Σχεδόν ένα μήνα μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα και τα πανηγύρια της απελευθέρωσης το 1944, η πόλη θα ζούσε την πιο αιματηρή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της. Τα Δεκεμβριανά.
Όταν έφυγαν οι Γερμανοί, κατέφτασαν στην Ελλάδα οι Βρετανοί, με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Ρόναλντ Σκόμπι. Οι Βρετανοί αρχικά αντιμετωπίστηκαν από τον κόσμο ως σωτήριοι σύμμαχοι, αλλά σταδιακά τα πράγματα άλλαξαν. Σκόπευαν να ελέγξουν τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και όχι απλώς να επιβλέψουν και να διατηρήσουν την ηρεμία.
Τον Δεκέμβριο του 1944, ενάμιση μόλις μήνα μετά την πανηγυρική απελευθέρωση της πρωτεύουσας, ξέσπασε "η Μάχη της Αθήνας", η σφοδρότερη στρατιωτική αναμέτρηση που έγινε ποτέ στην πρωτεύουσα.
Στην κρίσιμη περίοδο του τέλους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη συνταράχθηκε από την πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ των δυνάμεων που συγκρότησαν την Αντίσταση και διεκδικούσαν κεντρική θέση στις μεταπολεμικές πολιτικές εξελίξεις και των εξόριστων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων που επιδίωκαν την επάνοδό τους στην εξουσία.
Η Ελλάδα υπήρξε η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα όπου η ένταση αυτής της αντιπαράθεσης οδήγησε σε ένοπλη σύγκρουση τις μέχρι τότε συμμαχικές δυνάμεις του ΕΑΜ και των Βρετανών.
76 χρόνια μετά από τα "Δεκεμβριανα", την πρώτη εμφύλια μάχη της Αθήνας που διήρκεσε 33 μέρες και είχε χιλιάδες θύματα. Αυτά τα ιστορικά γεγονότα διχάζουν ακόμα το εθνικό μας αφήγημα, αντί να μας παραδειγματίζουν και να μας ενώνουν.
Σήμερα επιλεγούμε αποσπάσματα γνωστόν Ελλήνων λογοτεχνών και Ελλήνων του πνεύματος που άλλοι έζησαν και άλλοι σκιαγράφησαν τα Δεκεμβριανά με το έργο τους για να ρίξουμε λίγο φως σε εκείνες τις μαύρες σελίδες της νεότερης ιστορίας μας .
Οι Μάνος Χατζιδάκις, Άλκη Ζέη, Χ.Α. Χωμενίδης, Κώστας Ταχτσής, Β. Ραυτόπουλος, Γ. Σεφέρης περιγράφουν τον Δεκέμβρη του 1944.
Μάνος Χατζιδάκις
Τα Δεκεμβριανά δεν ήταν αντίδραση κομμουνιστών. Ήταν η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας που έβλεπαν τους συντρόφους τους και τα όνειρά τους στα φέρετρα, από σφαίρες που ΄ρίξαν δωσίλογοι και φασίστες, φορώντας γαλάζιους μανδύες εθνικοφροσύνης. Και όλα αυτά τα ελληνικά αποβράσματα με την επίσημη στήριξη του νεαρού τότε κράτους είχανε έναν εχθρό: την ψυχή των παιδιών της γαλαρίας.
Άλκη Ζέη, «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο», Από τη διαδήλωση της 4ης Δεκεμβρίου
Το πανό είναι βαμμένο με το αίμα των νεκρών της πρώτης ημέρας
Από την Ομόνοια ως το Σύνταγμα ένας κόσμος γονατισμένος να τραγουδάει το «Επέσατε θύματα…». Κι άρχισε ο Δεκέμβρης. Τριάντα τρεις μέρες… Νιώθω σαν να είμαι οπερατέρ και γυρίζω καρέ - καρέ τις στιγμές της φρίκης.
Χ.Α. Χωμενίδης, «Νίκη»
Σφυροκοπούσαν οι Εγγλέζοι και οι «Μοναρχοφασίστες» από τη λεωφόρο Συγγρού και από την Ακρόπολη. Από τις δώδεκα μονάχα έως τις τέσσερις κάθε απόγευμα, κατέπαυε το πυρ, για να βγει ο κόσμος να προμηθευτεί τρόφιμα και νερό.
Κώστας Ταχτσής, «Το τρίτο στεφάνι»
Είχαμε μια βδομάδα να τον δούμε και δεν ξέραμε αν ήταν ζωντανός ή πεθαμένος. Την εποχή εκείνη εμαίνοντο οι μάχες στους δρόμους. Η Αθήνα ήταν χωρισμένη σε δύο περιοχές. Στη μία ήταν οι Ελασίτες και στην άλλη οι Εγγλέζοι και οι Εθνοφύλακες. Σε μερικές πολυκατοικίες ήταν ταμπουρωμένοι οι Ελασίτες, σε άλλες ομάδες «εθνικοφρόνων», και νύχτα-μέρα κελαϊδούσαν τα οπλοπολυβόλα. Κι όπως έτρεχε από πόρτα σε πόρτα για να φτάσει στο σπίτι, αισθάνθηκε ξαφνικά έναν σουβλερό πόνο κάτω απ’ το γόνατο. Έχασε την ισορροπία του κι έπεσε.
Β. Ραυτόπουλος, «Η πιο κρυφή πληγή»
Αν θυμάμαι σωστά, πρόκειται για κάποιον στενό δρόμο, σε μια συνοικία της Αθήνας. Ένα αγγλικό βαρύ άρμα μάχης, αμερικάνικης κατασκευής, ένα τανκ Σέρμαν, όπως τα έλεγαν, απ’ αυτά που ανήκαν στην 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία, κι ήταν απρόσβλητο από τον διαθέσιμο, αρχαϊκό εξοπλισμό του ΕΛΑΣ, εισβάλλει στον δρομάκο και θερίζει ό,τι βρίσκει μπροστά του επί μέρες.
Γιατί, όμως, επί μέρες; Γιατί μένει εκεί και δεν φεύγει; Επειδή, απλούστατα, το άρμα των τριάντα τόνων έχει σφηνωθεί μες το στενάκι, και στέκεται έτσι εκεί κοκαλωμένο, χωρίς να μπορεί να μετατοπιστεί, ούτε μπρος ούτε πίσω. Και το μόνο που ξέρει να κάνει πια, είναι να ξερνάει φωτιές από την μπούκα κι από τα παραθυράκια του, όπως ο δράκος του παραμυθιού.
Γ. Σεφέρης, «Γυμνοπαιδία, ΥΓ»
Έλεγα κάποτε, το αίμα
φέρνει το αίμα κι άλλο αίμα
το πήραν για παράσταση
σαλτιμπάγκων,
άχρηστα παραμύθια.
Πηγή: Χαραλαμπίδης Μενέλαος, «Δεκεμβριανά 1944, Η Μάχη της Αθήνας», Αλεξάνδρεια, Wikipedia, mixanitouxronou.gr
(Φωτογραφίες Wikipedia)
