Μετά από δεκαετίες, η μείωση του χρόνου εργασίας επανέρχεται ως ένα από τα πιο κεντρικά ζητήματα στην Ευρώπη, όπως αναφέρει το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το σχετικό κείμενο του Ινστιτούτου, η μείωση του χρόνου εργασίας βρίσκεται διαχρονικά, ως αίτημα, στον πυρήνα του εργατικού κινήματος.
Το κίνημα διεκδίκησης του 8ωρου επεκτάθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα “πέρα από τα σύνορα” και διασφάλισε ότι σήμερα απολαμβάνουμε εργασιακό 8ωρο και σαββατοκύριακο ελεύθερου χρόνου. Έπειτα από δεκαετίες απουσίας σχετικής συζήτησης διεθνώς, η μείωση του χρόνου εργασίας επανέρχεται ως ένα από τα πιο κεντρικά ζητήματα στην Ευρώπη.
Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τη Δίκαιη Κατανομή του Χρόνου Εργασίας (European Network for the FairSharing of WorkingTime) συνιστά μία προσπάθεια συντονισμού των δράσεων των σωματείων εργαζομένων, των πολιτικών κομμάτων και της κοινωνίας των πολιτών σε όλη την Ευρώπη. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ έγινε μέλος του Δικτύου τον Μάρτιο του 2022, με στόχο την ενίσχυση και την υποστήριξη του αιτήματος και στην Ελλάδα, την ανταλλαγή πληροφορίας και τον συντονισμό με τα μέλη του Δικτύου στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΝΑ δημοσιεύει τη συζήτηση της Δώρας Κοτσακά, συντονίστριας του Παρατηρητηρίου των Κοινών του ΕΝΑ, με τους συντονιστές του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τη Δίκαιη Κατανομή του Χρόνου Εργασίας Margareta Steinrucke και Adrien Tusseau.
Σημεία από τη συνέντευξη:
- «Το 2007-2008 οι φιλελεύθερες και νεοφιλελεύθερες πολιτικές και η οικονομική κρίση είχαν ως αποτέλεσμα την οπισθοχώρηση του αιτήματος για μείωση του εργασιακού χρόνου στη δημόσια συζήτηση. Επανερχόταν, μεν, σε σημαντικές πολιτικά συγκυρίες, π.χ. στις εκλογές, αλλά δεν αποτέλεσε κεντρικό ζήτημα, όπως συνέβη τη δεκαετία του 2010. Ωστόσο, στην παρούσα δεκαετία παρατηρείται η ενσωμάτωση του αιτήματος στο πρόγραμμα και την ατζέντα κινημάτων, ιδιαίτερα μετά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) στο Παρίσι το 2015».
- «Η εναντίωση στην ιδέα της δίκαιης κατανομής του χρόνου εργασίας έχει να κάνει με την πλειοψηφία των συνομοσπονδιών εργοδοτών και τους πολιτικούς τους υποστηρικτές στα συντηρητικά και ιδιαίτερα στα φιλελεύθερα κόμματα, που αντιστέκονται σε κάθε μείωση του χρόνου εργασίας. Στην πραγματικότητα είναι ανόητο, καθώς ο μέσος όρος αύξησης της παραγωγικότητας μετά τη μείωση του χρόνου εργασίας υπολογίζεται γύρω στο 20% (λιγότερες ασθένειες, περισσότερη συγκέντρωση, περισσότερη ικανοποίηση από την εργασία). Στην πραγματικότητα έχει να κάνει με την κυριαρχία. Η μειωμένη εργασία επιτρέπει στους εργαζόμενους περισσότερο χρόνο να σκεφτούν και να δράσουν πολιτικά. Αυτό δεν είναι επιθυμητό. Είναι ενδεικτικό το ότι ο αγώνας για μείωση του χρόνου εργασίας ήταν πάντα σκληρότερος από τον αγώνα για υψηλότερους μισθούς».
- «Η μείωση του χρόνου εργασίας ενθαρρύνει και επιτρέπει νέα μοτίβα κατανάλωσης. Περισσότερο συμβατά με την οικολογική μετάβαση, η οποία αντιτίθεται στις συνήθειες που προωθεί ο σημερινός καπιταλισμός και οι υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς και του ανταγωνισμού».
- «Η πανδημία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον χρόνο εργασίας (...). Ανάγκασε τις κοινωνίες μας να επερωτήσουν τη σχέση με την εργασία συνολικότερα και συγκεκριμένα ως προς τη μείωση του χρόνου εργασίας (...). Επίσης φανέρωσε την επίπτωση των εργασιακών ρυθμών: οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους υποχρεώθηκαν να ρίξουν τους ρυθμούς ή σε άλλους τομείς, όπως στην υγεία, να δουλεύουν περισσότερο προκειμένου να εξισορροπηθεί η έλλειψη θέσεων εργασίας. Η ανισότητα των φύλων και οι επιπτώσεις τής από απόσταση εργασίας βρέθηκαν μπροστά στη δημόσια συζήτηση».
- «Η πανδημία έδειξε ότι, αν το επιλέξουν, κυβέρνηση και κοινωνία μπορούν να οργανώσουν την εργασία με άλλο τρόπο και με την υποστήριξη χρηματοδοτήσεων και σχετικών προγραμμάτων. Οι επιπτώσεις από την απουσία θέσεων εργασίας σε συγκεκριμένους τομείς έγιναν σαφείς και σήμερα όλοι οι δρώντες προχωρούν σε μία αναδιοργάνωση. Πρόκειται για μία επένδυση που πρέπει να γίνει. Η μείωση του χρόνου εργασίας είναι μία ιστορική τάση και το οικολογικό ζήτημα θα την ενδυναμώσει. Η κρίση του κορωνοϊού κατέστησε τόσο εμφανές το θέμα του χρόνου εργασίας, που δεν είναι δυνατό να συγκαλυφθεί ξανά στα επόμενα χρόνια».
- «Στον αγώνα για το 35ωρο στη Γερμανία, η ανεργία εξαιτίας της εισαγωγής νέων τεχνολογιών αποτέλεσε κεντρικό επιχείρημα. Οι επιπτώσεις της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης έχουν ακόμα πολλά να φέρουν στο άμεσο μέλλον. Οι εργαζόμενοι φοβούνται ότι θα χάσουν τις δουλειές τους εξαιτίας αυτών, ωστόσο οι εργατικές ενώσεις δε χρησιμοποιούν ακόμα αυτό το επιχείρημα με την ένταση που του αναλογεί».
«Να αυξηθούν οι αποδοχές»
Σχολιάζοντας τα στοιχεία αυτά, το μέλος της διοίκησης του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου και μέλος της διοίκησης της Ένωσης Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ν. Ηρακλείου Δημόκριτος Σαλούστρος, τόνισε: «Γενικά οι εργοδότες τα τελευταία χρόνια προβληματίζονται για το ωράριο εργασίας, όχι επειδή “αγαπάνε” τους εργαζόμενους και θέλουν να μειώσουν τον χρόνο εργασίας. Απλά επειδή οι δικές τους οι μελέτες δείχνουν ότι από ένα σημείο εργασίας και μετά πέφτει η παραγωγικότητα των εργαζομένων. Γι’ αυτό κιόλας όλα τα προηγούμενα χρόνια έχουν “βασιλέψει” όλες οι εναλλακτικές μορφές απασχόλησης. Τα τετράωρα, τα εξάωρα κ.λπ. Μάλιστα, κάποιοι εργοδότες το έλεγαν και ευθαρσώς, ότι “επειδή δεν μπορείς να είσαι παραγωγικός οκτώ ώρες ακριβώς, μας εξυπηρετούν οι εργαζόμενοι που είναι 4ωροι και 6ωροι, για να μπορούμε να αποκομίζουμε το 100% της παραγωγικής τους δύναμης”».
Στο σημείο αυτό, ο Δημόκριτος Σαλούστρος ξεκαθαρίζει πως «αυτό πάντοτε είναι άμεσα συνδεδεμένο και με τον μισθό, ο οποίος ούτως ή άλλως (o βασικός) για το οκτάωρο είναι στα τάρταρα, πόσω μάλλον όταν μιλάμε για μισθούς 3ωρων, 4ωρων και 6ωρων, που κυριαρχούν αυτή τη στιγμή στην αγορά και κυριολεκτικά είναι τα μισά έξοδα του εργαζόμενου από και προς τη δουλειά του».
Επικίνδυνες μεθοδεύσεις - Ο ενεργός και ο μη εργάσιμος χρόνος
Ο Δημόκριτος Σαλούστρος συνέχισε λέγοντας ότι «αυτή τη στιγμή υπάρχουν επικίνδυνες μεθοδεύσεις. Και η πιο επικίνδυνη που συζητιέται αυτή τη στιγμή σε επίπεδο Ευρώπης είναι του “ενεργού εργάσιμου χρόνου” και του “μη εργάσιμου χρόνου”... Δηλαδή, στη Γερμανία και σε άλλες χώρες που το έχουν εισάγει στην εργατική τους νομοθεσία, ο εργάσιμος χρόνος μετριέται για όση ώρα ο εργαζόμενος προσφέρει τη δύναμή του και τις υπηρεσίες του, άσχετα από το πόσες ώρες παραμένει στην εργασία του! Και αυτό στο εμπόριο για παράδειγμα μεταφράζεται ότι, όσο δεν υπάρχει πελάτης στο μαγαζί, δε θεωρείται εργάσιμος χρόνος ο χρόνος δουλειάς του εμποροϋπαλλήλου»!
Καταλήγοντας, ο Δημόκριτος Σαλούστρος αναφέρεται στο εξής πάγιο αίτημα: «Αυτή τη στιγμή, η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν φτάσει σε επίπεδα τέτοια που ο άνθρωπος πρέπει να δουλεύει πολύ λιγότερες από τις 8 ώρες για να μπορεί να καλύψει όλες τις άλλες ανάγκες του, όπως αυτές προκύπτουν από το κόστος ζωής. Επειδή όμως όλος ο πλούτος συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια και παρότι υπάρχει αυτή η τεχνολογική εξέλιξη, οι εργαζόμενοι είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν πολύ παραπάνω για τα προς το ζην. Σε αυτή τη λογική, εμείς διεκδικούμε το 7ωρο, πενθήμερο, 35ωρο, με τον βασικό μισθό να αυξηθεί. Ήδη συζητάμε για κατώτερο μισθό στα 825 ευρώ τον μήνα και σε μια κατεύθυνση οι μισθοί να επανέλθουν τουλάχιστον στα πρότερα επίπεδα. Π.χ. στο εμπόριο, ο κατώτερος βασικός μισθός για τον υπάλληλο που έμπαινε για πρώτη φορά στην εργασία ήταν στα 918 ευρώ μικτά το 2011».
