default-image

Η μέρα που άλλαξε την ιστορία, 70 χρόνια μετά

Κόσμος
Η μέρα που άλλαξε την ιστορία, 70 χρόνια μετά

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Χιροσίμα. Ναγκασάκι. Μνήμες Αυγούστου. Επετειακά αφιερώματα. Ιστορικές φωτογραφίες ασπρόμαυρες ή στις πρώτες έγχρωμες λήψεις, γεμάτες κόκκους. Ιστορία που μοιάζει ξεχασμένη, αρχειακή, μουσειακή. Και όμως. Τα απόνερα ενός νέου ψυχρού πολέμου που ξεβράστηκαν στις ακτές της Μεσογείου, της Μαύρης Θάλασσας, της Βόρειας Θάλασσας, με αφορμή την κρίση της Ουκρανίας, ξαναζωντάνεψαν παλιά φαντάσματα που όλοι νομίζαμε ξεχασμένα. Και δεν είναι τα μόνα. Άλλωστε, αυτός είναι ο ρόλος των φαντασμάτων.

Του Σταύρου Μουντουφάρη

Οι μνήμες από ένα κακοτυπωμένο εγχειρίδιο, που μας μοιράζονταν στο δημοτικό, δε θυμάμαι σε ποια τάξη, και μας ενημέρωνε για το τι να κάνουμε σε περίπτωση χημικού, βιολογικού και κυρίως πυρηνικού πολέμου, επιστρέφουν κάθε Αύγουστο, όταν τα αφιερώματα για τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας βγαίνουν από το ψυγείο, ξεπαγώνουν, συνοδεύονται από βαρύγδουπους λόγους, ευχολόγια και στατιστικές, μέχρι να ξαναμπούν στην κατάψυξη για την επόμενη χρονιά.

Το κτήριο που είχε την τύχη να χτυπηθεί κάθετο από το ωστικό κύμα της βόμβας και να παραμείνει όρθιο. Έμεινε γνωστό και διατηρείται ως σήμερα με το όνομα "Θόλος της ατομικής βόμβας" της Χιροσίμα.

Μπορεί να φαντάζει πια σαν μακρινός εφιάλτης ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι ζούμε σε έναν κόσμο ο οποίος έχει καταλάβει πόσο μικρή είναι η απόσταση που μας χωρίζει από τον όλεθρο, όμως ξεχνάμε πάντα πως τα γεγονότα συχνά μας διαψεύδουν. Αυτό που προκαλεί πραγματικό τρόμο, όπως το περιέγραψε με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο ο Τομ Κλάνσι στο Sum of all fears, δεν είναι το πυρηνικό οπλοστάσιο των υπερδυνάμεων, αλλά οι μικρές χώρες και κυρίως ο κίνδυνος της τρομοκρατίας, που είναι ικανός να γεννήσει τους μεγαλύτερους εφιάλτες.

Το "Ενόλα Γκέι" προσγειώνεται στη νήσο Τιντάν μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα.

Η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε μια από τις πιο επικίνδυνες, περίπλοκες και απρόβλεπτες εποχές, απ' όλες τις απόψεις. Όμηροι της τεχνολογίας και θύματα της ψευδαίσθησής μας ότι μπορούμε να ελέγχουμε τα πάντα. Ξεχνάμε όμως, όπως κάθε φορά, ότι είμαστε άνθρωποι με τις ατέλειές μας. Και ότι σπάνια διδασκόμαστε από τα λάθη μας. Η ανθρώπινη ιστορία από τη μια είναι γεμάτη κορυφαία επιτεύγματα στο χώρο της επιστήμης, της τέχνης, της διανόησης, από τη λάμψη του πνεύματος και από την άλλη από τη σκοτεινή πλευρά του, βουτηγμένη στο αίμα, τον παραλογισμό, τη βία και τη βλακεία, επιβεβαιώνοντας τη ρήση που φέρεται να είπε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, «δύο πράγματα γνωρίζω ότι είναι άπειρα, το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία. Αν και για το σύμπαν δεν είμαι απόλυτα βέβαιος».

Εκεί που κάποτε ήταν η... Χιροσίμα. Η φωτογραφία της καταστροφής λίγες ημέρες μετά τη ρίψη της βόμβας.

Ο πόλεμος, η χειρότερη διαστροφή του ανθρώπινου γένους, συνοδεύει σαν ρετσινιά κάθε πολιτισμό, ακόμα και εκείνους που φαινομενικά μοιάζουν τυλιγμένοι από τη χρυσόσκονη του θρύλου, όπως έχει αποδείξει η σύγχρονη έρευνα, και ειδικά η Ευρώπη έχει πληρώσει πολύ ακριβά τα αιματοκυλίσματα.

Η επέτειος της ρίψης της πρώτης ατομικής βόμβας δε μας δίνει από τα βάθη του χρόνου μόνο το μήνυμα κατά των πυρηνικών όπλων, αλλά εναντίον κάθε μορφής όπλων και βίας, ενάντια σε κάθε πόλεμο, όποιο περιτύλιγμα και αν έχει αυτός, και επαναφέρει στο προσκήνιο όλες εκείνες τις συγκρούσεις που βρίσκονται πια μακριά από την πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Και την ίδια στιγμή, η ατομική βόμβα μάς φέρνει ενώπιον των ευθυνών μας για το πώς μπορούμε να δικαιολογούμε πράξεις και αστοχίες, ανοίγοντας ξανά τη συζήτηση για το αν ήταν αναγκαία, ώστε να τελειώσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η ίδια μοίρα λίγες ημέρες μετά περίμενε και το Ναγκασάκι.

Μια αναμέτρηση που στην ουσία ποτέ δεν τελείωσε, αλλά συνεχίζεται κυρίως επί ευρωπαϊκού εδάφους με άλλους όρους, πιο εκλεπτυσμένους και πιο εύστοχα δικαιολογημένους. Άλλη μια επέτειος ξετυλίγεται σαν τα φτερά μιας πεταλούδας βγαλμένης από τις αράδες της περίφημης θεωρίας του χάους: μιας πεταλούδας που πετάει στο Χονγκ Κονγκ και μπορεί με το τίναγμα των φτερών της να προκαλέσει καταιγίδα στη Νέα Υόρκη. Ή ακόμα και τυφώνα..!

http://www.neakriti.gr/files/ATOMICBOMBG/ATOMICBOMB.pdf  

Ο "Μεγάλος Τρόμος"

6 Αυγούστου 1945*. Μια ακόμη μέρα ενός πολέμου "που δεν τελειώνει ποτέ" ξημερώνει στη Χιροσίμα. Οι περίπου 200.000 κάτοικοί της ξεκινούν να καταπιάνονται με τις καθημερινές τους ασχολίες έχοντας πίστη στον αυτοκράτορα και την πεποίθηση πως οι εχθροί δε θα τολμήσουν ποτέ να πατήσουν στο μητροπολιτικό έδαφος της Ιαπωνίας.

Το "αγοράκι" λίγο πριν φορτωθεί στο "Ενόλα Γκέι".

Λίγα λεπτά μετά τις 8, ο βόμβος από ένα βαρύ τετρακινητήριο βομβαρδιστικό φτάνει στα αφτιά των περισσότερων. Λίγοι όμως σηκώνουν το κεφάλι στον ουρανό. Ένα και μόνο βομβαρδιστικό, όσο φορτίο βομβών κι αν κουβαλά, τι ζημιά μπορεί να κάνει; Προφανώς θα είναι αναγνωριστικό. 31.000 πόδια (9.470 μέτρα) πάνω από τα κεφάλια τους, ο σμήναρχος Πολ Τίμπετς, ο κυβερνήτης του τετρακινητήριου "υπερφρούριου" Β-29, παραδίδει τον έλεγχο του αεροσκάφους στον βομβαρδιστή επισμηναγό Τόμας Φέρμπι. Ο Φέρμπι καθοδηγεί το αεροπλάνο μένοντας ταυτόχρονα προσηλωμένος στο υπερσύγχρονο για την εποχή σκοπευτικό τύπου Norden. Τα ρολόγια στα δημόσια κτήρια της Χιροσίμα δείχνουν 8:14'. Ένα λεπτό αργότερα στο σταυρόνημα του Φέρμπι εμφανίζεται το κτήριο με το θόλο πλάι στο ποτάμι. Σκοπεύει τώρα ακριβώς στο κέντρο της πόλης. Η ώρα είναι 8:15'. Πιέζει το μπουτόν άφεσης. "Bomb gone" - "η βόμβα έφυγε".

Ο Τίμπετς ξαναπαίρνει τον έλεγχο του "υπερφρούριου" και στρέφει για να απομακρυνθεί. Ελάχιστοι από το έδαφος είναι σε θέση να αντιληφθούν τη μοναδική βόμβα που κατευθύνεται στο έδαφος. Κανείς δεν ανησυχεί. Τι ζημιά μπορεί να κάνει μία και μόνη βόμβα; Έχουν περάσει ήδη 43 δευτερόλεπτα από τη στιγμή που ο Φέρμπι άφησε το "αγοράκι"** να φύγει από την άτρακτο του "Ενόλα Γκέι"***. Το αεροπλάνο με τους κινητήρες σε πλήρη ισχύ έχει ήδη απομακρυνθεί 18,5 χιλιόμετρα από το σημείο ρίψης, όταν μια βίαιη ριπή "ανέμου" το χτυπά και ένα πρωτόγνωρα εκτυφλωτικό φως λούζει τον ορίζοντα από άκρη σ' άκρη. Το πλήρωμα τυφλώνεται προσωρινά. Σοκαρισμένος ο Τίμπετς αγωνίζεται να διατηρήσει το αεροπλάνο σε πλώιμη κατάσταση.

http://www.neakriti.gr/files/ATOMICBOMBG/ATOMICBOMB.pdf  

Οι συνέπειες

Το "αγοράκι" έχει εκραγεί ακριβώς στις 8:15 και 43", όπως είχε προγραμματιστεί, 600 μέτρα πάνω από το έδαφος, για να προκαλέσει τη μέγιστη δυνατή ζημιά. Μέσα σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου 80.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί - μόνο οι 20.000 από αυτούς είναι στρατιωτικοί. Άλλοι 70.000 έχουν τραυματιστεί. Ένα γιγάντιο μανιτάρι καπνού και σκόνης υψώνεται στον ουρανό. 12 τετραγωνικά χιλιόμετρα οικιστικού ιστού έχουν εξαφανιστεί. Λίγα δευτερόλεπτα μετά μια μαύρη - κυριολεκτικά - βροχή αρχίζει να πέφτει πάνω στους επιζώντες, που περιφέρονται σε κατάσταση απόλυτου σοκ. Δεν τους δροσίζει. Τους ποτίζει ραδιενέργεια...

Ναγκασάκι

* Τρεις μέρες μετά οι Αμερικανοί έριξαν τη δεύτερη ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι, η οποία, αν και ισχυρότερη, προκάλεσε "μόνο" 50.000 νεκρούς και 70.000 τραυματίες εξαιτίας της μορφολογίας του εδάφους. Ως το 1950, ωστόσο, οι νεκροί από τη ραδιενέργεια και στις δύο πόλεις είχαν ήδη ξεπεράσει τις 200.000.

Το "αγοράκι"

** Όπως συνήθιζαν οι Αμερικανοί, έδωσαν ένα "χαριτωμένο" κωδικό-παρωνύμιο στο πιο φονικό όπλο που είχαν κατασκευάσει μέχρι τότε. Το ονόμασαν "little boy", δηλαδή "αγοράκι". Τη βόμβα που έπληξε το Ναγκασάκι την είχαν ονομάσει "fat man" ("χοντρούλης").

Το "Ενόλα Γκέι"

*** Ο Τίμπετς ονόμασε το Β-29 που κυβερνούσε "Ενόλα Γκέι" προς χάρη της μητέρας του, "της δυναμικής κοκκινομάλλας, η οποία αποτέλεσε πάντα τον οδηγό σε κάθε βήμα της ζωής του". Αργότερα δήλωσε δημόσια τη θλίψη του για τα θύματα και ποτέ δεν ένιωσε - όπως έλεγε - υπερήφανος για τη «μοιραία αλλά αναγκαία» αποστολή πάνω από τη Χιροσίμα.

Η παράδοση

Το αμερικανικό επιχείρημα για τη ρίψη των ατομικών βομβών δε στερείται βάσης. Πράγματι προκάλεσαν λίγες μέρες μετά (15 Αυγούστου) το διάγγελμα παράδοσης του αυτοκράτορα Χιροχίτο και τη λήξη του Β' Π.Π. Αναλυτές εκτιμούν πως η πεισματώδης άμυνα των Ιαπώνων θα είχε προκαλέσει στους Αμερικανούς πάνω από 1.500.000 απώλειες σε μια "συμβατική" κατάληψη των ιαπωνικών νησιών και στους Ιάπωνες, μαχητές και αμάχους, πάνω από έξι εκατομμύρια νεκρούς.

Φονικοί

* Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται, οι δύο "ατομικοί" βομβαρδισμοί δεν ήταν οι πιο φονικοί του πολέμου. Ένα μήνα νωρίτερα, η αμερικανική αεροπορία είχε ισοπεδώσει το Τόκιο, προκαλώντας πάνω από 200.000 νεκρούς.

Με δύο σημαντικές διαφορές:

Πρώτον, στο Τόκιο χρειάστηκαν εκατοντάδες βομβαρδιστικά που χτυπούσαν την πόλη επί δύο εικοσιτετράωρα με δεκάδες χιλιάδες τόνους βομβών.

Δεύτερον, οι συμβατικές βόμβες δεν αφήνουν πίσω τους την "πυρηνική κατάρα".

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News