Πώς θα σας φαινόταν αν το ίδιο σας το σπίτι σάς βοηθούσε να διαχειριστείτε το άγχος σας; Αν μαθαίνατε ότι μια μύγα μπορεί να “κρατάει το κλειδί” που ανοίγει το σεντούκι της γνώσης για τη ζωή και την ανθρώπινη υγεία; Αν συναντούσατε ένα ρομπότ που είναι σε θέση να κάνει ανακύκλωση απορριμμάτων ανάλογα με την κατηγορία των υλικών; Από την άλλη, μήπως θα θέλατε να ακούσετε τον ήχο των φυσητήρων της Κρήτης και να μάθετε ότι και με αυτό τον τρόπο μπορούν να εντοπιστούν στα νερά μας; Και τι θα λέγατε αν σας δοθεί η ευκαιρία να δείτε το σύμπαν μέσα από τα “μάτια” του Αστεροσκοπείου στον Σκίνακα; Αυτά και άλλα πολλά μάς περιμένουν την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου στους χώρους του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, στα Βασιλικά Βουτών, στη μεγάλη γιορτή της επιστήμης, τη “Βραδιά του ερευνητή”...
Οι επισκέπτες θα κρυφοκοιτάξουν μέσα από την πόρτα τού μέλλοντος βλέποντας όλα εκείνα τα επιτεύγματα από το “αύριο” που δημιουργούν “σήμερα” οι επιστήμονες του ΙΤΕ, αλλά και τα μικρά “θαύματα” των μικρών επιστημόνων του Πειραματικού Γυμνασίου και Λυκείου Ηρακλείου. Οι εκπλήξεις που μας περιμένουν είναι πολλές και συναρπαστικές, όπως συμβαίνει από το 2005 σε αυτή τη μεγάλη γιορτή της επιστήμης, που διοργανώνεται σε περισσότερες από 300 πόλεις στην Ευρώπη την τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη.
Τα μυστικά της Βιολογίας
Φέτος στη “Βραδιά του ερευνητή” στο ΙΤΕ, η οποία χρηματοδοτείται από την Ε.Ε., υποστηρίζεται από την Περιφέρεια Κρήτης και διοργανώνεται με ελεύθερη είσοδο στο κοινό, θα μυηθούμε πρώτα απ’ όλα στον συναρπαστικό κόσμο της Βιολογίας. Το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας θα παρουσιάσει μια σειρά από σύγχρονες τεχνολογίες που έχουν μεταμορφώσει τη Βιολογία, επιτρέποντας την απεικόνιση και ανάλυση ανέπαφων εμβρύων σε τέσσερις διαστάσεις, τις τρεις του χώρου συν εκείνη του χρόνου, κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους.
Το ίδιο Ινστιτούτο θα μας “συστήσει” τη φρουτόμυγα Drosophila melanogaster, η οποία, όσο κι αν μας φαίνεται περίεργο, έχει πολλά και σημαντικά μυστικά να μας αποκαλύψει. Δε βρίσκεται τυχαία στο επίκεντρο της βιολογικής έρευνας εδώ και έναν αιώνα, καθώς οι επιστήμονες είναι σε θέση να προσεγγίσουν βασικά ερωτήματα για τη ζωή και την υγεία κάνοντας λεπτούς χειρισμούς στα γονίδια της συγκεκριμένης μύγας. Και όπως σημειώνουν οι επιστήμονες και θα μας εξηγήσουν στη “Βραδιά του ερευνητή”, μελετώντας την “ταπεινή” μύγα μπορούμε να ανοίξουμε δρόμους για την κατανόηση ανθρώπινων ασθενειών. Παράλληλα θα μπορέσουμε να μάθουμε για τους ιπτάμενους εχθρούς της γεωργίας, παρατηρώντας διάφορα στάδια του κύκλου ζωής αυτών των εντόμων αλλά και τη ζημιά που προκαλούν στις καλλιέργειες.
Η ψηφιακή ιδιωτικότητα
Ζούμε σε καιρούς ψηφιακούς και το θέμα της ιδιωτικότητας είναι κυρίαρχο στους προβληματισμούς όλων μας. Πόσες φορές δεν έχετε αναρωτηθεί ποιοι επιτρέπεται να συλλέγουν δεδομένα, ποιοι περιορισμοί πρέπει να μπουν στην επεξεργασία τους και πώς διασφαλίζεται εντέλει η προστασία αυτών των δεδομένων; Όλα αυτά τα ανοιχτά ακόμη ζητήματα βρίσκουν μια απάντηση μέσα από την πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ, την CAPrice και το έργο CAP-A, η οποία συνδυάζει τεχνικές λύσεις με κοινωνική δράση για την προστασία της ιδιωτικότητας στον ψηφιακό κόσμο. Περισσότερα για αυτήν θα μάθουμε στη “Βραδιά ερευνητή” στο ΙΤΕ, ενώ θα έχουμε την ευκαιρία να πάρουμε μέρος και σε ένα πρωτάθλημα που διοργανώνεται με βάση το διαδραστικό παιχνίδι “CAPrice game”. Εκεί θα δοκιμάσουμε τις γνώσεις μας, αναφορικά με την πρόσβαση που απαιτούν οι εφαρμογές στο κινητό μας.
“Έξυπνοι χώροι” κατά του στρες
Πόσες φορές δεν έχετε γυρίσει σπίτι “πτώμα”, με το όνειρο να μπορούσατε να βρεθείτε σε ένα χαλαρωτικό περιβάλλον όπου η καθημερινότητα θα αποτελεί μια κακή ανάμνηση; Μάλλον κάθε φορά που σχολάτε και πέφτετε “φαρδιοί-πλατιοί” στον καναπέ... Τώρα, αυτό που γνωρίσαμε σαν επιστημονική φαντασία γίνεται πράξη και θα το δούμε στη “Βραδιά ερευνητή”. Οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Πληροφορικής έχουν δημιουργήσει το σύστημα CaLmi, το οποίο μέσω της διάχυτης παρουσίασης προγραμμάτων χαλάρωσης σε “έξυπνους” χώρους βοηθά στη διαχείριση του άγχους των ενοίκων τους. Αυτό που θα δούμε αύριο Παρασκευή είναι ένα παράδειγμα που υλοποιεί την τεχνική “Έκθεση στη Φύση”, με το σύστημα να προσαρμόζεται αυτόματα στις προτιμήσεις του εκάστοτε χρήστη και όλες τις αισθήσεις να απολαμβάνουν την εμπειρία. Και πρώτα απ’ όλα η όραση, με την προβολή ενός βίντεο στην τηλεόραση, που παρουσιάζει έναν καταρράκτη μέσα σε δάσος με κατάλληλη προσαρμογή του χρώματος και της έντασης της λάμπας του χώρου, έπειτα μέσω της ακοής, καθώς αναπαράγονται ήχοι του δάσους από ακουστικά, και τέλος μέσω της όσφρησης, καθώς ένα άρωμα λεβάντας που διαχέεται από συσκευή αρωματοθεραπείας υπόσχεται να ολοκληρώσει τη χαλαρωτική εμπειρία.
Τα ρομπότ... “Anasa”
Μεταξύ των πρωτοποριών του Ινστιτούτου Πληροφορικής που θα παρουσιαστούν στη “Βραδιά ερευνητή” είναι και ο αυτόνομος ρομποτικός διαχωριστής ανακυκλώσιμων απορριμμάτων “Anasa”, που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης από το Εργαστήριο Υπολογιστικής Όρασης και Ρομποτικής του Ι.Π. του ΙΤΕ. Έχει χαμηλό κόστος, ενώ στη λίστα των προσόντων του περιλαμβάνεται η υψηλή αξιοπιστία στην αναγνώριση αντικειμένων και η ταχύτητα, καθώς και οι χαμηλές απαιτήσεις υποδομής για εγκατάσταση στα βιομηχανικά περιβάλλοντα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ρομπότ είναι σε θέση να πραγματοποιεί περισσότερες από 25.000 ταξινομήσεις ανά οκτάωρο, έχοντας τη δυνατότητα να επεξεργαστεί τα απορρίμματα που παράγονται σε ένα μεγάλο αθλητικό γεγονός, με τη συμμετοχή 5.000 ατόμων, σε περίπου δύο ώρες. Μάλιστα, αναμένεται να πιάσει... δουλειά άμεσα μέσα στο 2020.
Το “αύριο” των ηλεκτρονικών
Ποιος από μας δε θα ήθελε έναν ακόμα πιο γρήγορο και κυρίως οικονομικό υπολογιστή ή ακόμα καλύτερες επικοινωνίες; Η εκπλήρωση των επιθυμιών μας περνάει μέσα από τη μικρο-νανοηλεκτρονική και τα επιτεύγματα του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ, στα οποία θα ξεναγηθούμε παρακολουθώντας βήμα προς βήμα και την εξέλιξή της στο ΙΤΕ. Θα δούμε αισθητήρες που φοριούνται, πρότυπα φωτοβολταϊκά, μικροσκοπικά λέιζερ και πολλές άλλες ιδέες που ανοίγουν νέους δρόμους για το μέλλον.
Οπτικός τομογράφος με LEGO
Τα LEGO τα γνωρίζουμε όλοι. Στη “Βραδιά ερευνητή” θα τα συναντήσουμε, όμως, με άλλη μορφή χάρη στο ΙΗΔΛ και το πρότυπο σύστημα αξονικής τομογραφίας του με LEGO και Arduino. Το σύστημα που θα παρουσιαστεί ακολουθεί τις βασικές αρχές της αξονικής τομογραφίας, παρουσιάζοντάς τες όμως με απλά υλικά, ενώ είναι πλήρως προσβάσιμο για την πλήρη κατανόηση της λειτουργίας μιας σημαντικής τεχνικής ιατρικής απεικόνισης. Στη διάρκεια της επίδειξης θα γίνουν απλά πειράματα απεικόνισης με υλικά όπως φρούτα, ζαχαρωτά κ.ά. Πρόκειται για μία από τις δύο πολυβραβευμένες εργασίες που θα παρουσιαστούν από το Εργαστήριο Βιοφωτονικής και Μοριακής Απεικόνισης του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λείζερ, αποτελώντας την απλοποιημένη μεταφορά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ενός πειράματος “Οπτικής τομογραφίας” της ομάδας του ΙΗΔΛ. Η δεύτερη εργασία έχει τίτλο “Οπτικές λαβίδες: Το βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2018 στο σχολείο σας”. Και οι δύο αποτελούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς μπορεί να απλοποιηθεί η σύγχρονη επιστήμη και να μεταφερθεί στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δίνοντας τη δυνατότητα στους μαθητές να γνωρίσουν τη μεθοδολογία εργασίας των ερευνητών, να εμπνευστούν από αυτούς και να αποτελέσουν τους υποψήφιους επιστήμονες του μέλλοντος.
Επίσης το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ θα μας εξηγήσει με απλό τρόπο τις βασικές έννοιες τού τι είναι ένα πολυμερές και πού οφείλονται οι ιδιότητές τους, με την ευρεία χρήση τους από υλικά καθημερινής χρήσης έως τη Βιοϊατρική, και μια πληθώρα άλλων τομέων όπως η Αεροναυπηγική.
“Ακούστε τους φυσητήρες”
Στη “Βραδιά ερευνητή” θα γνωρίσουμε και τις φάλαινες φυσητήρες, που ζουν στα μεγάλα βάθη της λεγόμενης ελληνικής τάφρου, που εκτείνεται στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης μέχρι τη Ρόδο. Πρόκειται για έναν μικρό σχετικά πληθυσμό από αυτά τα τεράστια κητώδη, που εκτιμάται στα 300 άτομα, και τα οποία αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο συγκρούσεων με διερχόμενα μεγάλα πλοία. Και εκεί τη λύση τη δίνει το ΙΤΕ, με το Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών να αναπτύσσει ένα αυτοματοποιημένο επιχειρησιακό σύστημα παθητικού εντοπισμού των κητωδών από τους ήχους που παράγουν.
Το Ινστιτούτο αναπτύσσει, στα πλαίσια του προγράμματος, τρία αυτόνομα συστήματα ακουστικής καταγραφής, επεξεργασίας και μετάδοσης δεδομένων, που πρόκειται να ποντιστούν στη νότια Κρήτη με πλωτήρες που επίσης κατασκευάζονται στο ΙΤΕ. Το σύστημα θα εντοπίζει τις φάλαινες ακούγοντάς τις και τα δεδομένα θα μεταδίδονται όποτε αυτό απαιτείται στα παραπλέοντα σκάφη, ώστε να λάβουν έγκαιρα μέτρα αποφυγής της σύγκρουσης με τα κήτη.
Πώς μαθαίνουν οι μηχανές
Το Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών θα σας δείξει επίσης το πώς μαθαίνει μια μηχανή να διαβάζει φωναχτά ένα οποιοδήποτε κείμενο, πώς κάνει ένα τυχαίο σήμα φωνής να ακούγεται όπως η δική σας φωνή, και πώς να καθαρίσετε τα ηχητικά σήματα από τον θόρυβο του περιβάλλοντος. Και μέσω αυτών θα ανακαλύψετε το πώς η φωνητική επικοινωνία μεταξύ Ανθρώπου και Μηχανής αποτελεί προϋπόθεση επιτυχούς λειτουργίας στις περισσότερες εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Μετρώντας τα κύματα
Πρωτοποριακά και τα όσα θα μάθουμε από το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ. Θα γνωρίσουμε το Coastal Crete, που καλύπτει τη θαλάσσια περιοχή γύρω από το νησί μας παράγοντας προγνώσεις για θαλάσσια ρεύματα και κυματισμούς, δεδομένα πολύτιμα για τον τουρισμό, τη θαλάσσια επιτήρηση, αλλά και την ασφάλεια κυρίως για την αποφυγή της ρύπανσης από υδρογονάνθρακες, μεταφορές κ.λπ. Επίσης θα μάθουμε στη “Βραδιά του ερευνητή” για τους... Ασκούς του Αιόλου στην Κρήτη, μέσω ενός προγράμματος που καλύπτει το νότιο Αιγαίο και παρέχει το ανεμογενές κυματικό δυναμικό, προσφέροντας σημαντικές υπηρεσίες στη ναυσιπλοΐα, σε εφαρμογές ΑΠΕ κ.λπ.
Βλέποντας τα άστρα
Από τη “Βραδιά ερευνητή” δε θα μπορούσε να απουσιάζει το Αστεροσκοπείο στον Σκίνακα του Ψηλορείτη και το νέο “παιδί” του ΙΤΕ, το Ινστιτούτο Αστροφυσικής. Για όσους λατρεύουν τον νυχτερινό ουρανό, η μαγεία του θα ξεδιπλωθεί μέσα από μοναδικές εικόνες που έχουν ληφθεί από τα τηλεσκόπια στην κορυφή της Κρήτης. Παράλληλα οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ξεναγηθούν στις εγκαταστάσεις σε αυτή την απόμακρη κορυφή του Ψηλορείτη μέσω ενός μικρού βίντεο, ενώ χάρη στην αστρονομική ομάδα φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης η εμπειρία θα γίνει ακόμα πιο συναρπαστική... Ο λόγος είναι ότι όσοι βρεθούν στην αυριανή “Βραδιά ερευνητή” θα μπορέσουν να κοιτάξουν τον νυχτερινό ουρανό με τα ίδια τους τα μάτια μέσα από τα τηλεσκόπια της ομάδας που θα βρίσκονται εγκατεστημένα στους κήπους του ΙΤΕ.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Και μια ευκαιρία για ποιοτικό βιβλίο
Για μια ακόμα χρονιά, το “παρών” θα δώσουν σε αυτή τη μοναδική εκδήλωση και οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης με το περίπτερό τους, όπου θα φιλοξενούνται τα νέα βιβλία, ενώ οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν και για τον καινούργιο κύκλο των δωρεάν μαθημάτων του Mathesis, που ξεκινούν μέσα στο φθινόπωρο. Παράλληλα, στον πρώτο όροφο του κεντρικού κτηρίου του ΙΤΕ θα διατεθεί ένας μεγάλος αριθμός βιβλίων έναντι συμβολικής τιμής των 5 ευρώ. Με τον τρόπο αυτό υπεύθυνοι σχολικών βιβλιοθηκών, γονείς και καθηγητές, μαθητές αλλά και όσοι ενδιαφέρονται για την επιστήμη και την εκπαίδευση, θα μπορούν να προμηθευτούν από εκεί σπάνια βιβλία, κατάλληλα να στηρίξουν το εκπαιδευτικό τους έργο.
Τέλος, το βιβλιοπωλείο των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης στην είσοδο του ΙΤΕ θα παραμείνει ανοικτό έως τις 10 το βράδυ και θα προσφέρει όλα τα βιβλία σε ειδικές εκπτώσεις για τους επισκέπτες της βραδιάς.
