Σημαντικά προβλήματα αντιμετωπίζει το δικαστικό σύστημα της χώρας, σύμφωνα με τη νέα έρευνα της διαΝΕΟσις.
Η έρευνα, όπως την εκπόνησαν επτά δικαστικοί λειτουργοί που γνωρίζουν τα προβλήματα σε βάθος και εκ των έσω, τονίζει σε χαρακτηριστικό βαθμό τα μεγάλα προβλήματα, όπως η καθυστέρηση στην απονομή της Δικαιοσύνης και ο περιορισμένος χαρακτήρας της τεχνολογίας στο δικαστικό σύστημα. Τέτοια προβλήματα δημιουργούν εμπόδια στις επενδύσεις, στην επιχειρηματικότητα και την καθημερινότητα.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, η επίλυση μιας συγκεκριμένου τύπου δικαστικής διαφοράς για μια επιχείρηση στη χώρα μας χρειάζεται κατά μέσο όρο 1.580 ημέρες, δηλαδή σχεδόν τεσσεράμισι χρόνια. Όπως σχολιάζει η διαΝΕΟσις, δεν είναι πολλές οι επιχειρήσεις που θα έρχονταν να επενδύσουν ευχαρίστως σε μια χώρα όπου τυχόν δικαστικές απαιτήσεις από τρίτους θα μπορούσαν να καθυστερήσουν την επένδυσή τους μέχρι τους μεθεπόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το πρόβλημα αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ανάπτυξη στην Ελλάδα - αυτά τα μεγάλα, χρόνια και περίπλοκα προβλήματα που η διαΝΕΟσις αποκαλεί «δράκους». Όπως σημειώνει, «έχουμε δει στη μελέτη και των υπόλοιπων “δράκων” (πολυνομία και κακονομία, ασφαλιστικό, φορολογικό, χρέος) ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να βγούμε από την αέναη κρίση και να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο αν δε λυθεί αποτελεσματικά και αυτό».
Το πρόβλημα
Σύμφωνα με τα στοιχεία διεθνών οργανισμών, η Ελλάδα:
- έχει μία από τις χειρότερες αναλογίες δικαστικών υπαλλήλων ανά δικαστή (1,5:1, το 2016 - μέσος όρος χωρών Συμβουλίου της Ευρώπης 3,9:1),
- έχει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς δικαστηρίων κατά κεφαλήν στην Ε.Ε.,
- το δικαστικό της σύστημα χρησιμοποιεί σε περιορισμένο βαθμό τεχνολογικές λύσεις για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας,
- δαπανά λιγότερα χρήματα για τη λειτουργία του δικαστικού της συστήματος (-33% οι δημόσιες δαπάνες για τη Δικαιοσύνη το διάστημα 2014-2016).
«Η άσκηση του δικαστικού λειτουργήματος βασίζεται στη διανοητική εργασία. Ο δικαστής δεν πρέπει να είναι υπάλληλος που ενδιαφέρεται απλώς για τη διεκπεραίωση μιας δικογραφίας. Οφείλει να είναι ένας λειτουργός με ενδιαφέρον για την ποιότητα του πνευματικού του πονήματος, που είναι η δικαστική απόφαση».
Η εφημερίδα «Νέα Κρήτη» επικοινώνησε με τον δικηγόρο Ηρακλή Μηλάκη, ο οποίος μας παρουσίασε την προσωπική του εκτίμηση για την κατάσταση που επικρατεί στα δικαστήρια. Ο κ. Μηλάκης αναφέρθηκε στην καθυστέρηση στην απονομή της Δικαιοσύνης, επισήμανε όμως πως τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες για την επιτάχυνση της διαδικασίας απονομής.
Ο κ. Μηλάκης είπε χαρακτηριστικά: «Είναι αλήθεια ότι καθυστερεί πολύ η απονομή της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες για επιτάχυνση. Αρχικά σε νομοθετικό επίπεδο και έπειτα στην πράξη. Δηλαδή, έχει εισαχθεί νέο σύστημα εκδίκασης των αγωγών τακτικής διαδικασίας με τις 100 ημέρες, που πλέον δεν εξετάζονται μάρτυρες. Μέσα στις 100 ημέρες κατατίθενται οι προτάσεις των διαδίκων και στις επόμενες 15 ημέρες οι προσθήκες με όλα τα αποδεικτικά τους έγγραφα και τις έγγραφες βεβαιώσεις των μαρτύρων και μετά κλείνει ο φάκελος της δικογραφίας. Ορίζεται μια τυπική δικάσιμος, κατά την οποία ο διάδικος μπορεί να μην παραστεί καν. Όλα αυτά σε συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια και βγαίνει η απόφαση, εκτός εάν το δικαστήριο διατάξει επανάληψη της συζήτησης για εξέταση μαρτύρων, προς πλήρη σχηματισμό δικαστικής πεποίθησης.
Με αυτό το νέο σύστημα εκδίκασης της τακτικής διαδικασίας έχει γίνει προσπάθεια για επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης, γιατί δεν υπάρχουν αναβολές. Παλαιότερα καθυστερούσε πάρα πολύ η απονομή Δικαιοσύνης σε τακτική διαδικασία λόγω των συνεχών αναβολών. Αρχικά, έγινε προσπάθεια να περιοριστούν οι αναβολές και έπειτα εισήχθη το νέο σύστημα 100 ημερών, όπου δεν προβλέπεται αναβολή.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες για επιτάχυνση της Δικαιοσύνης. Ζητήματα όμως που υπάρχουν ακόμα είναι ότι δεν υπάρχει ηλεκτρονική κατάθεση των δικογράφων. Θα είχαν απλοποιηθεί τα πράγματα και για να εξοικονομηθεί προσωπικό εάν τα δικόγραφα κατατίθεντο αποκλειστικά ηλεκτρονικά. Δηλαδή, εφόσον δεν απαιτείτο φυσική παρουσία του δικηγόρου στη γραμματεία του δικαστηρίου για να καταθέσει το δικόγραφο. Αυτό είναι ένα μείον. Προβλέπεται νομοθετικά η ηλεκτρονική κατάθεση των δικογράφων, αλλά δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα.
Βεβαίως και η ηλεκτρονική διαδικασία στα δικαστήρια έχει καθυστερήσει πάρα πολύ. Έχουν υπάρξει συζητήσεις για ψηφιοποίηση του αρχείου των δικαστηρίων, για να μην υπάρχουν αυτά τα χαρτιά. Γίνονται προσπάθειες σε επίπεδο θεωρίας, αλλά στην πράξη δεν έχουμε δει ακόμα αποτελέσματα. Επιβεβαιώνω το γεγονός ότι σε ηλεκτρονικό επίπεδο είμαστε πίσω».
Ο κ. Μηλάκης, μεταξύ άλλων, είπε ότι «όσον αφορά στον αριθμό των δικαστηρίων, θεωρώ ότι έχουμε ένα φυσιολογικό αριθμό δικαστηρίων που υπάρχουν, γιατί ο πολίτης δεν πρέπει να παρεμποδίζεται σε επίπεδο πρόσβασης στη Δικαιοσύνη εξαιτίας της γεωγραφικής περιοχής που ανήκει. Δε θεωρώ ότι πρέπει να μειωθούν τα δικαστήρια. Πρέπει να υπάρχει το απαραίτητο δικαστήριο. Το προσωπικό πρέπει να είναι εξειδικευμένο και να έχει γνώσεις νομικών, ηλεκτρονικών και άλλων θεμάτων, ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία των δικαστηρίων. Χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό. Δεν είμαστε σε κακή θέση σε αυτόν τον τομέα, αλλά υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης».
Τι προτείνουν οι ερευνητές
Τα συγκεκριμένα προβλήματα, όπως αναφέρθηκαν παραπάνω, αποτελούν τροχοπέδη για την αναβάθμιση του συστήματος δικαιοσύνης και στην ταχύτερη απονομή της Δικαιοσύνης. Η πρόταση των ερευνητών περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις που αφορούν τους άξονες όπως τη χωροταξία, την τεχνολογία, την εκπαίδευση, τους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης διαφορών και τους δικαστικούς υπαλλήλους.
Συγκεκριμένα, οι προτάσεις των ειδικών περιλαμβάνουν:
* Μείωση του αριθμού των δικαστηρίων με τη συγχώνευση μικρών περιφερειακών δικαστηρίων.
* Δημιουργία δικαστικών καταστημάτων σε μικρότερες πόλεις και απομακρυσμένα μέρη, που θα επιτρέπουν μια σειρά από διαδικασίες (ακροάσεις δικηγόρων, διαδίκων) μέσω τηλεσυνεδρίασης.
* Παρεμβάσεις για το κτηριακό πρόβλημα, το θέμα των υποδομών και του δικαστικού μάνατζμεντ (διοίκηση, διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, μέτρηση αποτελεσμάτων).
* Εφαρμογή της «ψηφιακής δικογραφίας», ώστε ο φάκελος κάθε υπόθεσης να μπορεί να αποθηκεύεται και να εντοπίζεται ευκολότερα από τα ενδιαφερόμενα μέρη.
* Επιβολή επιπλέον τέλους στους διαδίκους που επιθυμούν να καταθέσουν έντυπα δικόγραφα, ως κίνητρο για την ηλεκτρονική υποβολή των πάντων.
* Ολοκλήρωση του έργου του «Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων» (ΟΣΔΔΥ), το οποίο βρίσκεται ήδη σε φάση υλοποίησης.
* Εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών (ΕΣΔΙ), με την υιοθέτηση καλών πρακτικών που ακολουθούνται από άλλες χώρες.
* Συνέχιση των νομοθετικών πρωτοβουλιών για την εισαγωγή του θεσμού της διαμεσολάβησης και σε νέες κατηγορίες διαφορών, όπως η ενδοοικογενειακή βία.
* Αναμόρφωση των κλάδων του νέου Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων με την εισαγωγή νέων, που προϋποθέτουν ειδικά τυπικά προσόντα, ώστε να καλυφθούν οι σύγχρονες ανάγκες των δικαστηρίων όλων των δικαιοδοτικών κλάδων και των Eισαγγελιών.
