Μια σημαντική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με θέμα τις εξελίξεις και τις προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων.
Η συγκεκριμένη εκδήλωση έγινε διαδικτυακά και στόχευε στην κατανόηση θεμάτων διεθνούς ενδιαφέροντος. Συμμετείχε πλήθος ομιλητών, ακαδημαϊκών και μη, οι οποίοι τόνισαν τόσο τις σχέσεις της Ελλάδας με το Ισραήλ και την Τουρκία, όσο και τον ρόλο που θέλει να διαδραματίσει η γειτονική μας χώρα στην ευρύτερη περιοχή της. Επίσης, ένα σημαντικό μέρος των ομιλιών αναλώθηκε στο Προσφυγικό-Μεταναστευτικό.
Αρχικά, ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Σωτήρης Ρούσσος, πήρε τον λόγο, όπου ανέλυσε τις σχέσεις Ελλάδας-Ισραήλ. Όπως ανέφερε, οι σχέσεις βρίσκονται σε αρκετά καλό επίπεδο, χωρίς ωστόσο να βρισκόμαστε σε καθεστώς συμμαχίας.
«Η Ελλάδα από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 2000 θεώρησε πως μια πολύ στενή συνεργασία με το Ισραήλ θα οδηγούσε σε αποτροπή των προκλητικών ενεργειών της Τουρκίας στην περιοχή, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Και από την άλλη μεριά θα λειτουργούσε θετικά υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Οι εκτιμήσεις ήταν πέραν του ορθολογικού. Ήταν υπερ-εκτιμήσεις. Το Ισραήλ είναι μια χώρα με συγκεκριμένες στρατηγικές αντιλήψεις. Η Τουρκία δε θεωρεί πως βασικό πρόβλημα της ασφάλειάς της είναι το Ισραήλ και γι’ αυτό δεν κινητοποιεί στρατιωτικές δυνάμεις με σκοπό να τις αποτρέψει. Με το Ισραήλ βρισκόμαστε κοντά. Αλλά δε βρισκόμαστε σε καθεστώς συμμαχίας, καθώς δεν υπάρχει η ρήτρα της αμοιβαίας συνδρομής σε περίπτωση επίθεσης. Και καλά κάνουμε. Ούτε εμείς θέλουμε να εμπλακούμε σε διαμάχες που έχει το Ισραήλ με άλλες αραβικές χώρες, ούτε το Ισραήλ θέλει να έρθει σε σύγκρουση με άλλα κράτη που έχουμε εμείς διενέξεις», ανέφερε ο κ. Ρούσσος.
Για τις προκλήσεις όπως υφίστανται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έκανε λόγο ο Κωνσταντίνος Φίλης, ο οποίος είναι εκτελεστικός διευθυντής του ΙΔΙΣ, ενώ υποστήριξε πως το ενδιαφέρον των ΗΠΑ επανακάμπτει.
«Είναι προφανές πως τα τελευταία χρόνια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχουν συγκεντρωθεί μια σειρά προκλήσεων ασφαλείας, που καθιστούν την περιοχή εκ νέου στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Επανακάμπτει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ μετά από μία σχεδόν χαμένη τετραετία, όπου υπήρξε μια σύγχυση ως προς την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ως προς την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι εκείνο της Λιβύης, αλλά, πέραν τούτου, οφείλουμε να υποστηρίξουμε πως η αμερικανική πολιτική είναι αποστασιοποίησης από τα τεκταινόμενα από την πρώτη τετραετία Ομπάμα. Ο Τραμπ το έκανε με άκομψο και απότομο τρόπο. Πιστεύω πως έχει επέλθει κόπωση στον αμερικανικό παράγοντα εδώ και πολλά χρόνια, η οποία έχει πολλές εξηγήσεις. Προφανώς η αποτυχημένη επίθεση στο Ιράκ από το 2003, η μακρά εμπλοκή άνευ ουσιαστικού αντικρίσματος στο Αφγανιστάν. Αλλά οπωσδήποτε η πορεία που έλαβαν οι αραβικές εξεγέρσεις, οι οποίες στηρίχθηκαν από τους Αμερικανούς. Αυτός ο παράγοντας που επέτεινε τις εξελίξεις και αυτήν την απομάκρυνση των Αμερικανών από την καθημερινότητα της περιοχής ήταν η δολοφονία του πρέσβη στη Λιβύη», ανέφερε από την πλευρά του ο Κωνσταντίνος Φίλης.
Ηγεμονικές επιδιώξεις
Μεταξύ των ομιλητών ήταν και ο Αντώνης Κλάψης, ο οποίος είναι επίκουρος καθηγητής Διπλωματίας και Διεθνούς Οργάνωσης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Ο κ. Κλάψης υποστήριξε πως στόχος της νεο-οθωμανικής λογικής είναι η ανασύσταση μιας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όχι με εδαφικούς όρους, αλλά μιας Τουρκίας που θα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις περιοχές δίπλα της.
«Εάν είχαμε μια διαφορετική Τουρκία, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά ενδεχομένως συνολικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία έχει αρχίσει να εκδηλώνει τις ηγεμονικές της επιδιώξεις εδώ και χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία εδώ και πολύ καιρό θέλει να διαδραματίσει έναν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις του μέλλοντος. Η νεο-οθωμανική πολιτική, όπως την ασκεί ο Ερντογάν, δεν αποσκοπεί στη δημιουργία μιας νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με όρους εδαφικούς. Αλλά αποσκοπεί στην ανασύσταση μιας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με όρους ζωνών και σφαιρών επιρροής. Να καταστήσει την Τουρκία κεντρικό παράγοντα σε όλες τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή είτε είναι η Ανατολική Μεσόγειος είτε τα Βαλκάνια είτε η Μέση Ανατολή, ώστε καμία μείζονα απόφαση, είτε αφορά την ισορροπία στον Λίβανο είτε αφορά υδρογονάνθρακες, να μην μπορεί να πραγματοποιηθεί δίχως την τουρκική συναίνεση και παρεμβολή. Αυτή η τάση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής αποτυπώνεται στα ζητήματα καθορισμού των θαλάσσιων ζωνών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, πράγμα που το ζήσαμε έντονα τον τελευταίο χρόνο που η αντιπαράθεση με την Ελλάδα μπορούσε να οδηγήσει σε θερμό επεισόδιο. Αυτό που μας βαραίνει σε επίπεδο ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι ο τουρκικός αναθεωρητισμός, η τάση της Τουρκίας να θέλει να ανατρέψει καθιερωμένες καταστάσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να επιβάλλει στην Ελλάδα ένα καθεστώς δορυφοροποίησης», ανέφερε ο κ. Κλάψης.
Πολιτικό πρόβλημα το Προσφυγικό
Αξίζει να αναφερθεί πως ένα σημαντικό μέρος των ομιλιών αναλώθηκε στο προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα. Είναι ένα ζήτημα που, όπως έγινε σαφές, δεν αφορά την ελληνική πλευρά και μόνο, αλλά συνολικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, το Προσφυγικό θέτει σε αμφισβήτηση την προβληματική του φιλελευθερισμού, εάν αναλογιστούμε πως πολλοί πολιτικοί ηγέτες παρέσυραν τους πολιτικούς σχηματισμούς τους πιο δεξιά και ταυτόχρονα πολλοί εξ αυτών προσπάθησαν να απαντήσουν με τρόπο απλό.
Σχετικά με το εάν έχει προσβληθεί το φιλελεύθερο φρόνημα της Ε.Ε., ο κ. Ρούσσος απάντησε: «Σαφώς, πολλά στοιχεία αντιμετώπισης των προσφύγων έχουν οδηγήσει τη χώρα μας και σε άλλες χώρες σε σοβαρές εκπτώσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλά και σε σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, αλλά ευρωπαϊκό φαινόμενο. Το 1,2 εκατ. ανθρώπους που δεχτήκαμε δεν είναι μεγάλος αριθμός. Η Ε.Ε. μπορεί να τους ενσωματώσει. Είναι ένα βαθύ πολιτικό πρόβλημα, που συνδέεται με όλο το αξιακό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί η Ε.Ε. σ’ ένα βαθμό».
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ
«Ο ανασφαλής είναι πιο ευεπίφορος να κάνει εκπτώσεις στις αρχές και αξίες του»
Ο κ. Φίλης υποστήριξε από την άλλη: «Σε σχέση με το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα, μπορούμε να συμπεράνουμε πως οι ακραίοι σχηματισμοί κατάφεραν να καλλιεργήσουν πολύ έντονα το αίσθημα του φόβου και της ανασφάλειας. Παρά το γεγονός ότι στις τρομοκρατικές ενέργειες (2015-2019) σε ελάχιστες εξ αυτών είχαμε ελάχιστη συμμετοχή ανθρώπων που ήρθαν με τα προσφυγικο-μεταναστευτικά, χρεώθηκε σε αυτά όχι μόνο η ανασφάλεια για τη ζωή, αλλά και η δημογραφική αλλοίωση της Ευρώπης, τις δουλειές που θα χαθούν, τις γυναίκες που θα βιαστούν. Και βέβαια είναι αλήθεια πως ηγέτες όπως ο Όρμπαν κατάφεραν να γίνουν γνωστοί στο εσωτερικό της χώρας τους λέγοντας μια απλή λύση σ’ ένα σύνθετο πρόβλημα, όπως είναι το ευρωπαϊκό προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα με την ανύψωση τειχών.
Εάν δούμε την πορεία της Μέρκελ, που το 2015 έλεγε πως θα δεχτεί 800.000 Σύριους πρόσφυγες μόνο και πώς άλλαξε στάση, μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους άλλαξε τη στάση της το 2018-2019 (εξαιτίας της ανόδου του AfD). Όταν ο πολίτης αισθάνεται ανασφάλεια, είναι πιο ευεπίφορος να κάνει εκπτώσεις στις αρχές και τις αξίες του. Αυτό σημαίνει πως είναι ευάλωτος στην αλλαγή του τρόπο προσέγγισης απέναντι σε πρόσφυγες και σε μετανάστες».
Ο κ. Φίλης έδωσε στοιχεία στη δημοσιότητα για την αύξηση του πληθυσμού, όπως θα συντελεστεί τα επόμενα χρόνια. Και εύλογα σημείωσε πως οι προσφυγικές ροές, όπως θα καταφτάσουν, δε θα συγκρίνονται με το 1,2 εκατ. ανθρώπους που δέχτηκε η Ευρώπη από το 2015 κι έπειτα.
«Το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα ενίσχυσε τα κόμματα με ακραία δεξιά τοποθέτηση. Το χειρότερο όμως είναι ότι επέβαλλαν τη φρασεολογία τους στον δημόσιο διάλογο και η συζήτηση να γίνεται με τους δικούς της όρους. Μπορεί να μην κατόρθωσαν να κυβερνήσουν, αλλά κατόρθωσαν να επιβάλλουν το πλαίσιο της συζήτησης σ’ ένα βαθμό, και αυτό εξηγεί το γεγονός πως κυβερνήσεις όπως της κ. Μέρκελ αντέδρασαν ή μετέβαλαν στην πορεία του χρόνου τη στάση τους απέναντι στο Προσφυγικό. Έγινε αντιληπτό ότι αυτό μπορεί να αποτελέσει καταλύτη εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων, με άμεση συνέπεια να στραφούν οι πολίτες προς τα Άκρα Δεξιά. Το προσφυγικό ζήτημα αποτελεί ζήτημα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας της Ε.Ε. Το έζησε και η Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα το πως η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη εκδηλώθηκε μόνο σε αυτό το ζήτημα», κατέληξε ο κ. Κλάψης.