“Στα χέρια” του μόλις 1% των αγροτικών επιχειρήσεων βρίσκεται το 70% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων παγκοσμίως. Και η εξέλιξη αυτή απειλεί τις ζωές 2,5 δισ. μικροκαλλιεργητών, το περιβάλλον και την υγεία τωρινών και μελλοντικών γενεών. Η γη που μας τρέφει, δηλαδή, συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια.
Ποιος παρεμβαίνει για να συμβεί αυτό; Λέγεται “το αόρατο χέρι της αγοράς”, κάτι που καταγγέλλει μέσα από μια σημαντική μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 24 Νοεμβρίου ο Διεθνής Συνασπισμός για τη Γη (International Land Coalition). Είναι, δε, μια κατάσταση που απειλεί τις σημερινές γενιές αλλά και τις μελλοντικές, ενώ η συγκέντρωση της γης σε λίγα χέρια είναι πιο έντονη μετά τη δεκαετία του ’80!
Ο ILC - συμμαχία 250 αγροτικών οργανώσεων, ΜΚΟ, διακυβερνητικών οργανισμών και ερευνητικών ινστιτούτων - αποκαλύπτει με τη μελέτη του ότι η ανισότητα στον έλεγχο της καλλιεργούμενης γης του πλανήτη είναι πολύ μεγαλύτερη (41% υψηλότερη) από αυτήν που γνωρίζαμε έως τώρα. Αξιοποιώντας μια νέα μεθοδολογία, διαπιστώνει ότι μόλις το 1% των αγροτικών επιχειρήσεων του κόσμου ελέγχει σήμερα - είτε μέσω ιδιοκτησίας είτε μέσω συμβολαίων ενοικίασης - το 70% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, των αγροκτημάτων και των οπωρώνων του πλανήτη. Επίσης, ότι το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου αγροτικού πληθυσμού ελέγχει σήμερα μόλις το 3% από το σύνολο της αξίας της γης, ενώ αντίθετα το πλουσιότερο 10% το 60%.
Η εξέλιξη αυτή απειλεί άμεσα τις ζωές 2,5 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που εμπλέκονται σε μικροκαλλιέργειες, όπως και τους 1,4 δισ. πιο φτωχούς αυτού του κόσμου, οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι στενά εξαρτημένοι από τη γεωργία για την εξασφάλιση των προς το ζην.
Η συγκέντρωση της γης σε λίγα χέρια είναι πιο έντονη μετά τη δεκαετία του ’80 και βασικός υπεύθυνος γι’ αυτήν την εξέλιξη είναι τα βραχυπρόθεσμα χρηματοοικονομικά εργαλεία που εισβάλλουν μαζί με τον χρηματοπιστωτικό τομέα στην αγροτική παραγωγή και το εμπόριο τροφίμων.
Η μεγαλύτερη αλλαγή στα 40 χρόνια που πέρασαν καταγράφεται σε ΗΠΑ και Ευρώπη, όπου η ιδιοκτησία της γης πέρασε σε ακόμα λιγότερα χέρια και ακόμα και οι ανεξάρτητοι καλλιεργητές εργάζονται μέσω αυστηρών συμβολαίων για λογαριασμό εταιρειών λιανικής, πολυσχιδών ομίλων εμπορίου και επενδυτικών funds. Η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας και του ελέγχου της γης οδηγεί σε μονοκαλλιέργειες και εντατική γεωργία, καθώς καλλιεργήσιμη γη και αγροτική παραγωγή αντιμετωπίζονται από τα κεφάλαια που τοποθετούνται σε αυτές περίπου ως μεσοπρόθεσμες επενδύσεις χαρτοφυλακίου που πρέπει να φέρουν οπωσδήποτε υψηλές αποδόσεις στον δεκαετή κύκλο τους.
Η αυξανόμενη εισβολή των τελευταίων στον αναπτυσσόμενο κόσμο τα τελευταία χρόνια και η αμείλικτη δίψα για κέρδη έχουν αποτέλεσμα την υποβάθμιση των καλλιεργούμενων εδαφών, την εξάντληση των υδάτινων πόρων και την αποψίλωση των δασών. Συνδέονται, δε, με κοινωνικά προβλήματα, όπως η φτώχια, η μετανάστευση, οι εθνικές διαμάχες και η εξάπλωση ιών και νόσων ζωικής προέλευσης, όπως ο COVID-19.
«Είναι μια μεθοδευμένη διαδικασία»
Τον κώδωνα του κινδύνου για τον τομέα των τροφίμων κρούει, σχολιάζοντας τα στοιχεία αυτά, ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, κτηνίατρος Αλέκος Στεφανάκης.
«Κατά τη δική μου άποψη, είναι μια μεθοδευμένη διαδικασία, η οποία “κρύβει” απίστευτες στρατηγικές. Και θα πρέπει ο κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος να τοποθετεί τον εαυτό του και να προβληματίζεται για το τι συμβαίνει. Όταν συζητούμε ότι ο περισσότερος πληθυσμός της γης μετά από 25 με 20 χρόνια θα είναι αστικός πληθυσμός, δηλαδή το 70%, που είναι ένα νούμερο πραγματικά “τρελό”, θα σημάνει κατά τη γνώμη μου την αυτοκτονία του ανθρώπινου είδους»...
Και επισημαίνει στο σημείο αυτό ότι «αυτή η αστικοποίηση σημαίνει τρομερές εξαρτήσεις για τη διατροφική αυτάρκεια, για τη διατροφική ασφάλεια και την έκθεση του ανθρώπου. Την απίστευτη έκθεσή του σε επιδημίες και χιλιάδες άλλα προβλήματα. Και αυτή η έκθεση του ανθρώπου είναι στην ουσία αναιτιολόγητη. Γιατί ασφαλώς μέσα στα αστικά κέντρα δεν παράγεται το ανελαστικό αγαθό του ανθρώπου, που είναι η τροφή».
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΙΑ ΜΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΧΩΡΑ
Στην Ελλάδα το “έγκλημα” της αστικοποίησης
Αναφερόμενος στο “έγκλημα” της έντονης αστικοποίησης στη χώρα μας, ο Αλέκος Στεφανάκης τονίζει με αγανάκτηση: «Στην Ελλάδα έγινε με τον χειρότερο τρόπο που θα μπορούσε να γίνει, με αποτέλεσμα να δούμε αυτόν τον εφιάλτη που έχει κάνει τη χώρα μας μη βιώσιμη. Και είμαστε μια μη βιώσιμη χώρα, όταν πάνω από το 60% του πληθυσμού της είναι συγκεντρωμένο σε ένα αστικό κέντρο. Και συνολικά έχει το 80% του πληθυσμού της συσσωρευμένο σε μεγάλο αστικά κέντρα. Έτσι, λοιπόν, καταλαβαίνουμε όλοι ότι δεν μπορεί να υπάρξει βιωσιμότητα σε μια τέτοια χώρα, εκτός κι αν έχουμε πολύ υψηλή τεχνολογία, κάτι που δεν υπάρχει».
Όσο για την Κρήτη; Ο πρόεδρος του Παραρτήματος Κρήτης του ΓΕΩΤΕΕ επισημαίνει: «Πάρα πολλοί άνθρωποι έφυγαν πουλώντας τις περιουσίες τους και μετακόμισαν στην Αθήνα, την εποχή που γινόταν στην πρωτεύουσα αυτή η απίστευτη ανοικοδόμηση. Οι άνθρωποι λοιπόν πουλούν τις περιουσίες τους. Και ασφαλώς, επειδή γίνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες με έναν τρομερό τρόπο, στις ελεύθερες οικονομίες οι γνωρίζοντες επενδύουν. Μαζεύουν τα χρήματα στο χρηματιστήριο απ’ όλον αυτόν τον λαό, που περιμένει το εύκολο κέρδος, και τα επενδύουν στο ανελαστικό αγαθό, τη γη, η οποία χρειάζεται για όλες τις δράσεις. Αυτό λοιπόν είναι ένα φαινόμενο και είναι μια μεγάλη αλήθεια, όπου η γη - η δύναμη δηλαδή που μας συντηρεί και μας κρατάει ζωντανούς στον πλανήτη - έρχεται σε λίγα χέρια».
