Στοχευμένη επιστημονική έρευνα, εκπαίδευση με έμφαση στη νέα γενιά και καινοτομία στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που αναπτύσσει, με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη, αποτελούν το τρίπτυχο των δράσεων του Ινστιτούτου Έρευνας και Τεχνολογίας του ΙΤΕ, που χαράσσει ήδη το μέλλον.
Σε αυτό το πολλά υποσχόμενο «αύριο» η τοπική κοινωνία είναι ψηλά στις προτεραιότητες του Ιδρύματος, μέσα από ένα πολύπλευρο πλέγμα δράσεων που αποδεικνύεται καθημερινά. Ένας στόχος κομβικής σημασίας με δεδομένη την προσπάθεια να έρθει η επιστήμη κοντά στην κοινωνία και ο τόπος να καρπωθεί ένα μεγάλο μέρος αυτής της επιτυχίας.
Ποιες είναι όμως οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές αυτού του μέλλοντος που σχεδιάζει και υλοποιεί η επιστημονική κοινότητα του ΙΤΕ; Και ποιοι οι στόχοι για μια ακόμα πιο σημαντική παρουσία στην έρευνα και την καινοτομία;
Τις απαντήσεις μάς τις δίνει ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), καθηγητής Ιατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, εκλεγμένος αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου European Research Council (ERC) και ακαδημαϊκός, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, δρ. Νεκτάριος Ταβερναράκης. «Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ευνοεί την έρευνα και την καινοτομία. Η στρατηγική μας για την επίτευξη του στόχου αυτού περιλαμβάνει τρεις κύριους πυλώνες. Ο πρώτος αφορά τη στοχευμένη επιστημονική έρευνα σε επιλεγμένους τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας για την Ελλάδα, ο δεύτερος σχετίζεται με την εκπαίδευση και την προετοιμασία της επόμενης γενιάς των επιστημόνων σε στενή συνεργασία με πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας, και ο τρίτος με την αξιοποίηση του προϊόντος της έρευνας μέσα από την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομικής ανάπτυξης του τόπου».
Μετά από τόσα χρόνια προσφοράς δεν υπάρχει πλέον αμφιβολία ότι το ΙΤΕ αποτελεί σημείο αναφοράς στο επιστημονικό και ερευνητικό γίγνεσθαι της χώρας, καθώς και πυλώνα και κινητήριο δύναμη ανάπτυξης σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Και ειδικά το τελευταίο, σύμφωνα με τον κ. Ταβερναράκη, αποτελεί «μια από τις βασικές μας προτεραιότητες, όπου το ΙΤΕ έχει να επιδείξει σημαντική συνεισφορά. Ως παραδείγματα θα αναφέρω τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλών δεξιοτήτων, την ανάπτυξη υποδομών υγείας σε νοσοκομεία και υγειονομικές μονάδες της Κρήτης αλλά και όλης της χώρας, την προώθηση του επιστημονικού συνεδριακού τουρισμού με τη διοργάνωση δεκάδων διεθνών επιστημονικών συνεδρίων στο νησί κάθε χρόνο, καθώς και την άμεση ενίσχυση της οικονομίας, μέσα από την αξιοποίηση εκατοντάδων προμηθευτών από την τοπική αγορά».
Το 7ο Ινστιτούτο
Το ΙΤΕ δεν αρκείται όμως στις “δάφνες” του. Συνεχίζει να αναπτύσσεται και να εμπλουτίζει το πεδίο των δράσεών του. Το 2018 ιδρύθηκε το 7ο Ινστιτούτο του, το Ινστιτούτο Αστροφυσικής, η δημιουργία του οποίου δίνει σημαντική ώθηση στην ήδη εξαιρετική ερευνητική δραστηριότητα που υπάρχει στο ΙΤΕ και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο πεδίο αυτό, και οδηγεί στη βέλτιστη αξιοποίηση των υποδομών του Αστεροσκοπείου του Σκίνακα. Μάλιστα, είναι το μοναδικό ερευνητικό ινστιτούτο στην Ελλάδα που είναι αφοσιωμένο αποκλειστικά στον επιστημονικό τομέα της Αστροφυσικής. Όπως μας εξήγησε ο πρόεδρος του Ιδρύματος, «σκοπό του Ινστιτούτου αποτελεί η προώθηση της έρευνας σε επιλεγμένους τομείς θεωρητικής και παρατηρησιακής αστροφυσικής, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην αριστεία και την καινοτομία, και την εκπαίδευση της νέας γενιάς σε θέματα αστροφυσικής και τεχνολογίας. Επιπλέον, χρησιμοποιώντας τη μοναδική τεχνογνωσία και αριστεία σε πλήθος επιστημονικών περιοχών, καθώς και το εύρυθμο περιβάλλον του ΙΤΕ, το Ινστιτούτο Αστροφυσικής φιλοδοξεί να δράσει καταλυτικά αναπτύσσοντας στρατηγικές συνεργασίες, ώστε να μπορέσει η χώρα μας να συνεισφέρει ουσιαστικά και να επωφεληθεί από την ταχύρρυθμη ανάπτυξη του κλάδου διεθνώς».
Ινστιτούτο Πετρελαϊκής Έρευνας
Ο κ. Ταβερναράκης μάς υπενθύμισε ότι πέρυσι, σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης, το ΙΤΕ υποδέχτηκε το 8ο Ινστιτούτο του, το Ινστιτούτο Πετρελαϊκής Έρευνας, στα Χανιά. «Η δημιουργία του Ινστιτούτου Πετρελαϊκής Έρευνας αποτελεί πρωτοβουλία στρατηγικής σημασίας με ιδιαίτερο οικονομικό και γεωπολιτικό ενδιαφέρον για την Κρήτη και ολόκληρη τη χώρα. Προσδίδει δε σημαντική δυναμική στην έρευνα που αφορά στον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, και την αξιοποίηση ήδη υπάρχουσας τεχνογνωσίας και ερευνητικών αποτελεσμάτων στο ΙΤΕ και το Πολυτεχνείο Κρήτης.
Πέρα όμως από τα δύο νέα Ινστιτούτα, στον αναπτυξιακό μας σχεδιασμό εντάσσεται και η επανίδρυση του Ινστιτούτου Βιοϊατρικών Ερευνών των Ιωαννίνων, ως διακριτού Ινστιτούτου του ΙΤΕ. Το Ινστιτούτο αυτό, ενώ αρχικά λειτουργούσε ως ανεξάρτητο Ινστιτούτο του ΙΤΕ, με απόφαση της Πολιτείας συγχωνεύτηκε με το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, το 2012. Η ιδιαίτερης αναπτυξιακής σημασίας δημιουργία των Ινστιτούτων αυτών θα επιτρέψει στο ΙΤΕ να προχωρήσει στο μέλλον με μια διαφορετική δυναμική, η οποία, μέσω της στελέχωσής τους με νέους ερευνητές, θα οδηγήσει στην προσέλκυση νέων επιστημόνων, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό».
Προς όφελος της κοινωνίας
Το ΙΤΕ όμως έχει να επιδείξει σημαντική συνεισφορά και στον τομέα της αξιοποίησης της ερευνητικής προσπάθειας προς όφελος της κοινωνίας. Στην κατεύθυνση αυτή, σύμφωνα με τον πρόεδρό του, «το Ίδρυμα λειτούργησε ως καταλύτης για τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας, το οποίο περιλαμβάνει ήδη 4 Μονάδες: δύο στην Αθήνα, μία στη Θεσσαλονίκη και μία εδώ στο Ηράκλειο, την οποία μάλιστα συντονίζει το ΙΤΕ με τη συμμετοχή και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η Μονάδα Ιατρικής Ακριβείας στο Ηράκλειο λειτουργεί ήδη σε νέες εγκαταστάσεις του ΙΤΕ και περιλαμβάνει εξελιγμένο εξοπλισμό τελευταίας γενιάς για ανάλυση DNA και βιοϊατρική απεικόνιση. Με τις υπηρεσίες που παρέχει, συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών όπως ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά και τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα, με όσο το δυνατόν λιγότερες ανεπιθύμητες παρενέργειες, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Στο ίδιο πλαίσιο της αξιοποίησης της υπάρχουσας τεχνογνωσίας, το ΙΤΕ, με αρωγό την Περιφέρεια Κρήτης, δημιούργησε το πρώτο και μοναδικό μέχρι τώρα εργαστήριο ανάλυσης αρχαίου DNA στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια σύγχρονη Μονάδα διεθνών προδιαγραφών, που συνδέει τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα με τον πολιτισμό και την ιστορία μας, ανοίγοντας ένα νέο παράθυρο στη μελέτη του παρελθόντος. Το εργαστήριο έχει ήδη να επιδείξει εξαιρετικά ενδιαφέροντα ευρήματα, σε συνεργασία με αρχαιολογικές υπηρεσίες της χώρας».
Ανοικτές οι πύλες
Επιπλέον, το ΙΤΕ αποτελεί ένα περιβάλλον ανοιχτό στην κοινωνία, διοργανώνοντας δράσεις όπως επισκέψεις σχολείων στα ερευνητικά του εργαστήρια, αλλά και ημερίδες, όπως η “Βραδιά Ερευνητή”, ένας πανευρωπαϊκός θεσμός που διοργανώνεται κάθε χρόνο την τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη σε πόλεις της Ευρώπης. «Προς την ίδια κατεύθυνση», σύμφωνα με τον κ. Ταβερναράκη, «συνεργαζόμαστε στενά με τον Δήμο Ηρακλείου για την προώθηση της Διά Βίου Μάθησης, και με την Περιφέρεια Κρήτης για την ανάπτυξη του Εκπαιδευτικού Τουρισμού. Εκτός από την πρωτογενή έρευνα, σημαντική προτεραιότητά μας είναι και η εκπαίδευση, η δημιουργία της επόμενης γενιάς επιστημόνων. Για τον σκοπό αυτό, το Ίδρυμα συνεργάζεται στενά, έχοντας συνάψει μνημόνια συνεργασίας, με τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά και τα Ερευνητικά Ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ειδικότερα για την Κρήτη, η αλληλεπίδραση με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, αλλά και το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων έχει δημιουργήσει ένα μοναδικό οικοσύστημα επιστημονικής έρευνας και ανάπτυξης καινοτομίας. Μάλιστα, η στενή συνεργασία του Ιδρύματος με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα έχει οδηγήσει στη συνδιοργάνωση μεγάλου αριθμού μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Θεωρώ ότι το περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί αποτελεί μια σπάνια όαση που χαρακτηρίζεται από τη διεπιστημονικότητα, κάτι μοναδικό για τα ελληνικά και σπάνιο για τα διεθνή δεδομένα».
Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο
Με στόχο την ενίσχυση του συνόλου αυτών των δραστηριοτήτων, το ΙΤΕ σχεδιάζει τη δημιουργία ενός Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδριακού Κέντρου στο Ηράκλειο. Έχει εκπονηθεί ήδη το σχετικό επιχειρησιακό σχέδιο και γίνονται επαφές με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το ελληνικό Δημόσιο και την Περιφέρεια Κρήτης για την υποστήριξη του εγχειρήματος. Πρόκειται, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ιδρύματος, «για ένα έργο που θα προσδώσει σημαντική αναπτυξιακή δυναμική στην τοπική οικονομία, αποφέροντας επίσης πολλαπλά οφέλη για το επιστημονικό οικοσύστημα της Κρήτης».
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΙΤΕ
Υψηλή ποιότητα και επιστημονική αριστεία
«Όπως μπορείτε να αντιληφθείτε από τα παραπάνω, ο αναπτυξιακός σχεδιασμός του Ιδρύματος είναι μακροπρόθεσμος και πολυεπίπεδος, έχοντας ως γνώμονα το μόνο ασφαλές κριτήριο για τη διαμόρφωση διοικητικής πολιτικής, που δεν μπορεί να είναι άλλο από αυτό της υψηλής ποιότητας και της επιστημονικής αριστείας», καταλήγει ο κ. Ταβερναράκης. «Ειδικά για ένα Ερευνητικό Κέντρο στην περιφέρεια της Ευρώπης, αυτό δεν είναι απλά θέμα επιλογής, είναι θέμα επιβίωσης. Για να μπορέσει το ΙΤΕ να συνεχίσει να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις που αφορούν την έρευνα στην Ελλάδα και να εξασφαλίσει τη συνέχιση της επιτυχημένης του πορείας, θα πρέπει να παραμείνει κορυφαίο, να εντείνει την αριστεία του και να ακολουθεί πολιτικές ανοικτότητας προς την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Ουσιαστικά, το όραμά μας είναι να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε ένα περιβάλλον που να ευνοεί τη μάθηση, την έρευνα και την καινοτομία, ως το γόνιμο έδαφος που θα στηρίξει την περιφερειακή και εθνική ανάπτυξη και πρόοδο».
