Ανάμεσα στις διακηρύξεις των Ταλιμπάν που προκάλεσαν την καχυποψία του αφγανικού λαού και της διεθνούς κοινότητας ανήκουν αναμφίβολα κι εκείνες που αφορούν στο “φρένο” στην καλλιέργεια των παπαρουνών, από τις οποίες παράγεται το όπιο.
Και αυτό γιατί, παρά το γεγονός ότι το καθεστώς των Ταλιμπάν είχε πράγματι πετύχει ραγδαία μείωση της παραγωγής οπίου στη χώρα μέχρι το 2001 - όταν και έπεσε από την εξουσία μετά την αμερικανική εισβολή - η καλλιέργεια των παπαρουνών στις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχό τους... άνθισε στην εικοσαετία που μεσολάβησε μέχρι το σήμερα. Οι παπαρούνες του οπίου μπορούν να γίνουν η βάση για μια σειρά από ισχυρά ναρκωτικά, όπως η ηρωίνη. Και το Αφγανιστάν είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός τους στον κόσμο, σύμφωνα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC).
Το όπιο που παράγεται στη χώρα αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 80% της παγκόσμιας προσφοράς. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της UNODC για το 2018, εκείνη τη χρονιά η παραγωγή οπίου αντιπροσώπευε στο 11% της οικονομίας της χώρας.
Οι διακηρύξεις των Ταλιμπάν
Ανάμεσα στις υπόλοιπες δηλώσεις τους για το τι σκοπεύουν να κάνουν για το μέλλον της χώρας, οι Ταλιμπάν, αφού ανέλαβαν τον έλεγχο του Αφγανιστάν, υποστήριξαν διά στόματος του εκπροσώπου τους, Ζαμπιλουλάχ Μουτζαχίντ, ότι «όταν ήμασταν στην εξουσία δεν παράγονταν ναρκωτικά». Επιπλέον, ισχυρίστηκαν ότι η καλλιέργεια των παπαρουνών θα πέσει ξανά στο μηδέν και το εμπόριο ναρκωτικών θα σταματήσει.
Υπάρχουν ωστόσο αρκετοί που αμφισβητούν τις καλές τους προθέσεις. Το BBC, επικαλούμενο στοιχεία του αμερικανικού υπουργείου Εσωτερικών, αναφέρει ότι στα τέσσερα πρώτα χρόνια της κυριαρχίας των Ταλιμπάν - δηλαδή, μέχρι και το 2000 - η καλλιέργεια οπίου στη χώρα αυξήθηκε, και μάλιστα σημαντικά. Συγκεκριμένα, από τα 41.000 εκτάρια του 1998, ξεπέρασε τα 64.000 το 2000. Το μεγαλύτερο μέρος του παραγόμενου οπίου καλλιεργούταν στην επαρχία Χελμάντ, η οποία αντιπροσώπευε το 39% του παρανόμως παραγόμενου οπίου σε όλο τον κόσμο.
«Τον Ιούλιο του 2000, το καθεστώς είχε απαγορεύσει την καλλιέργεια των παπαρουνών σε όλες τις περιοχές που ήλεγχε, με έκθεση του ΟΗΕ τον Μάιο του 2001 να παρατηρεί τη “σχεδόν απόλυτη επιτυχία της απαγόρευσης της καλλιέργειας οπίου σε όλες τις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν”. Τα αποτελέσματα έγιναν αισθητά σε όλο τον κόσμο: Από το 2001 έως και το 2002 σημειώθηκε αξιοσημείωτη μείωση των κατασχέσεων οπίου και ηρωίνης σε ολόκληρο τον πλανήτη», αναφέρει το BBC.
Όμως, εντωμεταξύ, στο Αφγανιστάν έχουν συμβεί πολλά... Και παρά το γεγονός ότι το όπιο καλλιεργούταν παράνομα και σε περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της επίσημης κυβέρνησης, άκμαζε κυρίως στις περιοχές των Ταλιμπάν.
Για παράδειγμα, το 2020, όταν ήταν υπό τον έλεγχό τους, η επαρχία Χελμάντ είδε περισσότερα εδάφη της παρά ποτέ να αφιερώνονται σε αυτήν - την ιδιαιτέρως επικερδή - καλλιέργεια.
Πώς ωφελούνται από το όπιο;
Το 2019, οι παπαρούνες οπίου του Αφγανιστάν έδωσαν απασχόληση σχεδόν σε 120.000 άτομα - με άλλα λόγια, αποτελούσαν μία από τις κυριότερες πηγές εισοδήματος στη χώρα - σύμφωνα με την έρευνα του UNODC για το όπιο στη χώρα.
Το υπουργείο Εσωτερικών των ΗΠΑ υποστηρίζει ότι οι Ταλιμπάν αποκομίζουν κέρδη φορολογώντας την καλλιέργεια οπίου, αλλά και έμμεσα μέσω της επεξεργασίας και της εμπορίας. Μάλιστα, ισχυρίζεται πως οι καλλιεργητές οπίου καταβάλλουν στους αντάρτες φόρο της τάξης του 10%. Αντίστοιχοι φόροι υποτίθεται ότι συλλέγονται από τα εργαστήρια που επεξεργάζονται το όπιο και το μετατρέπουν σε ηρωίνη, καθώς και από τους εμπόρους ναρκωτικών. Συγκεκριμένα, εκτιμά τα συνολικά κέρδη τους από τη “μαύρη” οικονομία των ναρκωτικών στα 100 έως 400 εκατ. δολάρια σε ετήσια βάση.
Ο Αμερικανός στρατηγός Τζον Νίκολσον, στην έκθεση του ειδικού γενικού επιθεωρητή για την ανασυγκρότηση του Αφγανιστάν, αναφέρει ότι το κατά την εκτίμησή του 60% των ετήσιων εσόδων των Ταλιμπάν προέρχεται από το εμπόριο ναρκωτικών. Όμως ορισμένοι ειδικοί αμφισβητούν αυτόν τον αριθμό. Ο Ντέιβιντ Μάνσφιλντ, ερευνητής με ειδίκευση στο παράνομο εμπόριο ναρκωτικών, δήλωσε στο BBC: «Το φορολογικό σύστημα, όπως περιγράφεται από τον ΟΗΕ και άλλους, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που συμβαίνει στο πεδίο - δε θα μπορούσε να λειτουργήσει ούτε διοικητικά, ούτε οικονομικά. Οι φόροι από τα οπιούχα θα μπορούσαν να αποφέρουν το πολύ 40 εκατ. δολάρια σε ετήσια βάση».
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
Ποιοι είναι οι καταναλωτές του οπίου των Ταλιμπάν;
Η αγορά ηρωίνης στην Ευρώπη κινείται με όπιο που έχει παραχθεί κατά 95% στο Αφγανιστάν. Αντιθέτως, μόλις το 1% του οπίου που κυκλοφορεί στις ΗΠΑ προέρχεται από τη χώρα της Μέσης Ανατολής, σύμφωνα με την Υπηρεσία Καταπολέμησης Ναρκωτικών των ΗΠΑ. Η ηρωίνη που παράγεται από όπιο, το οποίο καλλιεργείται στο Αφγανιστάν, αποτελεί το 95% της αγοράς στην Ευρώπη. Ωστόσο, μόνο το 1% της προμήθειας ηρωίνης των ΗΠΑ προέρχεται από το Αφγανιστάν, σύμφωνα με την Υπηρεσία Καταπολέμησης των Ναρκωτικών της χώρας, ενώ από το υπόλοιπο 99% το μεγαλύτερο μέρος φτάνει στη χώρα από το Μεξικό. Μεταξύ 2017 και 2020, πάνω από το 90% των οπιοειδών που κυκλοφόρησαν στον πλανήτη μεταφέρθηκαν οδικώς. Όμως, πρόσφατα σημειώθηκε αύξηση των κατασχέσεων στη θάλασσα, σε διαδρομές μεταξύ Ινδικού Ωκεανού και Ευρώπης. Αν και έχουν υπάρξει διακυμάνσεις, η παραγωγή οπίου και οι κατασχέσεις που σχετίζονταν με οπιοειδή έχουν σημειώσει αυξητική τάση στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι ετών - όπως και η καλλιέργεια οπίου στο Αφγανιστάν.
Οι κατασχέσεις και οι συλλήψεις για ναρκωτικά δεν είχαν σχεδόν την παραμικρή επίπτωση στην παραγωγή οπίου στη χώρα, σύμφωνα με το Sigar. Οι κατασχέσεις οπίου από το 2008 μέχρι σήμερα αντιστοιχούσαν μόλις στο 8% της ποσότητας που παρήγαγε η χώρα μόνο στη διάρκεια του 2019.
