Του Αντώνη Περαντωνάκη ⃰
Η Κατρίν Αν, γαλλίδα ηθοποιός, σκηνοθέτις και δραματουργός (γεν. 1960), αποτελεί μία από τις πιο δυναμικές, εν ενεργεία, γυναικείες θεατρικές ‘φωνές’ της γενιάς της στη γραφή και τη σκηνή της Γαλλίας (και όχι μόνο).
Το 1990, τριάντα χρόνων, γράφει το έργο ΤΙΤΑ-ΛΟΥ, το οποίο σκηνοθετεί την περίοδο 1991-1992 με μεγάλη απήχηση στο Παρίσι. Πρόκειται για το «εσωτερικό ταξίδι» και τη «μύηση στη ζωή» δύο αδελφών, της Τίτα και της τυφλής Λου, κατόπιν παρότρυνσης του νεκρού πατέρα μέσα από το τελευταίο του γράμμα. Έτσι, οι δύο αδελφές, μόνες πλέον θα πουλήσουν τα υπάρχοντά τους και θα ταξιδέψουν (για πρώτη φορά) στη Σικελία (Παλέρμο) προς αναζήτηση του Λε Ντου (Le Du), μάγου και θεραπευτή κατά τον πατέρα, έχοντας μαζί τους την μικρή (πάντα, εν τέλει, χλιαρή) πέτρα που τους άφησε για να τον ανακαλύψουν. Η αλληγορία της τελετουργίας για την εσωτερική αναζήτηση και την μυητική πορεία των δύο γυναικών, δομείται και λειτουργεί ως παραμυθία, προφανής ωστόσο στην εξέλιξη του έργου και για τις ηρωίδες και για τον θεατή.
Μια σημαντική σημείωση: το αρσενικό δεν έχει φυσική παρουσία μέσα στο έργο, ακούγονται μόνο οι (ηχογραφημένες) ‘φωνές’ του Πατέρα και του Άντρα. Η Τίτα και η Λου, σχεδόν ενωμένες και καθοδηγούμενες από το αρσενικό θα επιδοθούν όχι δίχως πόνο στην αυτογνωσία, περνώντας διαδοχικά από τη σκιά στο φως, από το φωτεινό/ορατό στο σκοτεινό/τυφλό, δίνοντας και παίρνοντας εναλλάξ, εναγώνια (η τυφλή Λου, βλέπει! μάλλον καλύτερα ως ασυνείδητο της Τίτα) για την τελική τους μέθεξη-ολοκλήρωση – ακόμα και την σαρκική, σεξουαλική (καθότι ανέραστες) με τον ίδιο άντρα, αυτή την «διάρρηξη» της αθωότητας προς την ενηλικίωση και την τελική τους ατομική επανένωση. Ή όπως, η ίδια η δραματουργός γράφει:
«Ήταν μια φορά δυο αδερφές που κανένας δεν φαινόταν ικανός να τις χωρίσει...
Τίτα - Λου. Υπάρχει ανάμεσά τους αυτό το ενωτικό, αυτό το σημάδι, αυτή η γραμμή που τις δένει, αυτή η γραμμή που τις χωρίζει.»
Το ΤΙΤΑ-ΛΟΥ, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα (αμέσως) το 1993 σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Νικηφόρου Παπανδρέου στην εξαίρετη Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» στη Θεσσαλονίκη. [Και, ευτύχησε σε επαναλήψεις την περίοδο ’93-’94, ’96-’97 με τις Έφη Σταμούλη και Λυδία Φωτοπούλου στη διανομή. Επίσης, μια μάλλον βιαστική έρευνα, έδειξε και την παρουσίαση του έργου το 2009 στην Αθήνα σε μετάφραση του πολύ καλού μεταφραστή και πρόωρα χαμένου, Ερρίκου Μπελιέ.]
Ο Μάνος Βαβαδάκης, στην εν Ηρακλείω παρουσίαση, μας χάρισε μια καθαρή παράσταση! Όπου καθαρή, σημαίνει: ολιστική θεώρηση του έργου με άποψη στα επιμέρους σκηνικά της στοιχεία για την πλέον αισθητική θέαση (βλ. και επαγγελματική!), έντιμη ανάγνωση και ‘παρεμβάσεις’ που αιτιολογούνταν σαφώς για μια τωρινή πρόταση δίχως ανούσια τερτίπια και δήθεν ευρήματα, προ πάντων ικανότατη διδασκαλία με ορισμένο στόχο και προσδόκιμα οφέλη τόσο στη νόηση όσο και στην τέρψη-συγκίνηση του θεατή. Η έγνοια και η εργασία για το αποτέλεσμα, ήταν εμφανέστατες τόσο στον ίδιο όσο και στις ηθοποιούς του.. Ο ίδιος μάλιστα συμμετείχε παίζοντας στο πιάνο τα ‘περάσματα’, ντύνοντας σιωπές και εσωτερικές εντάσεις αφήνοντας χώρους ανάσας σε ρόλους και θεατές.
Μάλλον σοφά ποιώντας, στην ακραία δολοφονική πραγματικότητά μας, ‘αφαίρεσε’ τις αρσενικές φωνές από το έργο, δηλώνοντας έτσι ακόμα πιο εμφατικά την δραματική παρουσία τους - από το 1990 έως σήμερα πόσες και ποιες στην ουσία αλλαγές;!
Καθόρισε ακριβώς τον σκηνικό του χώρο με την σχεδόν απουσία σκηνικών αντικειμένων, επιζήτησε την προβολή του λόγου (άλλωστε, η Κατρίν Αν καταθέτει θέατρο γραφής) και την προβολή στο ουδέτερο (μάλλον χαρακωμένο, ξεσκισμένο) χάρτινο φόντο (σκηνικά: Ιωάννα Τσιγγένη),, βίντεο και εικόνων άκρως συναφών και ρεαλιστικών ανά περίσταση (video: Μαρία Παπαδάκη), καθώς και των αρχετυπικών μασκών στις σκηνές της εσωτερικής καταβύθισης ή και ανάτασης από και προς το ασυνείδητο της ψυχής των Τίτα και Λου. Στο ίδιο επίπεδο, αν και όχι πάντα λειτουργικά, κινήθηκε και ο φωτισμός (επιμέλεια φωτισμών: Αντώνης Αλεξάκης) σ’ ένα καθαρό στα σημαινόμενά του μαύρο/άσπρο δάπεδο που αντανακλούσε και στα (κάπως «αμήχανα») κοστούμια με τους ασπρόμαυρους μαιάνδρους και τις αιχμηρές γραμμώσεις τους.
Η Σοφία Δερμιτζάκη, στο ρόλο της Τίτα αποκάλυψε εξαιρετικές δυνατότητες αβίαστης ενσώματης ερμηνείας, ορίζοντας πλήρως το ηχόχρωμά της στις (λίγες) υψηλές εντάσεις και κυρίως στις (πολλές) χαμηλές, φορτισμένες μάλιστα, συγκινησιακά εκβολές του. Καθημερινή, άνετη, αθώα αλλά και δυναμική ως καθοδηγήτρια της Λου – «έσπασε» λειτουργικά στην τελική σύγκρουση και επανένωση – «μου λείπουν οι λέξεις», λέει προς το τέλος του έργου και αφήνεται στην εμπιστοσύνη και την αγάπη που της προσφέρει η Λου.
Όσο για την Ιωάννα Σταμούλη, την τυφλή Λου, ανέδειξε πραγματικά αυτόν τον ακραίο ρόλο – να μην βλέπει αλλά και να βλέπει τόσο βαθιά! Οι στιγμές που υπερασπίζεται την ‘αναπηρία’ της και καλεί την Τίτα να αποδεχτεί τον εαυτό της, από τις καλύτερες της παράστασης, όπως και αυτή που ορίζει τα χρώματα:
ΛΟΥ: [...]. Ξέρεις Τίτα, έχω τα δικά μου χρώματα. Κίτρινο χαρούμενο, γαλάζιο ζεστό, κόκκινο καυτό, πράσινο αυστηρό και μυτερό. Το πορ¬τοκαλί είναι στρογγυλό, το μαύρο κατηφορικό. Τα μάτια μου είναι κλειστά αλλά μέσα σ' αυτό το κλειστό υπάρχουν τα πάντα, το φως, το σκοτάδι...
Μόνο ένα σχόλιο ακόμα: η Ιωάννα Σταμούλη, ίσως και λόγω physique-φωνής, κράτησε περισσότερο το ρόλο της στο ‘παιχνιδιάρικο’ κορίτσι και όχι στη γυναίκα, ακόμη και μετά τη συνεύρεση με τον άντρα – αλλά κι αν ακολούθησε σκηνοθετική γραμμή, οι δυνατότητές της - μας το έχει ήδη αποδείξει! - είναι σε εξαιρετική ανέλιξη.
Όλα αυτά, βέβαια, με και υπό την διδασκαλία ενός δικού μας νέου, ταλαντούχου ανθρώπου με τις φρέσκιες δόκιμες καταθέσεις του και την πολύπτυχη καλλιτεχνική του κατάρτιση, του Μάνου Βαβαδάκη!
Και με συνεργάτες άξιους δικούς μας ηθοποιούς!
(Εδώ, ας σημειώσω παρενθετικά αλλά καθόλου ανούσια, τη σημαντική συν-εργασία στη θέση του βοηθού σκηνοθέτη της παράστασης, της μαθήτριάς μας στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης ΝΟΤΟΣ, Κατερίνας Βρισιμιτζάκη – μεγάλη χαρά και συγκίνηση, η συνέχιση και η αξιοποίηση των δικών μας παιδιών!)
Στις μέρες μας, οι καλλιτέχνες βάλλονται πλέον ξανά από την ίδια την Πολιτεία!
Η παράσταση ΤΙΤΑ-ΛΟΥ, εις πείσμα και με πράξη κάτι μας είπε, κάτι μας λέει, κάτι θα συνεχίσει να μας λέει εκεί, «..σαν ένα νησί μέσα στην ακίνητη θάλασσα..»!
Κι όλοι μαζί..!
⃰ Ο Αντώνης Περαντωνάκης, είναι εκπαιδευτικός. Διδάσκει Γαλλικά και Θέατρο.
