Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, κατά τον Νοέμβριο του 1973, αποτέλεσε την κορύφωση του αντιδικτατορικού αγώνα κατά την Επταετία των Απριλιανών. Η Εξέγερση αποτέλεσε στιγμή άφταστου ηρωισμού και αυτοθυσίας, με τις φοιτήτριες, τους φοιτητές, τους εργάτες και τους λοιπούς δημοκρατικούς πολίτες, να ορθώνουν τα γυμνά στήθια τους απέναντι στις σφαίρες και τα τανκς των οργάνων της Χούντας. Το Πολυτεχνείο αποτέλεσε ουσιαστικά το πιο καίριο χτύπημα στα θεμέλια των Συνταγματαρχών, με την θυσία των αγωνιστριών και των αγωνιστών της δημοκρατίας να σημαίνει ένα ντόμινο εξελίξεων, το οποίο οδήγησε στην πτώση του καθεστώτος, λιγότερο από ένα χρόνο μετά.
Τα «προεόρτια» της μεγάλης εξέγερσης έλαβαν χώρα στις 14 Φεβρουαρίου 1973, όταν οι φοιτητές της Αθήνας, σε συγκέντρωση τους στο Πολυτεχνείο, απαίτησαν την κατάργηση του τότε Ν.1347, δια του οποίου καθίστατο υποχρεωτική η στράτευση όσων φοιτητών ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.
Παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, η αστυνομία εισέβαλε τότε στο χώρο του ιδρύματος. Η επιχείρηση είχε σαν αποτέλεσμα την σύλληψη 11 φοιτητών και την μετέπειτα δίκη τους με την κατηγορία της «περιύβρισης αρχής», με τους 8 εκ των συλληφθέντων να καταδικάζονται.
Κατάληψη στην Νομική
Μια εβδομάδα μόλις μετά την παραπάνω κατάληψη στο Πολυτεχνείο, οι αγανακτισμένοι φοιτητές έκαναν κατάληψη στο κτήριο στης Νομικής σχολής Αθηνών, αυτή την φορά, με τα ριζοσπαστικά συνθήματα, «Δημοκρατία», «Κάτω η Χούντα» και «Ζήτω η Ελευθερία», να προϊδεάζουν την ομήγυρη για τις διαθέσεις των θαρραλέων υπερασπιστών της Δημοκρατίας.
Η επέμβαση της αστυνομίας ήταν άμεση, με την εξέγερση να καταστέλλετε βιαίως, γεγονός που μάλλον ενέτεινε την επαναστατική πορεία των νέων αντί να την διακόψει.
Η αγανάκτηση από την βαριά σκιά που έριχναν οι Απριλιανοί εδώ και έξι χρόνια στην χώρα, το πάθος για ελευθερία και η μακρά αγωνιστική παράδοση του ελληνικού λαού γέννησαν την Εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Ήταν 14 Νοεμβρίου 1973, όταν ξεκίνησε το έπος των δημοκρατών κατά της δικτατορίας. Από το πρωί ακόμη φοιτητές ξεκίνησαν να συγκεντρώνονται στο προαύλιο του Πολυτεχνείου, αποφασίζοντας την αποχή τους από τα προγραμματισμένα μαθήματα, αιτούμενοι παράλληλα την διενέργεια εκλογών για τους φοιτητικούς συλλόγους τον ερχόμενο Δεκέμβριο του 1973, αντιτιθέμενοι στην ανακοίνωση του καθεστώτος που είχε ορίσει τις σχετικές εκλογές στα τέλη του 1974.
Την απόφαση των φοιτητών του Πολυτεχνείου, ακολούθησαν συνελεύσεις φοιτητών στην Ιατρική και στην Νομική σχολή. Με τους τελευταίους, να ζητούν την πλήρη ανάκληση όλων των αποφάσεων της Χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, τον εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, την αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού όπως και την ανάκληση του προαναφερθέντος Ν.1347.
Όσο η μέρα κυλούσε, όλο και περισσότεροι φοιτητές μαζεύονταν στο Πολυτεχνείο, αψηφώντας τόσο τον φόβο της Χούντας όσο και τους χαφιέδες της. Οι πρώτες προσπάθειες της αστυνομίας δεν κατάφεραν να εμποδίσουν την προσέλευση των δημοκρατικών πολιτών στο σημείο. Ήταν το απόγευμα εκείνο της 14ης Νοέμβρη του 1973, όταν πάρθηκε η απόφαση για κατάληψη του Πολυτεχνείου, με τις πόρτες να κλείνουν και να αρχίζει η ιστορική εξέγερση. Πρώτη δράση των θαρραλέων καταληψιών ήταν η εκλογή Συντονιστικής Επιτροπής, με στόχο την οργάνωση της εξέγερσης των επόμενων ημερών, ενώ την ίδια ώρα, επιτροπές δημιουργήθηκαν σε όλες τις σχολές προς οργάνωση της κατάληψης και κυρίως την επικοινωνία με την ελληνική κοινωνία.
Ο ιστορικός ραδιοφωνικός σταθμός
Το στοίχημα της επικοινωνίας κερδήθηκε λόγω της λειτουργίας ενός ραδιοφωνικού σταθμού που υπήρχε εν αρχή στο κτίριο του Χημικού, ενώ μετέπειτα μεταφέρθηκε σε εκείνο των Μηχανολόγων. Εκφωνητές, των ιστορικών πια μηνυμάτων των αντιστασιακών φοιτητών, ήταν ο Δημήτρης Παπαχρήστου και η Μαρία Δαμανάκη. Στην ίδια λογική, το Πολυτεχνείο ενισχύθηκε άμεσα με πολύγραφους, οι οποίοι δούλευαν στο κόκκινο, ώστε να γίνει δυνατή η ενημέρωση συμφοιτητών και λαού αναφορικά με τα αιτήματα και τις αποφάσεις των εξεγερμένων φοιτητών.
Η περιοχή πέριξ του Πολυτεχνείου γέμισε με πλακάτ, συνθήματα σε τοίχους, λεωφορεία, ταξί και τρόλεϊ, μεταφέροντας έτσι τον αγωνιστικό παλμό σε όλη την πόλη. Με την πάροδο των ωρών στην πολυτεχνική σχολή ο αγώνας συνεχιζόταν, όπως και η οργάνωση του, καθώς οι φοιτητές είχαν αρχίσει την περιφρούση του χώρου κατάληψης από χαφιέδες και προβοκάτορες, ενώ λειτουργούσαν παράλληλα εστιατόριο και νοσοκομείο, γεγονός που αποδεικνύει πως οι νέες και οι νέοι του Πολυτεχνείου γνώριζαν πλήρως του κινδύνους που ελλόχευαν.
Σε πρώτο χρόνο ο δικτάτορας Παπαδόπουλος αντέδρασε στέλνοντας μυστικούς πράκτορες γύρω από το υπό κατάληψη Πολυτεχνείο, με στόχο να καταφέρουν να παρεισφρήσουν εντός της σχολής. Την ίδια ώρα ακροβολισμένοι σε κτίρια πέριξ της Σχολής ήταν ελεύθεροι σκοπευτές, με το δάχτυλο στην σκανδάλη.
Ήταν 16 Νοεμβρίου πια όταν μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις επιστρατεύθηκαν ώστε να επιτεθούν στο πυκνό πλήθος που βρισκόταν έξω από το Πολυτεχνείο, με τους Αθηναίους να δείχνουν την αλληλεγγύη τους στους εξεγερμένους φοιτητές, βοηθώντας τους όπως μπορούσαν, δίνοντας τους από φάρμακα και τρόφιμα μέχρι τσιγάρα.
Τα όργανα των δικτατόρων επιτέθηκαν στους συγκεντρωμένους δημοκράτες με δακρυγόνα, σφαίρες «πεταλούδα» και γκλοπς, καταφέρνοντας να τρέψουν σε φυγή το μεγαλύτερο μέρος των παρευρισκομένων. Όσοι έμειναν από το πλήθος έστησαν οδοφράγματα δια της χρήσης εκτροχιασμένων τρόλεϊ και οικοδομικών υλικών από διπλανές οικοδομές, ανάβοντας φωτιές παράλληλα, προς αντιμετώπιση των δακρυγόνων. Σε δεύτερο χρόνο, οι χουντικές αρχές διέταξαν την χρήση πραγματικών πυρών, χωρίς όμως αυτά να καταφέρνουν να εκφοβίσουν τους αποφασισμένους δημοκράτες.
Τα άρματα μάχης προς καταστολή της Εξέγερσης
Ώρα με την ώρα οι Απριλιανοί συνειδητοποιούσαν την βαρύτητα της κατάστασης. Η αστυνομία απέτυχε να μπει στο Πολυτεχνείο, πράγμα που υποχρέωσε τον δικτάτορα Παπαδόπουλο να απευθύνει στον στρατό. Τρεις μοίρες ΛΟΚ και μια μοίρα αλεξιπτωτιστών από την Θεσσαλονίκη συγκεντρώθηκαν κοντά στο σταθμό Λαρίσης, ενώ τρία άρματα μάχης επιστρατεύθηκαν από το Γουδή στα πλαίσια της «τελικής λύσης» απέναντι στους εξεγερθέντες φοιτητές.
Τα δυο τανκς απέκλεισαν τις πλαϊνές πύλες του Πολυτεχνείου, στις οδούς Τοσίτσα και Στουρνάρα, με το τρίτο να λαμβάνει θέση μπροστά από την κεντρική πύλη του υπό κατάληψη ιδρύματος. Παρά την πρόθεση των φοιτητών να διαπραγματευθούν, ο Παπαδόπουλος απέρριψε κάθε αίτημα τους, ήταν 3 το πρωί, ξημέρωμα της 17ης Νοέμβρη, όταν το τανκ των Απριλιανών γκρέμισε την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου.
Το στρατιωτικό όχημα, στην προσπάθεια του να εισβάλει στο Πολυτεχνείο παρέσυρε μια κοπέλα που ήταν σκαρφαλωμένη στην πύλη. Ακολούθησαν οι ένοπλες δυνάμεις, που με τα όπλα ανά χείρας κυνηγούσαν τις φοιτήτριες και τους φοιτητές μέσα στο πανεπιστημιακό ίδρυμα, με τους τελευταίους να κάνουν ότι μπορούν για να σώσουν την ζωή τους. Κυνηγημένοι από την μανία των ΕΣΑτζήδων και των χαφιέδων, οι φοιτητές βρήκαν άσυλο στις γύρω πολυκατοικίες, με αρκετούς να συλλαμβάνονται και να μεταφέρονται στην Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ.
Η επίσημη ανακοίνωση της χουντικής Αστυνομίας, αναφορικά με την 17η Νοεμβρίου έκανε λόγο για 840 συλληφθέντες, πράγμα που αποδείχθηκε ψέμα μεταπολιτευτικά, με ανακρινόμενους αξιωματικούς των απριλιανών Αρχών να ξεκαθαρίζουν ότι οι συλληφθέντες, την μέρα εκείνη είχαν ξεπεράσει τους 2400.
Οι νεκροί από τα χέρια των χουντικών έφτασαν τους 34, ενώ η μετέπειτα έρευνα που ακολούθησε στα χρόνια της μεταπολίτευσης αποκάλυψε και 21 περιπτώσεις θανάσιμων τραυματισμών. Η σύγχρονη ιστορική έρευνα αναφέρει ότι πιθανότατα, ο αριθμός των νεκρών ήταν μεγαλύτερος, μιας και δεν ήταν λίγα τα περιστατικά, βαριά τραυματισμένων, οι οποίοι υπό τον φόβο των Αρχών δεν πήγαν σε κάποιο νοσοκομείο, υπό το φόνο μιας πιθανής σύλληψης.
Με το πέρας της κατάπνιξης της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, ο Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο, ο οποίος έμελλε να ήταν το κύκνειο άσμα του, μιας και ανετράπη με πραξικόπημα στις 25 Νοεμβρίου, με τον φρικτό διοικητή της Στρατιωτικής Αστυνομίας, ταξίαρχο Δημήτρη Ιωαννίδη, να αναλαμβάνει τα ινία του απάνθρωπου καθεστώτος.
Από την ηρωική Εξέγερση της 17ης Νοεμβρίου και μετά, άρχισε να μετράει αντίστροφα ο χρόνος για την Χούντα των Συνταγματαρχών, με την τελευταία να καταρρέει την 23η Ιουλίου του 1974, της πτώσης της προηγήθηκε η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα των ανδρείκελων του Ιωαννίδη.
