Για τις βορειοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ, κοντά στον Ειρηνικό Ωκεανό, το τέλος Ιουνίου σηματοδότησε έναν από τους χειρότερους καύσωνες στην ιστορία τους. Σε πάρα πολλές περιοχές οι θερμοκρασίες ανέβηκαν σε επίπεδα ρεκόρ. Για παράδειγμα στο Πόρτλαντ του Όρεγκον τα θερμόμετρα έδειξαν 46 βαθμούς Κελσίου στις 28 Ιουνίου, μια θερμοκρασία σχεδόν εξωπραγματική γι’ αυτή την περιοχή. Λίγο βορειότερα, μια πόλη στον Καναδά, το Λύτον, είχε το οδυνηρό ρεκόρ της υψηλότερης θερμοκρασίας που καταμετρήθηκε ποτέ σε αυτή τη χώρα: 49 βαθμοί Κελσίου. Μια βάση δεδομένων που καταγράφει τις υψηλότερες θερμοκρασίες που είχαν καταγραφεί σε διάφορες περιοχές συγκέντρωσε τον Ιούνιο του 2021 πάνω από 4.000 αναφορές για υψηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία. Το πρωτοφανές αυτό κύμα καύσωνα είχε τραγικές επιπτώσεις. Εκατοντάδες θάνατοι στη Βρετανική Κολομβία του Καναδά και πολλές δεκάδες στις Βορειοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι που πέθαναν από θερμοπληξία.
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ
Παρότι η κλιματική αλλαγή υπολογίζεται ως μια μεσοσταθμική αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, εντούτοις τα φαινόμενα που σχετίζονται με αυτή είναι ιδιαίτερα έντονα. Και η εμφάνιση ολοένα και πιο συχνών μεγάλων καυσώνων είναι ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή.
Το 2019, η Ευρώπη αντιμετώπισε ένα από τα μεγαλύτερα κύματα καύσωνα της ιστορίας. Εκτιμάται ότι σε αυτό οφείλονταν 2.500 νεκροί. Μια μελέτη εκτίμησε ότι η κλιματική αλλαγή έκανε αυτόν τον καύσωνα πέντε φορές πιο πιθανό σε σύγκριση με την περίπτωση να μην είχαμε κλιματική αλλαγή. Τους πρώτους έξι μήνες του 2020, η Σιβηρία αντιμετώπισε μια περίοδο ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών. Μάλιστα στις 20 Ιουνίου 2020 στην πόλη Βερκχόγιανσκ καταγράφηκε το ρεκόρ των 38 βαθμών Κελσίου. Μια μελέτη έδειξε ότι μια τόσο παρατεταμένη περίοδος τόσο υψηλών θερμοκρασιών ήταν αδύνατη χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, που οδηγεί στην κλιματική αλλαγή. Για την ακρίβεια υπολόγισαν ότι οι παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες έγιναν τουλάχιστον 600 φορές πιο πιθανές εξαιτίας της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Τα κύματα καύσωνα δε γίνονται μόνο μεγαλύτερα ή πιο συχνά, αλλά και αρχίζουν και καταγράφονται σε περιοχές όπου οι κάτοικοι δεν είναι συνηθισμένοι στις υψηλές θερμοκρασίες. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο για περισσότερα θύματα, π.χ. γιατί σε τέτοιες περιοχές οι κάτοικοι δε συνηθίζουν να έχουν κλιματιστικά στα σπίτια. Μάλιστα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η συσχέτιση ανάμεσα στα κύματα καύσωνα και την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο έντονη.
Διαβάστε επίσης
⇒Καλοκαίρι 2021: Ήταν αυτό με τις περισσότερες θερμές ώρες κατά τα τελευταία 43 χρόνια
⇒ Έρχεται ένας πολύ κρύος και δύσκολος χειμώνας
Το ευρωπαϊκό κύμα καύσωνα του 2003 (στο οποίο αποδόθηκαν πολλές χιλιάδες νεκροί) είχε μέση θερμοκρασία υψηλότερα από οποιαδήποτε χρονιά από το 1851. Μια μελέτη εκτίμησε ότι η παρέμβαση του ανθρώπου τουλάχιστον διπλασίασε τον κίνδυνο ενός τέτοιου καύσωνα. Αντίστοιχο σε σχέση με το κύμα καύσωνα του 2010 στη Ρωσία, επίσης με πολλές χιλιάδες νεκρούς, μια μελέτη υποστήριξε ότι ο κίνδυνος για έναν τέτοιο καύσωνα είχε αυξηθεί τουλάχιστον τρεις φορές εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το 2016, μια μελέτη των Εθνικών Ακαδημιών των ΗΠΑ υποστήριξε ότι η συσχέτιση ανάμεσα στα ακραία καιρικά φαινόμενα και την κλιματική αλλαγή γίνεται πια άμεση. Τα φαινόμενα πολύ υψηλών θερμοκρασιών στο Βόρειο Ημισφαίριο το 2018, και τα οποία αφορούσαν το 22% των κατοικημένων και καλλιεργημένων εκτάσεών του, επίσης αποδόθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην κλιματική αλλαγή που επάγεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ένας αβίωτος κόσμος
Το πρόβλημα είναι ότι όσο πολλαπλασιάζονται τα περιστατικά ακραία υψηλών θερμοκρασιών, τόσο κινδυνεύουμε να φτάσουμε σε μια συνθήκη που θα είναι κυριολεκτικά αβίωτη. Δηλαδή, μια συνθήκη στην οποία η ανθρώπινη επιβίωση δε θα είναι εφικτή σε συγκεκριμένες περιοχές. Αυτό έχει να κάνει επίσης και με τον συνδυασμό ανάμεσα σε υψηλές θερμοκρασίες και υψηλή υγρασία. Τεχνικά το ανώτατο όριο ορίζεται ως θερμοκρασία σε θερμόμετρο υγρού βολβού 35 βαθμών Κελσίου (θερμόμετρο που υπολογίζει και την εξάτμιση του νερού και που εξαρτάται και από τη σχετική υγρασία, και του οποίου η ένδειξη είναι πάντα αρκετά πιο κάτω από αυτή ενός κανονικού θερμομέτρου).
Πάνω από αυτό το όριο ο μηχανισμός της εφίδρωσης δε λειτουργεί και διαμορφώνεται η δυνάμει θανατηφόρα συνθήκη της υπερθερμίας. Αυτό που κάνει πιο εφικτό, δυστυχώς, να φτάνουμε σε αυτό το όριο είναι ότι ο μηχανισμός της κλιματικής αλλαγής κάνει πιο πιθανά τα κύματα πολύ υψηλών θερμοκρασιών μαζί με υψηλή υγρασία. Και μια μελέτη εκτίμησε ότι πλέον θα έχουμε περιοχές που για σημαντικό διάστημα θα αντιμετωπίζουν ακραία ζέστη και υψηλή υγρασία, κάτι που θα τις κάνει από ένα σημείο και μετά ακατοίκητες.
Από τον καύσωνα της βορείου Αμερικής, στις πλημμύρες της δυτικής Ευρώπης
Η κλιματική αλλαγή προκαλεί ήδη ολοένα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι πρωτοφανείς σε ένταση για την εποχή φονικές πλημμύρες του καλοκαιριού στη Γερμανία ή ο καύσωνας σε Μεσόγειο, ΗΠΑ και Καναδά. Ο καιρός επηρεάζεται από πολλούς και πολύπλοκους παράγοντες.
Υπενθυμίζεται πως εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν φέτος το καλοκαίρι τη ζωή τους στις φονικές πλημμύρες στη δυτική Γερμανία. Πλημμύρες αυτού του μεγέθους συμβαίνουν σπάνια στη Γερμανία. Αλλά εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής οι μετεωρολόγοι προειδοποιούν ότι αντίστοιχα φαινόμενα θα συμβαίνουν ολοένα συχνότερα στο μέλλον.
Σύμφωνα με τον κλιματολόγο Αντρέας Φινκ από το Ινστιτούτο Μετεωρολογίας και Κλιματικής Έρευνας της Καρλσρούης, «οι ακραίες βροχοπτώσεις θα γίνουν όλο και πιο συχνές λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη». Με την υπερθέρμανση του πλανήτη μεταβάλλεται και η ατμόσφαιρα.Όπως αναφέρει ο δρ. Σεμπάστιαν Σίπελ από το Ινστιτούτο Κλίματος και Ατμόσφαιρας από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, «για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά ένα βαθμό Κελσίου, η ατμόσφαιρα μπορεί να απορροφήσει περίπου 7% περισσότερη υγρασία. Αυτή η επιπλέον υγρασία που προκαλείται από την υπερθέρμανση οδηγεί μακροπρόθεσμα σε αύξηση της ποσότητας του νερού της βροχής, ειδικά όταν έχουμε ισχυρές βροχοπτώσεις».
Ακραία φαινόμενα
Οι ειδικοί επίσης δεν έχουν πλέον καμία αμφιβολία ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ατμόσφαιρα.
«Εν έτει 2021, κανείς πλέον δεν αμφιβάλλει γι’ αυτό», αναφέρει ο δρ. Καρλ Φρίντριχ Σλόισνερ, επικεφαλής ερευνητικής ομάδας στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Χούμπολτ του Βερολίνου. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει, «το μόνο ερώτημα είναι κατά πόσο».
Ενδιαφέρον έχει, επίσης, η συσχέτιση του ακραίου καύσωνα στη δυτική ακτή των ΗΠΑ και του Καναδά με την εμφάνιση πλημμυρών στη Γερμανία και τις γειτονικές χώρες, σύμφωνα με ειδικούς. Όπως παρατηρεί ο Αντρέας Φινκ, τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στη σταθερή πορεία των αέριων μαζών από τον Βόρειο Πόλο προς την Ευρώπη.
«Πολλοί ειδικοί εικάζουν ότι η ισχυρή υπερθέρμανση της Αρκτικής προκαλεί ρεύμα αέρα που κινείται γύρω από τον Β. Πόλο. Ο δυτικός αυτός άνεμος πνέει σε ύψος 9 χιλιομέτρων, εξασθενεί κι έπειτα η ζώνη αυτή δημιουργεί νέα κύματα. Αυτά τα κύματα στη συνέχεια ενδέχεται να προκαλέσουν ακραίο καύσωνα, όπως είδαμε στη Βόρεια Αμερική ή πλημμύρες», παρατηρεί.
Η επίδραση της Σελήνης
Ένας επιπλέον παράγοντας, τον οποίο οι ειδικοί παρακολουθούν με προβληματισμό και σχετίζεται με τις πλημμύρες, έχει να κάνει με τις αλλαγές στην εμφάνιση των φαινομένων της παλίρροιας και της άμπωτης την τελευταία δεκαετία, τα οποία εμφανίζονται με ολοένα πιο ακραία ένταση. Αυτό οφείλεται σε μια ανωμαλία στη σεληνιακή τροχιά, που παρατηρείται κάθε 18 χρόνια. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, στον επόμενο σεληνιακό κύκλο, στη δεκαετία του 2030, η στάθμη της θάλασσας θα έχει αυξηθεί όμως ακόμη περισσότερο εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Ερευνητές πάντως απ’ όλο τον κόσμο εκτιμούν ότι πλημμύρες σαν κι αυτές στη Γερμανία με καταστροφικές συνέπειες ενδέχεται να συμβαίνουν κάθε τόσο στο μέλλον. Σε συνδυασμό με άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα, απότοκα της κλιματικής αλλαγής, η ανησυχία των ειδικών αυξάνεται, όπως και οι προειδοποιήσεις τους για άμεση λήψη μέτρων.
Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας περιοχής κινδυνεύει να είναι η Τζακομπαμπάντ στο Πακιστάν. Εκεί η θερμοκρασία στα μέσα του καλοκαιριού μπορεί και να φτάσει τους 52 βαθμούς Κελσίου. Ωστόσο, η παραδοσιακά αυτή θερμή περιοχή το τελευταίο διάστημα έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντας ακριβώς εξαιτίας του συνδυασμού ανάμεσα στη ζέστη και την υγρασία, και θεωρείται μία από τις ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή στον πλανήτη. Μετρήσεις που έγιναν όχι με θερμόμετρο ξηρού βολβού, αλλά με θερμόμετρο υγρού βολβού διαπίστωσαν ότι στην Τζακομπαμπάν το όριο των 35 βαθμών υγρού βολβού ξεπεράστηκε τον Ιούλιο του 1987, τον Ιούνιο του 2010 και τον Ιούλιο του 2012. Αυτό συνέβη κάθε φορά για λίγες ώρες, όμως πιο ανησυχητικό ήταν το γεγονός ότι τριήμερος μέσος όρος 34 βαθμών μέγιστης θερμοκρασίας υγρού βολβού μετρήθηκε τον Ιούνιο του 2010, τον Ιούνιο του 2001 και τον Ιούνιο του 2012.
Όταν το παγωμένο υπέδαφος λειώνει
Πέρα από το λειώσιμο των πάγων, που το βλέπουμε να επιταχύνεται διαρκώς, με επιπτώσεις και ως προς τη στάθμη της θάλασσας και άρα την επιβίωση περιοχών, ιδίως νησιωτικών, υπάρχει και το λειώσιμο του πέρμαφροστ, δηλαδή του μόνιμα παγωμένου υπεδάφους σε περιοχές όπως η Αλάσκα ή η Σιβηρία. Το λειώσιμο του παγωμένου υπεδάφους ενδιαφέρει πρώτα απ’ όλα γιατί είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, αλλά και μπορεί να την επιτείνει. Και αυτό γιατί η διαδικασία αυτή απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο, που είτε ήταν εγκλωβισμένα στον πάγο είτε παράγονται από την αποσύνθεση των οργανισμών που ήταν εγκλωβισμένοι στον πάγο.
Πέραν, όμως, αυτών των επιπτώσεων, δημιουργούνται και άμεσα προβλήματα για τους ανθρώπους που ζουν σε αυτές τις περιοχές. Καθώς το υπέδαφος λειώνει, αλλάζει και η συμπεριφορά του, και αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα σε κτήρια και εγκαταστάσεις που βρίσκονται πάνω σε αυτό. Αρκεί να σκεφτούμε ότι 65% της έκτασης της Ρωσίας καλύπτεται από πέρμαφροστ και πάνω σε αυτό περνάει και μεγάλο μέρος των 75.000 χιλιομέτρων αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ βρίσκονται και πάρα πολλές πόλεις.
Το συνολικό δυνητικό κόστος από το λειώσιμο του μόνιμου παγωμένου υπεδάφους της Σιβηρίας εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσει και τα 67 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2050.
Ηχηρή προειδοποίηση από τους επιστήμονες
Ήδη από πέρυσι ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός προειδοποιεί ότι υπάρχει πιθανότητα 20% η μέση παγκόσμια θερμοκρασία να φτάσει ανάμεσα στο 2020 και το 2024 την αύξηση 1,5 βαθμού Κελσίου σε σχέση με το μέσο επίπεδο πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, αύξηση που υποτίθεται ότι είναι το όριο που πρέπει να σταματήσει με βάση τη συμφωνία του Παρισιού του 2015. Δηλαδή, σύντομα θα είμαστε εκεί ακριβώς που υποτίθεται ότι θέλουμε να αποφύγουμε να πάμε.
Όλα αυτά δείχνουν πόσο κρίσιμα είναι τα πράγματα. Η εποχή των γενικόλογων διακηρύξεων έχει περάσει. Ή θα υπάρξουν άμεσες δράσεις - που σημαίνει εκτός των άλλων δραστικές αλλαγές ακόμη και στην καθημερινότητα των ανθρώπων στις αναπτυγμένες χώρες (για παράδειγμα με ριζική μείωση της χρήσης του ιδιωτικού αυτοκινήτου ή του αεροπλάνου), ή ο πλανήτης δε θα αντιμετωπίζει απλώς σύντομα ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά κυρίως περιοχές ολόκληρες που θα είναι κυριολεκτικά αβίωτες.
