Ο αυταρχισμός αναδείχτηκε ο μεγάλος νικητής των τουρκικών εκλογών. Χαμένη ήταν η δημοκρατία, τόσο προεκλογικά (ο Ερντογάν ελέγχει το 90% των τουρκικών Μέσων Ενημέρωσης, τα οποία αφιέρωσαν συνολικά στους αντιπάλους του λιγότερο από το ένα δέκατο του χρόνου που αφιέρωσαν στον ίδιο) όσο και μετεκλογικά.
Σύμφωνα με τις αλλαγές στο Σύνταγμα, που αποφασίστηκαν στο περυσινό δημοψήφισμα (51%) και τέθηκαν σε ισχύ μετά τις εκλογές Κυριακής 24 Ιουνίου, ο Ερντογάν έχει υπερεξουσίες: Ορίζει υπουργούς και δικαστές, και μπορεί να κυβερνά με διατάγματα, χωρίς την έγκριση της Βουλής.
Η ιδεολογία που χαρακτηρίζει τα τελευταία χρόνια τον Ερντογάν δεν είναι ο ισλαμισμός αλλά ο διχαστικός εθνικισμός. Το ΑΚΡ ξεκίνησε ως ένα μετριοπαθές ισλαμιστικό κόμμα, φιλελεύθερο στα οικονομικά ζητήματα και συντηρητικό στα κοινωνικά, που ήθελε να οδηγήσει την Τουρκία στην Ευρώπη.
Όταν απέτυχε να σχηματίσει κυβέρνηση στις εκλογές του Ιουνίου του 2015, άρχισε να υιοθετεί εθνικιστική ρητορική για να προσελκύσει ψηφοφόρους από τη δεξαμενή των εθνικιστών. Εντατικοποίησε τη ρητορική αυτή μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016. Σήμερα, το ΑΚΡ έχει συμμαχήσει με το υπερεθνικιστικό ΜΗΡ του Ντεβλέτ Μπαχτσελί και των Γκρίζων Λύκων.
Ιδεολογική σύμπνοια ΑΚΡ-ΜΗΡ
Το ΜΗΡ συγκαταλέγεται στους μεγάλους κερδισμένους των εκλογών, ενώ τα ποσοστά του ήταν καταρρακωμένα και έδειχνε ότι δε θα περνούσε το πλαφόν του 10% και θα έμενε εκτός Βουλής, έκανε την έκπληξη. Σε αυτό συνετέλεσε και ότι, στη διχασμένη τουρκική κοινωνία, οι ψηφοφόροι κινήθηκαν εντός των συμμαχιών - έτσι όσοι δυσαρεστημένοι έφυγαν από το ΑΚΡ μετακινήθηκαν προς το ΜΗΡ.
Πολλοί πιστεύουν ότι η συμμαχία του Ερντογάν με τον Μπαχτσελί δεν είναι ευκαιριακή πολιτική τακτική αλλά ιδεολογική σύμπνοια και ότι ο υπερεθνικιστής αρχηγός του ΜΗΡ, σε ρόλο- “κλειδί” πλέον στη Βουλή, αποτελεί “εγγύηση” πως ο Ερντογάν θα συνεχίσει την ένταση με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, καθώς και τη σκληρή γραμμή με τους Κούρδους στην Τουρκία και στη Συρία, και με την Ελλάδα. Άλλωστε, η ιδεολογία του ΜΗΡ, που είναι κατά της Δύσης, έχει πολλά κοινά σημεία με εκείνη του Ερντογάν και του ΑΚΡ.
Η εξωτερική πολιτική του Ερντογάν απομάκρυνε την Τουρκία από τη Δύση και την έφερε πιο κοντά σε χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Βενεζουέλα - γεγονός το οποίο αναμένεται να πλήξει ακόμα περισσότερο τις σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον.
Η Ε.Ε. δε συνεχάρη τον Ερντογάν για τη νίκη του, αν και μεμονωμένοι ηγέτες των κρατών-μελών τού έδωσαν συγχαρητήρια (ανάμεσά τους η Ελλάδα, η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία, ενώ ο ακροδεξιός πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που τον συνεχάρη). Μάλιστα, τρεις ημέρες μετά τις εκλογές, οι Βρυξέλλες δήλωσαν ότι “παγώνουν” το άνοιγμα κεφαλαίων στις ενταξιακές συνομιλίες, επειδή η Άγκυρα απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την Ευρώπη - πυροδοτώντας την οργισμένη αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης.
Η “ματ” κίνηση του προέδρου
Ο 64χρονος Ερντογάν, ο οποίος κυβερνά από το 2003, σαφέστατα διατηρεί την υποστήριξη των Τούρκων που βρίσκονταν στο περιθώριο όταν κυβερνούσαν οι κεμαλιστές, όμως η “ματ” κίνηση για τη νίκη του ήταν η συμμαχία με το υπερεθνικιστικό ΜΗΡ.
Ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος θα ορίσει τα μέλη της νέας κυβέρνησης, αναμένεται να προσφέρει τη θέση του αντιπροέδρου στον Μπαχτσελί και να δώσει υπουργεία στο ΜΗΡ. Πολλοί εκφράζουν την ανησυχία ότι θα είναι “όμηρος” του ΜΗΡ και της εθνικιστικής ατζέντας του, επειδή εξαρτάται από αυτό για να διατηρεί την πλειοψηφία στη Βουλή.
Άλλοι αντιτείνουν ότι, αν χάσει την πλειοψηφία, θα δυσκολευτεί ενδεχομένως να περάσει ορισμένα νομοσχέδια, όμως ο ίδιος δεν κινδυνεύει, γιατί για να καθαιρεθεί ο πρόεδρος απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων (400 από τους 600 βουλευτές), την οποία δε θα συγκεντρώσει η αντιπολίτευση, δεδομένου ότι το ΑΚΡ έχει 295 έδρες.
«Το τουρκικό πολιτικό σύστημα εισέρχεται πλέον σε μια φάση εκπληκτικής ειλικρίνειας: μπορεί επιτέλους να εγκαταλείψει κάθε πρόσχημα ότι υπάρχουν και άλλοι θεσμοί που μπορούν να ελέγξουν τις επιθυμίες του προέδρου ή να βάλουν τέλος στην αυθαίρετη τιμωρία των πολιτικών του αντιπάλων», έγραψε το “Slate”.
ΤΙ ΕΚΤΙΜΟΥΝ ΟΙ ΑΝΑΛΥΤΕΣ
Μεγαλύτερη πρόκληση η οικονομία
Η οικονομία είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο Ερντογάν - το έλλειμμα ξεπερνά το 6% του ΑΕΠ, ο πληθωρισμός κινείται στο 12% και η εξυπηρέτηση των δανείων από τις διεθνείς αγορές στα 250 δισ. δολάρια ετησίως - και απαιτεί πραγματιστικές μεταρρυθμίσεις και... σφίξιμο του ζωναριού.
Τα μεγαλεπήβολα σχέδια όμως, τα οποία έχει ανακοινώσει ο Ερντογάν και καλλιεργούν το εθνικιστικό αίσθημα για μια μεγαλοπρεπή νεο-οθωμανική Τουρκία, όπως το νέο αεροδρόμιο και το αξίας 13 δισ. δολαρίων Κανάλι της Κωνσταντινούπολης, απαιτούν να ξοδέψει χρήμα.
Το μανιφέστο του ΑΚΡ περιελάμβανε 35 σελίδες για τα νέα νοσοκομεία, λιμάνια και οδικά δίκτυα που θα κατασκευαστούν.
Η καθαρή νίκη του Ερντογάν εξασφαλίζει τη σταθερότητα στη χώρα, αλλά οι διεθνείς επενδυτές περιμένουν ανήσυχοι να δουν αν θα κάνει πράξη την πρόθεση που εξέφρασε τον Μάιο να περιορίσει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας και να αναμειχθεί στη νομισματική πολιτική (τοποθετήθηκε υπέρ της μείωσης του κόστους δανεισμού, δηλώνοντας «εχθρός των επιτοκίων»).
Η οικονομία είναι το βασικότερο πρόβλημα του Ερντογάν, όμως πολλοί αμφιβάλλουν αν ο πρόεδρος θα πάρει τα απαιτούμενα, μη δημοφιλή μέτρα, επειδή έπονται οι τοπικές εκλογές του Μαρτίου του 2019, που θα αποτελέσουν τεστ για την παντοδυναμία του προέδρου - αλλά και ευκαιρία για την αντιπολίτευση να κερδίσει έδαφος, αξιοποιώντας τη δυναμική που έδειξε στις εκλογές της Κυριακής 24 Ιουνίου.
Ο Μουχαρέμ Ιντζέ έφερε πολύ καλύτερα αποτελέσματα στις προεδρικές εκλογές απ' όσα το κόμμα του, το κεμαλικό CHP, στις βουλευτικές. Ο χαρισματικός Ιντζέ πιστεύεται ότι θα διεκδικήσει μέχρι τότε την προεδρία του CHP από τον άχρωμο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
