Η προσφατη παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου, ο οποίος ζήτησε την απόφαση-βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Ναυπλίου, σύμφωνα με την οποία ο έγκλειστος Νίκος Σειραγάκης αποφυλακίστηκε με περιοριστικούς όρους από τις φυλακές της Τρίπολης, δημιούργησε την ανάγκη να καταλάβουμε τι ισχύει στην Ελλάδα και ποιο είναι το «πλαφόν» χρόνων έκτισης ποινής.
Η αριθμητική που ξεκλειδώνει την πόρτα της φυλακής
Εχει συμβεί πολλές φορές. Κάποιος πολίτης καταδικάζεται σε ισόβια, αλλά έπειτα από κάποια χρόνια αποφυλακίζεται. Αλλος καταδικάζεται σε εκατοντάδες χρόνια φυλάκισης, όμως και πάλι σε μερικά χρόνια βρίσκεται εκτός φυλακής. Οσοι δεν είναι νομικοί, συνήθως αναρωτιούνται τι συμβαίνει και γιατί. Το θέμα του χρόνου της έκτισης των ποινών έχει επανέλθει στην επικαιρότητα από χθες, όταν αποφυλακίστηκε για δεύτερη φορά ο Νίκος Σειραγάκης, ο οποίος είχε καταδικαστεί σε 401 χρόνια φυλάκισης για ασέλγεια εις βάρος 36 ανηλίκων, που μετά τη συγχώνευση έγιναν 220, το 2011. Τον Απρίλιο του 2020, αποφυλακίστηκε με περιοριστικούς όρους.
Ομως λίγες ημέρες αργότερα, παραβίασε έναν εξ αυτών –ήταν υποχρεωμένος να κυκλοφορεί στον Δήμο Καλαμαριάς στη Θεσσαλονίκη, αλλά εντοπίστηκε στη Μενεμένη– με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να επιστρέψει στη φυλακή.
Λύσεις για τον περιορισμό της πολυδικίας
Σχεδόν τρία χρόνια μετά, και έχοντας πλέον εκτίσει 12,5 χρόνια της ποινής του, ο 59χρονος Νίκος Σειραγάκης αποφυλακίζεται ξανά. Η υφ’ όρον απόλυσή του, σύμφωνα με δημοσιεύματα, αφορά τα εξής: Να μη διαμένει και να μην επισκέπτεται την Κρήτη, να εμφανίζεται δύο φορές τον μήνα σε Αστυνομικό Τμήμα, να διαμένει σε περιοχή της Αττικής που έχει οριστεί, να μη συναναστρέφεται με ανηλίκους χωρίς την παρουσία ή συναίνεση των εχόντων την επιμέλεια, και να πηγαίνει για συνεδρία με ψυχίατρο μία φορά τον μήνα.
Υπάρχει «πλαφόν»
Πώς φτάνουμε όμως από τα 401 χρόνια στα 12,5; Ο καθηγητής στον τομέα Ποινικών Επιστημών της Νομικής Σχολής Αθηνών Ηλίας Αναγνωστόπουλος εξηγεί στην kathimerini.gr πως στην Ελλάδα υπάρχει ένα «πλαφόν» χρόνων έκτισης ποινής που για τις περιπτώσεις πρόσκαιρης κάθειρξης είναι τα 20 έτη. Ο λόγος που μια ποινή μπορεί να φτάσει, όπως εν προκειμένω, εκατοντάδες έτη, είναι γιατί κάποιος καταδικάζεται για κάθε αδίκημα που διαπράττει ή για κάθε πρόσωπο εναντίον του οποίου έχει διαπράξει ένα αδίκημα, ξεχωριστά, και μετά οι ποινές αθροίζονται. «Αλλά ανεξαρτήτως των ετών που φτάνουν οι ποινές, το ανώτερο όριο είναι τα 20 χρόνια ή τα 25, σε περίπτωση πολλαπλών ισοβίων», αναφέρει ο κ. Αναγνωστόπουλος.
Τα 3/5 και τα μεροκάματα
Ανεξαρτήτως των ετών που φτάνουν οι ποινές, το ανώτερο όριο είναι τα 20 χρόνια ή τα 25, σε περίπτωση πολλαπλών ισοβίων. Και από εκεί αρχίζουν οι μειώσεις. Πιο συγκεκριμένα, στις περιπτώσεις πρόσκαιρης κάθειρξης, στο μέτρο που η διαγωγή του κρατουμένου είναι καλή, απαιτείται χρόνος 3/5 της ποινής με την εξής διάκριση: «Τα 2/5 της ποινής αφορούν πραγματική κράτηση και το 1/5 της ποινής αφορά ευεργετικές ημέρες εργασίας. Ετσι, η πραγματική έκτιση της ανώτατης 20ετούς ποινής κάθειρξης διαμορφώνεται στα 2/5 των 20 ετών εντός φυλακής, με το 1/5 της συνολικής ποινής να συμπληρώνεται από εργασία μέσα στη φυλακή», εξηγεί ο Κωνσταντίνος Κοσμάτος, αναπληρωτής καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θράκης. Αν κάποιος κρατούμενος δεν επιθυμεί να εργαστεί ή δεν υπάρχει η επιλογή να εργαστεί, τα 3/5 της 20ετούς ποινής θα πρέπει να τα εκτίσει με πραγματική έκτιση εντός φυλακής – θα πρέπει, επομένως, να περάσει 12 χρόνια εντός φυλακής, αντί για 8 χρόνια εγκλεισμού, μαζί με εργασία στη φυλακή, συμπληρώνει.
Στη συνέχεια, ο κάθε καταδικασμένος που αποφυλακίζεται με περιοριστικούς όρους ουσιαστικά συνεχίζει την έκτιση της ποινής του εκτός φυλακής. «Η υφ’ όρον απόλυση είναι ένας θεσμός ημιελεύθερης διαβίωσης, ένας εναλλακτικός τρόπος έκτισης ποινής», σημειώνει ο κ. Κοσμάτος.
«Αν παραβιάσεις τους όρους της απόλυσης, και τελέσεις έγκλημα, ανακαλείται η υφ’ όρον απόλυση», δηλώνει ο Δημήτρης Αναστασόπουλος, δικηγόρος με ειδίκευση στο ποινικό δίκαιο. Ο ίδιος αντιλαμβάνεται γιατί η κοινωνία αναρωτιέται πώς κάποιος που έχει καταδικαστεί για εκατοντάδες χρόνια μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αποφυλακιστεί. «Ετσι προβλέπεται στον ποινικό κώδικα», υπογραμμίζει, τονίζοντας πως ακόμα και στην περίπτωση της ισόβιας κάθειρξης, οι ποινές δεν είναι πραγματικά ισόβιες γιατί αυτό θα ισοδυναμούσε με «κοινωνικό θάνατο» του ατόμου.
«Το νόημα είναι να τιμωρηθεί ένας καταδικασμένος, αλλά όχι να πεθάνει στη φυλακή», αναφέρει ο Ηλίας Αναγνωστόπουλος, ο οποίος είναι και πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Ποινικολόγων. Ο ίδιος τονίζει πως η υπόθεση αποφυλάκισης τίθεται υπό την κρίση δικαστών – «δεν θα πρέπει να τους εμπιστευτούμε;
Λες και οι δικαστές δεν είναι σκεπτόμενοι, λες και είναι συνεργοί των εγκληματιών και τους απελευθερώνουν στην κοινωνία», τονίζει, εξηγώντας πως υπάρχει ένα σύστημα επιτήρησης που ακολουθεί την αποφυλάκιση, αποτρέποντας τους αποφυλακισμένους από τη διάπραξη νέων αδικημάτων.
«Να σημειώσουμε ότι δεν είναι ελληνική πρωτοτυπία», δηλώνει, ανακαλώντας τη μεταρρύθμιση του αμερικανικού σωφρονιστικού συστήματος «First Step Act», που υποστήριξαν τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικανοί.
«Αποδέχτηκαν ότι η πολιτική τους ήταν αποτυχημένη, και το μόνο που είχαν καταφέρει ήταν να αυξήσουν δραματικά τον αριθμό των φυλακισμένων και να τους αποκοινωνικοποιήσουν», λέει ο κ. Αναγνωστόπουλος.
«Το ζητούμενο είναι αν ένας άνθρωπος έχει πάψει να είναι επικίνδυνος», δηλώνει. «Αν έχει πάψει να είναι ρίσκο», υπογραμμίζει στην «καλώς αποφυλακίζεται».
Το σκεπτικό της αποφυλάκισης ζήτησε ο Ντογιάκος
Πώς 401 έτη κάθειρξης έγιναν 12,5 – Η αριθμητική που ξεκλειδώνει την πόρτα της φυλακής-1H αποφυλάκιση του Νίκου Σειραγάκη, ο οποίος βγήκε από τη φυλακή έπειτα από εγκλεισμό 12,5 χρόνων ενώ είχε βαριές καταδίκες για σεξουαλικές κακοποιήσεις ανηλίκων, προκάλεσε την παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου που ζήτησε χθες την απόφαση-βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Ναυπλίου, με την οποία ο έγκλειστος αποφυλακίστηκε με περιοριστικούς όρους από τις φυλακές της Τρίπολης στις οποίες ήταν κρατούμενος. Ο Νίκος Σειραγάκης είχε καταδικαστεί για 36 σεξουαλικές κακοποιήσεις ανηλίκων σε ποινή κάθειρξης 401 ετών (ποινή θεωρητική), η οποία στην πράξη υπολογίστηκε σε κάθειρξη 25 χρόνων, και λάμβανε συχνά άδειες ως κρατούμενος κάνοντας χρήση των σχετικών διατάξεων του νόμου.
Σύμφωνα με την απόφαση αποφυλάκισης που προκάλεσε αίσθηση, του επιβλήθηκαν περιοριστικοί όροι, όπως να μη συναναστρέφεται ανηλίκους, να μην επισκέπτεται την Κρήτη, τόπο όπου είχε διαπράξει τα εγκλήματά του, να μην απομακρύνεται από την περιοχή της Αττικής, την οποία δηλώνει ως τόπο κατοικίας του, να εμφανίζεται δύο φορές τον μήνα στο αστυνομικό τμήμα και να παρακολουθείται από ειδικούς ψυχιάτρους. Ωστόσο στο παρελθόν, όταν ήταν κρατούμενος στις φυλακές των Γρεβενών, από τις οποίες πήρε μία από τις πολλές άδειες ως κρατούμενος, δεν τήρησε τους απαγορευτικούς όρους που του είχαν επιβληθεί, καθώς ενώ όφειλε να διαμένει μόνο στην περιοχή της Καλαμαριάς, αυτός βρέθηκε στη Μενεμένη. Αν από την έρευνα που θα πραγματοποιήσει ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου για την αποφυλάκιση προκύψει ότι κακώς αποφυλακίστηκε, θα αποδοθούν ευθύνες στους δικαστές, αν όμως η αποφυλάκισή του υπήρξε σύννομη, τότε θα τεθεί για ακόμη μία φορά το μείζονος σημασίας θέμα της πραγματικής έκτισης των ποινών, οι οποίες με τις τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα τείνουν να μετατραπούν σε χάρτινες, κάτι που έθεσε χθες με δηλώσεις του και ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Δημήτρης Βερβεσός. Οπως ανέφερε ο κ. Βερβεσός, οι αλλαγές των ποινικών νόμων που έγιναν το 2019 αλλά και μετέπειτα –σε ορισμένες διατάξεις τους– είναι εκείνες πάνω στις οποίες πατούν οι πρόωρες αποφυλακίσεις ακόμη και εγκληματιών για ειδεχθή εγκλήματα, κάτι που, όπως τόνισε, πρέπει να αντιμετωπιστεί.
