Του Δρ. Σωτήρη Καμενόπουλου*
Η γεωπολιτική κρίση των στρατηγικών ορυκτών ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 με την εξόρυξη και κατεργασία των σπάνιων γαιών.
Η Δύση αντιλήφθηκε την κρίση αυτή μόλις τον Σεπτέμβριο του 2010.
Η κρίση αυτή έχει μεταβληθεί σήμερα σε resource war μεταξύ των γεωπολιτικών παικτών.
Η κρίση αυτή υπήρξε η γενεσιουργός αιτία της σημερινής κρίσης στην - λανθασμένα αποκαλούμενη - «εφοδιαστική αλυσίδα» των προϊόντων παγκοσμίως και στην ενεργειακή κρίση η οποία θα διαρκέσει, σύμφωνα με την υποκειμενική γνώμη του γράφοντα, τουλάχιστον μέχρι το 2036. Αυτή η ενεργειακή κρίση θα φέρει με τη σειρά της οικονομική κρίση, αντίστοιχη ίσως και χειρότερη, της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008. Στη συνέχεια, αυτή η οικονομική κρίση θα φέρει παγκόσμια κοινωνική αναταραχή. (Στην πραγματικότητα ΔΕΝ πρόκειται για κρίση στην «εφοδιαστική αλυσίδα» προϊόντων, αλλά κρίση στην «αλυσίδα (υπερ)αξίας» - value chain- των κρίσιμων ορυκτών).
Μέσα σε όλα αυτά, ξαφνικά, αρκετοί είναι αυτοί οι οποίοι αντιλαμβάνονται πλέον ότι η οικονομική-ενεργειακή κρίση η οποία προέκυψε θα έχει μόνιμα χαρακτηριστικά. Είχαν προειδοποιηθεί για αυτά σχετικώς στο παρελθόν. Η Κυβέρνηση βρίσκεται μπροστά στην κορυφαία απόφαση της θητείας της: ή θα αφήσει στην άκρη τις οποιεσδήποτε ιδεολοψίες και θα αξιοποιήσει τους Ελληνικούς υδρογονάνθρακες ή θα πάμε οριστικά στον πάτο [ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ 1].
Ωστόσο, σημαντικός παράγοντας στην αξιοποίηση των Ελληνικών υδρογοναθράκων αποτελεί η ΑΟΖ.
Στο παρελθόν, είχαμε προσπαθήσει να προσεγγίσουμε, έστω και υποκειμενικά, την πιθανότητα συσχέτισης της ανάγκης που έχει η Δύση σε κρίσιμα ορυκτά – ορυκτά απαραίτητα και στις ΑΠΕ – με την Ελληνική ΑΟΖ. Το 2014 η προσπάθεια αυτή είχε δημοσιευθεί σε άρθρο απόσπασμα του οποίου παρατίθεται σήμερα καθώς είναι επίκαιρο λόγω μίας, ίσως, πολύ σημαντικής πρόσφατης εξέλιξης στις ΗΠΑ.
Κατ’αρχήν παρατίθεται απόσπασμα του άρθρου του 2014:
«Όταν αναφερόμαστε σε εκμετάλλευση υποθαλάσσιων ορυκτών πόρων αυτόματα τίθενται θέματα διεθνούς δικαίου. Ένα τέτοιο θέμα αποτελεί και η ΑΟΖ η οποία απορρέει από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης (UNCLOS – United Nations Convention on the Law of the Sea). Συνθήκη η οποία δεν έχει επικυρωθεί από όλες τις χώρες (πχ. ΗΠΑ). Θα ήταν προς όφελος της Ελλάδας η επικύρωση από πλευράς των ΗΠΑ της UNCLOS; Προφανώς ναι. Στις ΗΠΑ υπάρχουν πανίσχυρα λόμπυ τα οποία είναι θετικά διακείμενα προς την επικύρωση της συγκεκριμένης συνθήκης. Ποιά είναι αυτά τα λόμπυ; Ένα από αυτά είναι το λόμπυ των σπάνιων γαιών (RARE-The Association of Rare Earth). Το οποίο στις 13 Ιουνίου 2012 είχε αποστείλει σχετική επιστολή στο Κογκρέσσο. Με την οποία επιστολή το συγκεκριμένο λόμπυ ζητούσε την άμεση επικύρωση της UNCLOS. Ο λόγος; Η αξιοποίηση υποθαλάσσιων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών ανά την υφήλιο. Σπάνιες γαίες οι οποίες είναι άκρως απαραίτητες για τις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας. Ωστόσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ίσως να αναφερθούν ποιά άλλα πανίσχυρα λόμπυ συνυπέγραφαν τη συγκεκριμένη επιστολή του λόμπυ των σπάνιων γαιών. Δηλαδή ποιά άλλα λόμπυ ζητούσαν την επικύρωση της UNCLOS; Μεταξύ αυτών ήταν το American Petroleum Institute, το πανίσχυρο US Chamber of και το Chamber of Shipping of America.»
Που βρισκόμαστε σήμερα: οι ΗΠΑ δεν έχουν επικυρώσει ακόμη τη συνθήκη UNCLOS.
Ποιά είναι η πρόσφατη σχετική σημαντική εξέλιξη στις ΗΠΑ:
Το Αμερικανικό «Government Accountability Office-GAO» στις 16 Δεκεμβρίου 2021 εξέδωσε μία επίσημη ανακοίνωση-άποψη η οποία αναφέρεται στην UNCLOS με αφορμή την αξιοποίηση των υποθαλάσσιων κρίσιμων ορυκτών, [3]. (H ελεύθερη μετάφραση του GAO θα μπορούσε να ήταν ίσως: «Γραφείο Λογοδοσίας της Κυβέρνησης». Το GΑΟ έχει ιστορία 100 ετών και παίζει «παρόμοιο» ρόλο με το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους).
Πριν περάσουμε στην ανακοίνωση του GAO ας περιγραφεί τί κάνει το GAO, με τί ασχολείται, ώστε να αντιληφθούν οι αναγνώστριες και αναγνώστες τη σημασία της ανακοίνωσης. Στην επίσημη Κυβερνητική ιστοσελίδα του GAO διαβάζουμε, [4]:
«Τι κάνει ο GAO:
Το GAO παρέχει στο Κογκρέσο, στους επικεφαλής των εκτελεστικών φορέων και στο κοινό έγκαιρες, βασισμένες σε γεγονότα, αμερόληπτες πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της κυβέρνησης και την εξοικονόμηση δισεκατομμυρίων δολαρίων στους φορολογούμενους. Το έργο μας εκτελείται κατόπιν αιτήματος επιτροπών ή υποεπιτροπών του Κογκρέσου ή απαιτείται από το νόμο από τους δημόσιους νόμους ή τις εκθέσεις επιτροπών, σύμφωνα με τα Πρωτόκολλα του Κογκρέσου μας.»
Τί ανακοίνωσε το GAO, μεταξύ άλλων, στις 16 Δεκεμβρίου 2021 και ίσως «ενδιαφέρει» την Ελλάδα στο θέμα της Ελληνικής ΑΟΖ (σε ελεύθερη μετάφραση):
«Ποιες προκλήσεις υπάρχουν για την εξόρυξη υποθαλάσσιων ορυκτών;
Σύμφωνα με ειδικούς του κλάδου, οι εταιρείες των ΗΠΑ που δραστηριοποιούνται σε διεθνή ύδατα θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν νομικές αβεβαιότητες. Συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ έχουν συμφωνίες με ορισμένες χώρες, αλλά δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και τη σχετική Διεθνή Αρχή Θαλάσσιου Βυθού, η οποία ρυθμίζει και ελέγχει την εξόρυξη της διεθνούς περιοχής του βυθού μεταξύ των χωρών μελών».
Αυτή ίσως αποτελεί μία θετική εξέλιξη για την Ελλάδα καθώς πρόκειται για μία έμμεση παρότρυνση του GAO προς τους Αμερικανούς νομοθέτες (law makers) ώστε να ασχοληθούν και στηρίξουν την επικύρωση της UNCLOS από τις ΗΠΑ. Τα στρατηγικά συμφέροντα της Ελλάδας και των ΗΠΑ είναι παράλληλα/ταυτίζονται (και) σε αυτό το θέμα. Ίσως, οι Έλληνες διπλωμάτες και το Ελληνοαμερικανικό λόπυ στις ΗΠΑ θα πρέπει να το ερευνήσουν βαθύτερα;
* PhD Σχολής Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης
