Γράφει ο Στέλιος Ζερβός
Μετά από πέντε χρόνια εργασιών αποκατάστασης, η εμβληματική μονή της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα υποδέχτηκε ξανά την Τετάρτη 29 Ιουλίου τους πρώτους επισκέπτες.
Το 2015 η Παναγίας Σουμελά έκλεισε για να γίνουν επείγουσες εργασίες λόγω κατολίσθησης βράχων. Το ιστορικό μοναστήρι κατέρρεε . Το τουρκικό υπουργείο πολιτισμού αυτά τα πέντε χρόνια πραγματοποίησε σημαντικές εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης της ιστορικής μονής των σπάνιων τοιχογραφιών .
Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά ή Μονή Σουμελά (ποντιακά: σου Μελά, δηλαδή στο όρος του Μελά), είναι ένα πασίγνωστο χριστιανικό ορθόδοξο μοναστήρι κοντά στην Τραπεζούντα, σύμβολο επί 16 αιώνες του Ποντιακού Ελληνισμού.
Σύμφωνα με την παράδοση, το 386 μ.χ. οι Αθηναίοι μοναχοί Bαρνάβας και Σωφρόνιος οδηγήθηκαν εκεί στις απάτητες βουνοκορφές του Πόντου , μετά από όραμα που είδαν με την Παναγία, που τους υποδείκνυε μια απόκρημνη σπηλιά στο όρος Μελά .
Εκεί, στο απάτητο σπήλαιο, στα 1063 μέτρα, βρήκαν την ιερή εικόνα της Παναγίας της Aθηνιώτισσας, την οποία, όπως λέει η παράδοση, εικονογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Από τότε , αυτό θα γίνει το σημαντικότερο προσκύνημα του ελληνισμού του Πόντου. Αλλά και οι ευσεβείς Μουσουλμάνοι προσεύχονταν στην Παναγία και ανεβαίνουν και σήμερα να προσκυνήσου στο μοναστήρι. Τη μονή προίκισαν με μεγάλη περιουσία και πολλά προνόμια, και κειμήλια σχεδόν όλοι οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου.
Πολλά από τα προνόμια που χορήγησαν οι Βυζαντινοί Βασιλιάδες στη μονή, επικυρώθηκαν και επεκτάθηκαν και επί Tουρκοκρατίας , με σουλτανικά φιρμάνια και πατριαρχικά σιγίλλια.
Τα μοναστήρια του Πόντου υπέφεραν από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Nεότουρκων και των Kεμαλικών, οι οποίοι φανάτιζαν άγριες και ληστρικές μουσουλμανικές ομάδες. Πολλές φορές έπεσαν θύματα ληστειών και καταστροφών.
Το 1922 οι Τούρκοι επιτέθηκαν στο μοναστήρι. Λήστεψαν πολλά από τα πολύτιμα αντικείμενα που υπήρχαν μέσα στη μονή και μετά έβαλαν φωτιά.
Οι μοναχοί της Σουμελά πριν την αναγκαστική έξοδο του ελληνισμού το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών , έκρυψαν την εικόνα της Παναγίας, και αλλά ιερά κειμήλια. Έφυγαν και πίστευαν ότι δεν θα τα ξαναδούν ποτέ .
Η άγνωστη Ιστορία της εικόνας της Παναγίας Σουμελά
Ήταν Οκτώβριος του 1931. Έχουν περάσει 9 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή που αφάνισε τον Ελληνισµό της Μικράς Ασίας και ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ετοιμάζεται να υποδεχθεί µε λαμπρότητα στην Αθήνα τον Τούρκο οµόλογό του Ισµέτ Ινονού.
Πριν από εναν χρόνο, τον Οκτώβριο του 1930, οι δυο πολιτικοί είχαν υπογράψει το Ελληνοτουρκικό Σύµφωνο Φιλίας, , επισφραγίζοντας και εγγράφως τη διάθεση τους για τη θεμελίωση αρµονικών σχέσεων, που θα απέτρεπαν έναν νέο πόλεµο.
Σάββατο 3 Οκτωβρίου 1931. Το πλοίο που μεταφέρει τον Τούρκο προσκεκλημένο φθάνει στο λιµάνι του Πειραιά. Η προκυµαία είναι παντού σηµαιοστολισµένη µε ελληνικές και τουρκικές σηµαίες, ενώ τα παραπλέοντα σκάφη σφυρίζουν συνεχώς για να τον προϋπαντήσουν. Στην αποβάθρα τον υποδέχεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος µε σύσσωµο το Υπουργικό Συμβούλιο.
Το καλό κλίµα επιτρέπει στον Βενιζέλο και τον ποντιακής καταγωγής υπουργός Πρόνοιας, Λεωνίδα Ιασωνίδη να θέσουν στον Τούρκο αξιωµατούχο ένα ευαίσθητο ζήτηµα, την παράδοση στην Ελλάδα τριών εμβληματικών θρησκευτικών κειμηλίων της Ιεράς Μονής Παναγίας Σουµελά του Πόντου, που είχαν κρύψει για προστασία οι µοναχοί της προκειμένου να µην τα καταστραφούν το 1922.
Τα κειμήλια αυτά ήταν η ιερή εικόνα της Παναγίας , το χειρόγραφο ευαγγέλιο του Oσίου Xριστοφόρου και ο σταυρό του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Mανουήλ Kομνηνού.
Ο Ινονού αντιλαμβάνεται ότι τα συγκεκριμένα κειµήλια έχουν μεγάλη σηµασία για τους ορθόδοξους συνοµιλητές του και στο πλαίσιο του καλού κλίµατος λέει ναι και δίνει άδεια για τον επαναπατρισµός τους. Πού βρίσκονταν όµως;
Τον ακριβή τόπο όπου είχαν θαφτεί τα ιερά κειμήλια της Παναγίας Σουµελά, γνώριζε μόνο ένας γέροντας μονάχος ο Ιερεµίας Σουµελιώτης, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στον Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης. Επειδή ήταν ασθενής και δεν τον βαστούσαν τα πόδια του για να πάει ο ίδιος, πίσω στον Πόντο υπέδειξε το σηµείο στον τότε Μητροπολίτη Τραπεζούντας και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, Χρύσανθο.
Ο καλόγερος αποκάλυψε στο Χρύσανθο , ότι οι θησαυροί της Ορθοδοξίας βρίσκονταν θαµµένοι στα ερείπια του παρεκκλησίου της Αγίας Βαρβάρας, περίπου 10 χιλιόµετρα µακριά από το ιστορικό µοναστήρι της Παναγίας Σουµελά.
H εικόνα όταν ήρθε στην Ελλάδα φιλοξενήθηκε για 20 χρόνια στο Bυζαντινό Mουσείο της Aθήνας.
Πρώτος ο Λεωνίδας Iασωνίδης πρότεινε το 1931 τον επανενθρονισμό της Παναγίας Σουμελά σε κάποια περιοχή της Eλλάδας.
Tο 1951 ο οραματιστής και κτήτωρ του νέου μοναστηριού Φίλων Κτενίδης έκανε πράξη την επιθυμία όλων των Ποντίων, με τη θεμελίωση της Νέας Παναγίας Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : wikipedia.org - panagiasoumela.gr
