες» από τα απόνερα του... τσουνάμι των κλιματικών αλλαγών. Για αυτό δεν έχουν πλέον καμιά αμφιβολία οι επιστήμονες της ευρωπαϊκής υπηρεσίας παρατήρησης της Γης “Copernicus”, που δημοσιοποίησαν την τελευταία έκθεσή τους, σύμφωνα με την οποία το 2016 παραμένει το πιο ζεστό έτος στα χρονικά, μπροστά από τα άλλα έξι μεταξύ 2015 και 2021.
Την περασμένη χρονιά ο πλανήτης βίωσε ορισμένες από τις χειρότερες καταστροφές των τελευταίων δεκαετιών, με την περιοχή μας να ζει τον καύσωνα-μαμούθ που έσπασε και το απόλυτο ρεκόρ για την Ευρώπη στη Σικελία, με 48,8οC, που ήταν κατά 0,8οC υψηλότερη θερμοκρασία σε σχέση με το προηγούμενο ρεκόρ. Στην εξίσωση του 2021 πρέπει να προστεθούν οι πρωτοφανείς για καλοκαίρι φονικές και καταστροφικές πλημμύρες στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως σε Γερμανία και Βέλγιο, και οι τεράστιες δασικές πυρκαγιές τον Αύγουστο σε Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Αλγερία, Τυνησία και Τουρκία.
Δεν περνάει απαρατήρητο το ότι δεν ήταν μόνο ασυνήθιστοι οι φετινοί καύσωνες στη Βόρεια Αμερική και στη Νότια Ευρώπη, αλλά φονικοί και πρωτόγνωροι σε διάρκεια, ενώ οι καταστροφικές πυρκαγιές στον Καναδά και στη Σιβηρία, μαζί με το εντυπωσιακό κύμα ψύχους στο κέντρο των Ηνωμένων Πολιτειών και ακραία πλημμυρικά φαινόμενα σε διάφορες γωνιές του κόσμου, συνέθεσαν ένα εκρηκτικό μείγμα που προκαλεί τρόμο στους επιστήμονες.
Ασφυξία από το «θερμοκήπιο»
Σύμφωνα με την υπηρεσία του ευρωπαϊκού «Κοπέρνικου», τα σήματα συναγερμού δεν προέρχονται μόνο από τη θερμοκρασία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά και από τα αέρια του θερμοκηπίου. Το 2021 η ευρωπαϊκή υπηρεσία κατέγραψε νέες συγκεντρώσεις ρεκόρ στην ατμόσφαιρα αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και ευθύνονται για την υπερθέρμανση. Πιο συγκεκριμένα, το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), μακράν ο πρώτος «ένοχος» για την υπερθέρμανση, που προέρχεται κυρίως από την καύση ορυκτών υλών και την παραγωγή τσιμέντου, έφτασε το επίπεδο ρεκόρ των 414,3 ppm (μέρη ανά εκατομμύριο), σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία του “Copernicus”. Υπενθυμίζεται ότι για το 2020, παρά την επιβράδυνση της δραστηριότητας λόγω της πανδημίας, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός του ΟΗΕ είχε μετρήσει αυτή τη συγκέντρωση στα 413,2 ppm, δηλαδή 149% πιο πάνω από το επίπεδο της προβιομηχανικής εποχής.
Και φυσικά δεν είναι μόνο το διοξείδιο του άνθρακα. Ο ευρωπαϊκός “Copernicus” ιχνηλατεί επίσης τις απορρίψεις μεθανίου, ενός αερίου του θερμοκηπίου που είναι ακόμη πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα, αλλά παραμένει λιγότερο στην ατμόσφαιρα, περίπου το 60% του οποίου έχει προέλευση τον άνθρωπο (εκτροφή μηρυκαστικών, καλλιέργεια ρυζιού, απόβλητα, με τα υπόλοιπα να προέρχονται από φυσικές πηγές όπως τυφώνες). Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία, οι απορρίψεις αυτές συνέχισαν επίσης «να αυξάνονται το 2021 (...) φτάνοντας έναν μέγιστο μέσο όρο χωρίς προηγούμενο», με τον «Κοπέρνικο» να υπογραμμίζει ωστόσο πως η προέλευση της αύξησης αυτής «δεν είναι πλήρως κατανοητή».
Όσον αφορά στη θερμοκρασία, αυτή ήταν το 2021 σύμφωνα με το “Copernicus” κατά μέσο όρο άνω του 1,1-1,2 βαθμού Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, δηλαδή της περιόδου 1850-1900, που χρησιμοποιείται ως περίοδος αναφοράς για τη μέτρηση της υπερθέρμανσης που προκαλούν οι εκπομπές αερίου του θερμοκηπίου, οι οποίες οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
«Καρφί στο φέρετρο του πλανήτη»
Και όπως χαρακτηριστικά το έθεσε ο σερ Μπράιαν Χόσκινς, διευθυντής του Grantham Institute για την κλιματική αλλαγή του Imperial College του Λονδίνου, «είναι μια νέα προειδοποίηση για το τι κάνουμε στον πλανήτη μας και έχουμε απελπιστικά ανάγκη από αληθινές πράξεις προκειμένου να καταφέρουμε να μειώσουμε τις εκπομπές». Σύμφωνα με τον ίδιο, «γίνεται δύσκολο να πούμε κάτι καινούργιο κάθε φορά που βλέπουμε άλλο ένα καρφί να καρφώνεται στο φέρετρο του πλανήτη».
Από την πλευρά του, ο διευθυντής της υπηρεσίας κλιματικής αλλαγής του “Copernicus”, Κάρλο Μπουοντέμπο, επισήμανε ότι «πρόκειται για μια σκληρή υπενθύμιση της ανάγκης να αλλάξουμε, να λάβουμε αποτελεσματικά και αποφασιστικά μέτρα για να μεταβούμε προς μια βιώσιμη κοινωνία και να εργαστούμε για να μειώσουμε τις εκπομπές άνθρακα».
Ανησυχία - Ο στόχος του Παρισιού και η COP26
Το θέμα είναι ωστόσο ποιος ακούει, διαπίστωση καίριας σημασίας μετά τα πενιχρά αποτελέσματα της πολυδιαφημισμένης Διάσκεψης του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές, της COP26 στη Γλασκόβη της Σκοτίας, στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς. Εκεί περίπου 100 χώρες εντάχθηκαν σε μια «πρωτοβουλία» για τη μείωση κατά 30% των εκπομπών μεθανίου, στόχος που θα μπορούσε, εφόσον τηρηθεί, να καταστήσει πιο ρεαλιστικό το σύνθημα που ακούστηκε στη Διάσκεψη της Γλασκόβης να «διατηρηθεί στη ζωή ο στόχος τού 1,5 βαθμού». Πρόκειται για τον στόχο που είχε θέσει η Συμφωνία του Παρισιού το 2015, να περιοριστεί δηλαδή η υπερθέρμανση «καθαρά» κάτω από τους +2 βαθμούς Κελσίου και ει δυνατόν στον +1,5 βαθμό Κελσίου. Ωστόσο οι δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών που ανέλαβαν διάφορες χώρες, συνυπολογίζοντας εκείνες που ανακοινώθηκαν με την ευκαιρία της COP26, οδηγούν σε μια τροχιά υπερθέρμανσης 2,7 βαθμών Κελσίου, επίπεδο που χαρακτηρίζεται «καταστροφικό» από τον ΟΗΕ. Υπενθυμίζεται ότι, με την ευκαιρία της COP26, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός είχε εκτιμήσει πως τα τελευταία επτά χρόνια από το 2015 θα ήταν πιθανόν τα πιο ζεστά που έχουν καταγραφεί ποτέ, προειδοποιώντας πως το παγκόσμιο κλίμα εισέρχεται εξαιτίας αυτού του γεγονότος σε «άγνωστο έδαφος».
