Στο μαρτυρικό Δίστομο βρέθηκε μία ομάδα 16 φοιτητών του τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του πανεπιστημίου δυτικής Αττικής (ΠαΔΑ), μετά από πρόσκληση του δημάρχου Γιάννη Σταθά, στο πλαίσιο ενός πρωτοποριακού πανεπιστημιακού προγράμματος με αντικείμενο την καταγραφή, τεκμηρίωση και συντήρηση των λειψάνων των σφαγιασθέντων Διστομιτών, στις 10 Ιουνίου 1944, που βρίσκεται σε εξέλιξη από το μουσείο Θυμάτων Ναζισμού.
Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο πρόεδρος του τμήματος, καθηγητής Γιώργος Παναγιάρης, με συνοδούς επιβλέπουσες καθηγήτριες, τις Ελένη Κανετάκη, Αικατερίνη Μαλέα, Μαρία Πέτρου και Σταυρούλα Ράπτη.
Το τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του ΠαΔΑ, μοναδικό στη χώρα μας στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο, με την πλήρη οικονομική και ηθική υποστήριξη της διοίκησης του ίδιου του ΠαΔΑ, ανταποκρινόμενο στον επιστημονικό και κοινωνικό του ρόλο, έχει αναλάβει την καταγραφή, τεκμηρίωση και συντήρηση των λειψάνων των σφαγιασθέντων Διστομιτών από τους Γερμανούς ναζί. Σε αυτό το πλαίσιο τα σκελετικά κατάλοιπα των θυμάτων μελετώνται ένα- ένα, φωτογραφίζονται, καθαρίζονται και ανατάσσονται όπου είναι απαραίτητο, με στόχο τη διασφάλιση της υλικής και δομικής τους ακεραιότητας.
«Πίσω όμως από όλα αυτά κρύβεται η διασφάλιση της ιστορικής ακεραιότητας, που είναι και ο απώτερος στόχος των εργασιών των συντηρητών. Έτσι, η προστασία αυτών των υλικών τεκμηρίων διασφαλίζει την διατήρηση και ανάδειξη του άυλου πολιτισμού», επισημαίνει η επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής τον καθηγητή, Γιώργο Παναγιάρη.
Ήδη, όπως επισήμαναν τα μέλη της επιστημονικής ομάδας, αναδείχθηκαν πολύτιμες πληροφορίες για τη ναζιστική βία που ασκήθηκε πάνω τους, την κατάσταση της υγείας τους την ώρα της σφαγής, αλλά και της μέριμνας των επιζώντων οικείων τους για την φροντίδα που τους άξιζε μετά θάνατον.
Όπως είπε ο δήμαρχος Γιάννης Σταθάς, επιδίωξη του δήμου είναι να δημιουργηθεί στο Δίστομο μόνιμο Εργαστήριο Συντήρησης, ώστε να εξασφαλισθεί η συνεχής συντήρηση των οστών αλλά και να υποβοηθείται η επιστημονική, πανεπιστημιακή έρευνα καθώς και η διδασκαλία των φοιτητών.
Παράλληλα, ξεκινά και η συνεργασία του μουσείου Θυμάτων Ναζισμού με το ΠΜΣ «'Μουσειακές Σπουδές»' (που συνδιοργανώνεται από το τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης, τα Τμήματα Ιστορίας/Αρχαιολογίας και Γεωλογίας/Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών -ΕΚΠΑ), με στόχο την πληρέστερη και ελκυστικότερη μουσειακή ανάδειξη, για τον επισκέπτη-προσκυνητή ή ερευνητή.
Από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα στην κατεχόμενη Ελλάδα από τους Ναζί
Το πρωί της 10ης Ιουνίου 1944 γερμανική στρατιωτική φάλαγγα των Ες-Ες ξεκίνησε από τη Λιβαδειά για την Αράχωβα, με σκοπό την εκκαθάριση της περιοχής από τις αντάρτικες δυνάμεις. Στο Δίστομο ενώθηκε με άλλη γερμανική ομάδα που είχε ξεκινήσει από την Άμφισσα και προχώρησαν προς το Στείρι. Οι κάτοικοι έλαβαν εντολή να μην απομακρυνθούν από το χωριό, μέχρι την επιστροφή των γερμανικών δυνάμεων.
Στη θέση Καταβόθρα οι Γερμανοί δέχθηκαν επίθεση από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Μετά από σύντομη, αλλά σφοδρή μάχη, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 15 νεκρούς και άλλους τόσους τραυματίες. Οι γερμανικές απώλειες ανήλθαν σε 6 νεκρούς και 15 τραυματίες.
Οι Γερμανοί απέδωσαν την επίθεση του ΕΛΑΣ σε ειδοποίηση των κατοίκων του Διστόμου και επέστρεψαν στο χωριό για να εκδικηθούν. Με διαταγή του διοικητή τους, υπολοχαγού Χανς Ζάμπελ, το Δίστομο πυρπολήθηκε και 218 κάτοικοι (114 γυναίκες και 104 άνδρες) εκτελέστηκαν απάνθρωπα. Μεταξύ των νεκρών, 45 παιδιά και έφηβοι και 20 βρέφη.
Η πρωτοφανής θηριωδία, σύμφωνα με το sansimera.gr, έγινε αμέσως γνωστή μέσω του BBC στο εξωτερικό και προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης. Η Γερμανική Διοίκηση της Αθήνας επέρριψε την ευθύνη αποκλειστικά στους κατοίκους του Διστόμου, επειδή, όπως ανέφερε σε ανακοίνωσή της, δεν συμμορφώθηκαν με τις στρατιωτικές εντολές.
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου μπόρεσε να ανακαλύψει τον υπεύθυνο της Σφαγής, Χανς Ζάμπελ, ο οποίος είχε καταφύγει στο Παρίσι και είχε συλληφθεί. Οι γαλλικές αρχές τον παρέδωσαν στις ελληνικές, οι οποίες τον προφυλάκισαν.
Τον Αύγουστο του 1949 ομολόγησε την έκταση των γερμανικών θηριωδιών στο Δίστομο, αλλά δικαιολογήθηκε ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων του. Κατά τη διάρκεια της προφυλάκισής του, ο Ζάμπελ εκδόθηκε προσωρινά στη Δυτική Γερμανία για άλλη υπόθεση, αλλά δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεών του.
