Πρόθυμος να κλιμακώσει περαιτέρω την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο εμφανίζεται επικοινωνιακά ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με επίκεντρο τις κινήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη για έρευνες υδρογονανθράκων. Στόχος του Τούρκου προέδρου είναι η παγίωση των διεκδικήσεών της περί γκρίζων ζωνών σε μια προσπάθεια δημιουργίας κεκτημένων “συνιδιοκτησίας” ενώπιον της διεθνούς κοινότητας.
Δεν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα από την ανακοίνωση της Τουρκίας για έναρξη γεωτρήσεων με τον “Πορθητή” στη Μεσόγειο. Την εξαγγελία έκανε ο Τούρκος υπουργός Φατίχ Ντονμέζ στην 9η Σύνοδο Ενέργειας Τουρκίας, αναφέροντας: «Έχουμε διανύσει σημαντικές αποστάσεις στο θέμα των ερευνών και γεωτρήσεών μας στη Μαύρη Θάλασσα. Τις επόμενες ημέρες το γεωτρύπανο “Πορθητής” θα ξεκινήσει γεώτρηση». Ωστόσο, δε διευκρινίζεται ακριβώς το σημείο της γεώτρησης, ούτε το πότε ακριβώς θα ξεκινήσει...
Ο ίδιος επανέλαβε σε όλους τους τόνους πως η Άγκυρα θα διαφυλάξει «τα δικαιώματά της, που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο στη Μεσόγειο», ακολουθώντας πιστά το πνεύμα της ανακοίνωσης του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, ότι κανείς δεν μπορεί να προχωρήσει σε έρευνα στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο χωρίς την άδεια της Τουρκίας.
Τέτοιες δηλώσεις ενέχουν το στοιχείο του εκφοβισμού και έχουν ως αποδέκτη την ελληνική πλευρά. Επίσης, τίθεται αναμφισβήτητα το ερώτημα εάν το άμεσο διάστημα κλιμακωθούν περαιτέρω οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας.
Η εφημερίδα “Νέα Κρήτη” επικοινώνησε με τον διεθνολόγο-πολιτικό επιστήμονα Ηλία Παππά, ο οποίος είπε χαρακτηριστικά: «Είναι συχνό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια η Τουρκία να ανεβάζει τους τόνους στο επικοινωνιακό παιχνίδι κάθε φόρα που εκτυλίσσεται στη γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου ένα γεγονός που αντιτίθεται στο συμφέρον της. Η ανάληψη κατά το παρελθόν εντολών γεώτρησης στην περιοχή από αμερικανικές ή δυτικές εταιρείες γενικότερα έχει δείξει πως λειτουργεί ευεργετικά, καθώς ο τουρκικός παρεμβατισμός ανακόπτεται από τη στρατιωτική και πολιτική προστασία που απολαμβάνουν τα επιχειρηματικά συμφέροντα από αυτές τις χώρες. Θεωρείται λοιπόν σχεδόν βέβαιο πως οι προγραμματισμένες γεωτρήσεις δε θα αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα προβλήματα.
Σε σχέση με τη χώρα μας, είναι σίγουρο πως οι πιέσεις και τα επεισόδια θα εντείνονται από πλευράς Τουρκίας, ιδιαίτερα με το ολοένα και δυσμενέστερο οικονομικό κλίμα που έχει να αντιμετωπίσει αυτήν την περίοδο. Τα οφέλη ή η επίδειξη ισχύος στην εξωτερική πολιτική είναι ένα πολύ καλό μέσο για τον Τούρκο πρόεδρο, ώστε να αντισταθμίσει τις οικονομικές απώλειες και να μετριάσει τον κακό αντίκτυπο στην τουρκική κοινή γνώμη».
Είναι άξιο αναφοράς πως το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρεται σε «εξωτερικά όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας» στη Μεσόγειο. Η Άγκυρα έχει κάνει σαφές πως είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη ηπειρωτική ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο και έχει δικαίωμα να έχει θαλάσσια σύνορα που θα φτάνουν μέχρι την Αίγυπτο. Για την Τουρκία τα νησιά δε δικαιούνται υφαλοκρηπίδα, ενώ περιορίζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου και ταυτόχρονα προχωρά σε επέκταση του ορίου της τουρκικής κυριαρχίας περίπου στα 140 ναυτικά μίλια από τις τουρκικές ακτές, με βάση τη μέση γραμμή με την Αίγυπτο.
Γίνεται σαφές πως η Τουρκία επιζητάει τη συνδιαχείριση των φυσικών πόρων σε Αιγαίο και Μεσόγειο στην “πίτα” των υδρογονανθράκων, επιχειρώντας με κάθε τρόπο να δημιουργήσει τετελεσμένα και να διατηρηθεί ως παίκτης και ρυθμιστικός παράγοντας στους ενεργειακούς σχεδιασμούς.
Ο κ. Παππάς, μιλώντας στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη”, αναφέρθηκε στο ζήτημα της συνδιαχείρισης. Συγκεκριμένα είπε ότι «η ελληνική εξωτερική πολιτική οφείλει να χαράσσει τις κατευθυντήριές της σεβόμενη το Διεθνές Δίκαιο και εν προκειμένω τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας. Δε θεωρώ πως υπάρχει, τουλάχιστον τώρα, σενάριο συνδιαχείρισης που να επιλύει τα προβλήματα και να γεφυρώνει τις διαφορές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η μοναδική διαφορά που αναγνωρίζει η χώρα μας είναι η διαμάχη για την υφαλοκρηπίδα, ενώ η Τουρκία προβάλλει πλήθος άλλων διαφορών. Ακόμη η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη για το δίκαιό της και ως εκ τούτου, εκτός από υποχρεώσεις, δεν προκύπτουν και δικαιώματα προς αυτήν τόσο σε σχέση με τη ΑΟΖ, αλλά και τα δικαιώματα στην ανοιχτή θάλασσα. Με άλλα λόγια, υπάρχουν κανονιστικοί περιορισμοί στη συνδιαχείριση, καθώς πρέπει πρώτα να επιλυθούν διμερή ζητήματα.
Τέλος, η Ελλάδα δεν έχει κανένα όφελος να προσεγγίζει μια τέτοια λογική, καθώς ενέργειες όπως εκείνες της Κύπρου (χωροθέτηση ΑΟΖ - οικοπεδοποίηση και παραχώρηση αδειών σε δυτικές εταιρείες) θα ήταν πολλαπλάσια ωφέλιμες στην πολιτική και στρατηγική διαχείριση των υδρογονανθράκων».
Η απελευθέρωση του πάστορα: «Κίνηση καλής θέλησης» προς τις ΗΠΑ
Τέλος, ο κ. Παππάς αναφέρθηκε και στον αμερικανικό παράγοντα. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια μετακύλιση ενδιαφέροντος των ΗΠΑ από την Τουρκία στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Η απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον πριν λίγα εικοσιτετράωρα, ο οποίος βρέθηκε στο επίκεντρο μιας διπλωματικής διαμάχης μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον, ήταν μια εξέλιξη που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο κρατών συμμάχων στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, η συγκεκριμένη απελευθέρωση τη δεδομένη στιγμή μπορεί να ερμηνευτεί ως μια προσπάθεια που στοχεύει στην υποστήριξη της τουρκικής πλευράς έναντι της ελληνικής, όταν και εφόσον τεθεί ευθέως το ζήτημα της συνδιαχείρισης των φυσικών πόρων στην ανατολική Μεσόγειο.
Ο κ. Παππάς σχολίασε το συγκεκριμένο σενάριο, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Η απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα, κατά τη γνώμη μου, έγκειται στο γεγονός της προσπάθειας από πλευράς του Ερντογάν βελτίωσης της δημοκρατικής εικόνας. Ουσιαστικά αρχίζει και ο ίδιος να αντιλαμβάνεται πως η δυναμική περιφερειακής υπερδύναμης που θέλει να αναπτύξει δεν μπορεί να είναι αποκομμένη από την ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη του πλανήτη, τις ΗΠΑ. Ο τουρκικός ανορθολογισμός προς τις ΗΠΑ της τελευταίας περιόδου όχι μόνο δεν ωφέλησε τις τουρκικές επιδιώξεις, αλλά ορισμένες φορές την έφερε αντιμέτωπη με κρίσιμα διλήμματα, όπως για παράδειγμα την υπόθεση των F-35.
Μολαταύτα, αν και είναι μια κίνηση “καλής θελήσεως”, έστω και αν υπάρχει στο μυαλό της Τουρκίας η αναζήτηση της αμερικανικής υποστήριξης στο ζήτημα των υδρογονανθράκων, εκείνη δεν επιζητείται ούτε μόνο από αυτήν, αλλά και οι ΗΠΑ θα την προσφέρουν χωρίς ανταλλάγματα».