Εκτίναξη των τιμών των καυσίμων, απανωτά μέτρα και προειδοποιήσεις για ένα δύσκολο χειμώνα. Σβηστά φώτα σε δρόμους και μνημεία... Ορατή απειλή για διακοπές ρεύματος... Αγωνία για τη θέρμανση και θρίλερ με τις τιμές στους λογαριασμούς ενέργειας... Η άκρη μιας μακράς αλυσίδας, ο πρόλογος ενός εφιάλτη, το ξεκίνημα μιας νέας ύφεσης, ίσως από τις χειρότερες που έχει γνωρίσει κυρίως η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η εξίσωση είναι δύσκολη, αποτελείται από πολλά μέρη και η λύση της προς το παρόν αδύνατη χωρίς πολλές επώδυνες “θυσίες”... Οι οποίες ωστόσο, όπως συμβαίνει κατά κανόνα, εστιάζονται στις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Σημαντικό κομμάτι της αποτελεί ο επισιτισμός, με τις τιμές των τροφίμων να έχουν πάρει εδώ και καιρό την ανηφόρα, ενώ ακόμα πιο δραματική είναι η κατάσταση εκτός Ευρώπης, στις πιο πεινασμένες γωνιές του πλανήτη.
Με δεδομένη και τη χειρότερη ξηρασία στην Ευρώπη και από τις χειρότερες στο βόρειο ημισφαίριο της Γης εδώ και μισή χιλιετία και την κούρσα των τιμών των λιπασμάτων, μπορεί κανείς να συμπληρώσει την εφιαλτική εικόνα κοιτάζοντας μέσα από τη γυάλινη σφαίρα του κοντινού μέλλοντος τις συνέπειες στην αγροτική παραγωγή, και άρα στον εφοδιασμό των πολιτών.
Προς επίρρωση, η Eurostat ανακοίνωσε πριν λίγες ημέρες ότι η τιμή του ψωμιού αυξήθηκε τον Αύγουστο κατά σχεδόν 20% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, χώρες που είναι και οι δύο σημαντικοί εξαγωγείς σιτηρών και λιπασμάτων, συνεχίζει να διαταράσσει τις παγκόσμιες αγορές και να επιταχύνει τον πληθωρισμό. Έναν πληθωρισμό που, σύμφωνα με την ίδια πηγή, έφτασε τον Αύγουστο στην Ευρωζώνη σε υψηλό όλων των εποχών, στο 9,1%, λόγω των υψηλών τιμών στην ενέργεια και τα τρόφιμα, αναγκάζοντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις χώρες-μέλη να κάνουν τα “στραβά μάτια” στην πάλαι ποτέ σιδηρά δημοσιονομική πειθαρχία.
Μετά από την οδυνηρή οικονομική κρίση και την επακόλουθη πανδημική - η οποία σημειωτέον δεν έχει κλείσει τον κύκλο της - η νέα ενεργειακή και επισιτιστική έρχεται να δοκιμάσει τη συνοχή σε όλα τα επίπεδα και κυρίως το κοινωνικό, με τις προειδοποιήσεις για κοινωνική έκρηξη να πέφτουν “βροχή”. Μόλις πριν από μερικές ημέρες, ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, ανοίγοντας τις εργασίες της Γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, προειδοποίησε, ενώπιον των ηγετών όλου του κόσμου, ότι διαγράφεται στον ορίζοντα ένας «χειμώνας κοινωνικής δυσαρέσκειας» λόγω των αλλεπάλληλων κρίσεων που πλήττουν την ανθρωπότητα, από τον πόλεμο στην Ουκρανία μέχρι τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν παρέλειψε να στηλιτεύσει τη διεθνή κοινότητα για το ότι έχει «παραλύσει», περιγράφοντας «μια απειλή επικίνδυνων διχασμών μεταξύ της Δύσης και του Νότου».
Είχε προηγηθεί στα τέλη Αυγούστου η σοκαριστική προειδοποίηση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν προς τους συμπολίτες του για «τη μεγάλη ανατροπή» που σηματοδοτεί τη φετινή επιστροφή από τις θερινές διακοπές, με «το τέλος της αφθονίας», «των βεβαιοτήτων» και «της ανεμελιάς». Ο ίδιος δεν είχε κρύψει την ανησυχία του μιλώντας για «μια μεγάλη ανατροπή» που βιώνουμε, έχοντας ίδιαν... πικράν πείραν από κοινωνική αναταραχή, με τη μακρά κρίση των “Κίτρινων γιλέκων”.
Προοίμιο των φόβων που αρχίζουν να συσσωρεύονται αποτέλεσε την περασμένη Τρίτη το πρωτοσέλιδο της γαλλόφωνης εφημερίδας του Βελγίου “Le Soir”, που τιτλοφορούταν “Αγοραστική δύναμη: Ο θυμός αυξάνεται”. Είναι ενδεικτική μια δημοσκόπηση, με ευρήματα ανάλογα εκείνων και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που αντικατοπτρίζει την αγωνία των πολιτών ενόψει του επερχόμενου χειμώνα. Σύμφωνα με αυτήν, το 64% των Βέλγων πολιτών δηλώνει ότι φοβάται πως δε θα μπορεί να πληρώσει τους λογαριασμούς ρεύματος και θέρμανσης, και αυτό παρά το γεγονός ότι η βελγική κυβέρνηση ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες νέα μέτρα στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ύψους 1 δισ. ευρώ. Αν συνυπολογίσει κανείς το πολιτικό αποτύπωμα της κατάστασης με την αναβίωση του “φαντάσματος” της άκρας Δεξιάς στην Ευρώπη, μάλλον δεν πρέπει να κρύβει την απαισιοδοξία του.
Το λιθαράκι στην κορυφή αυτής της πυραμίδας των απανωτών κρίσεων έρχεται να βάλει η κλιματική αλλαγή, διατηρώντας στο “κόκκινο” το σκηνικό. Στην ατέλειωτη λίστα των επιστημονικών προειδοποιήσεων από οργανισμούς, φορείς και κυρίως επιστήμονες προστέθηκε πρόσφατα μια μελέτη από τη βρετανική εταιρεία ανάλυσης κινδύνων Verisk Maplecroft. Σύμφωνα με αυτήν, οι καύσωνες, που ήδη αυξάνονται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, θα μπορούσαν να θέσουν τον αγροτικό τομέα σε κατάσταση «ακραίου κινδύνου» έως το 2045 σε περίπου εξήντα χώρες που αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα τρία τέταρτα της παραγωγής τροφίμων. Το “θερμικό στρες”, το οποίο συνδυάζει τα επίπεδα θερμοκρασίας και τη δυσκολία εργασίας σε εξωτερικούς χώρους κάτω από συγκεκριμένες κλιματικές συνθήκες, έχει ήδη φτάσει σε αυτό το επίπεδο “ακραίου κινδύνου” σε 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας - παγκόσμιου αγροτικού κολοσσού - σύμφωνα με αυτή τη μελέτη.
Από την πλευρά του ο ΟΗΕ προσθέτει μια ακόμα προειδοποίηση, σύμφωνα με την οποία αντιμέτωπος με μια πρωτόγνωρη σειρά κρίσεων, κυρίως αυτή της πανδημίας COVID-19, ο κόσμος πήγε πέντε χρόνια πίσω σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη ανάπτυξη, προκαλώντας «δυσπιστία» και «αγανάκτηση» σε όλο τον κόσμο. Για πρώτη φορά από τη δημιουργία του, πριν από περισσότερα από 30 χρόνια, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης - ο οποίος λαμβάνει υπόψη του το προσδόκιμο ζωής, την εκπαίδευση και το βιοτικό επίπεδο - παρουσίασε μείωση δύο συνεχόμενα χρόνια, το 2020 και το 2021, όπως τονίζει η εν λόγω έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNDP). «Αυτό σημαίνει ότι πεθαίνουμε νωρίτερα, είμαστε λιγότερο μορφωμένοι και τα εισοδήματά μας μειώνονται», σύμφωνα με τον επικεφαλής του UNDP Αχίμ Στάινερ. «Με τις τρεις αυτές παραμέτρους μπορεί κάποιος να σχηματίσει μια εικόνα για τον λόγο για τον οποίο οι άνθρωποι αρχίζουν να νιώθουν απελπισμένοι, αγανακτισμένοι, ανήσυχοι για το μέλλον».
