Η Δημόσια Τέχνη ενεργοποιεί (και καθιερώνει) τις πόλεις

Απόψεις
Η Δημόσια Τέχνη ενεργοποιεί (και καθιερώνει) τις πόλεις

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έργα Τέχνης ως μέρος του δημόσιου χώρου, αλληλοεπιδρούν με τους πολίτες, γίνονται «σήμα κατατεθέν» του χώρου!

Του Γιώργου Αλεξάκη*

Ένα γνωστό motto λέει "είμαστε ό,τι τρώμε". Θα πρόσθετα ... είμαστε ό,τι μας περιβάλλει !  Από τη στιγμή που θα βγούμε από το σπίτι μας, στο δημόσιο χώρο, η αντίληψη - αναπόφευκτα και η αισθητική μας - αρχίζουν να διαμορφώνονται.

Ποια είναι όμως η αισθητική του Δημόσιου Χώρου, τόσο στα αστικά κέντρα, όσο και στην ενδοχώρα; Και πόσο "εκπαιδευμένοι" είμαστε στο να θεωρούμε το Δημόσιο Χώρο "σπίτι" μας, άρα και να τον φροντίζουμε ως τέτοιο;

Ο όρος Δημόσια Τέχνη έχει διευρυνθεί στη διεθνή καλλιτεχνική θεωρία για να συμπεριλάβει έργα με χαρακτήρα τοπικότητας, κοινοτικής ενασχόλησης (community engagement), σχεσιακότητας, συνεργασίας, συγκροτώντας αναμφίβολα ένα Δημοκρατικό Μοντέλο Δημόσιας Τέχνης.

Η τέχνη αυτή αφορά περισσότερο τη συμμετοχή στα κοινά, την έννοια της από κοινού δημιουργίας, τη δημόσια διαβούλευση, τον καλλιτεχνικό ακτιβισμό και την επαναοικειοποίηση της πόλης, παρά το καλλιτεχνικό προϊόν και τη σχέση του με ένα φυσικό τόπο.

Αυτού του είδους η δημόσια τέχνη που αξίζει στην Κοινωνία των Πολιτών δεν τοποθετείται απλά σε έναν χώρο που είναι δημόσιος αλλά θεσμοθετεί έναν δημόσιο χώρο. Μέχρι σήμερα τα όποια έργα Τέχνης στο Δημόσιο Χώρο απλώς τοποθετούνται, δε χωροθετούνται βάσει κάποιων κριτηρίων, η δε συλλογή τους δεν περιέχει τα χαρακτηριστικά εκείνα που απαιτούνται, ώστε να αλληλοεπιδράσουν με το χώρο στον οποίο βρίσκονται.

Αν όμως θέλουμε να είμαστε απολύτως ειλικρινείς, η Δημόσια Τέχνη είναι παντελώς απούσα, με εξαίρεση πολιτιστικά γεγονότα που παρουσιάζουν διάφορες μορφές τέχνης στους δημόσιους χώρους. Ωστόσο έχουν συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα και μετά την ολοκλήρωσή τους, επιστρέφουμε στο "μηδέν".

Η σχέση του ευρύτερου κοινού με τη Δημόσια Τέχνη είναι περίπλοκη και πολλές φορές αμήχανη. Οι μόνιμες εγκαταστάσεις Δημόσιας Τέχνης οφείλουν να αποτελούν σύμβολα για την ταυτότητα της πόλης (π.χ. ο Δρομέας στην Αθήνα λειτουργεί ως τοπόσημο αναφοράς για την πόλη). Οι εφήμερες εικαστικές παρεμβάσεις δηλώνουν την παρουσία τους και παραμένουν στη μνήμη μας. Τα έργα Τέχνης που υπάρχουν και αλληλεπιδρούν με τους πολίτες, αποτελούν μέρος του δημόσιου διαλόγου, της αισθητικής της πόλης και των ανθρώπων της, γίνονται "σήμα - κατατεθέν" και βοηθούν στην ανάδειξη του τόπου στο εξωτερικό.

Από την άλλη, ο Δημόσιος Χώρος είναι χώρος Κοινωνικής Επικοινωνίας και Δημιουργίας. Η δημόσια τέχνη σχετίζεται και με μνημεία και αναφορές στο παρελθόν. Πόσοι όμως γνωρίζουν την ιστορία που διηγείται κάθε Πύλη, κάθε Προμαχώνας, κάθε Κρήνη που καθημερινά προσπερνάμε βιαστικά;

Ας εκπαιδευτούμε… στην ομορφιά

Δεν είναι φυσικά ίδιον μόνο της Κρήτης και του Ηρακλείου, η απουσία σύγχρονης Τέχνης - το έλλειμμα είναι πανελλαδικό. Είναι όμως αδιανόητο στη χώρα με τις πολυάριθμες και πολύχρωμες σελίδες ιστορίας, τέχνης και πολιτισμού, να είναι απούσα η Τέχνη στο Δημόσιο χώρο.

Τι είδους Δημόσια Τέχνη αξίζει, όμως, στη πόλη της ανύπαρκτης συνείδησης Δημόσιου Χώρου και της αδιαφορίας για οτιδήποτε συμβαίνει έξω από την ιδιωτική σφαίρα μας, στην περιοχή της χαμηλής αρχιτεκτονικής αισθητικής, στη χώρα της ανύπαρκτης συντήρησης Δημόσιων Έργων ; Με δεδομένο δηλαδή, το ότι δεν έχουμε ακόμη βρει τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων για να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε ποιοτικό δημόσιο χώρο, πως προσδοκούμε η Δημόσια Τέχνη να βρει τη θέση της στις πόλεις μας;

Ας «εκπαιδευτούμε» όλοι, λοιπόν ... στην ομορφιά, για να μην αγωνιούμε ότι ένα έργο Τέχνης που θα έρθει να κοσμήσει ένα ανοιχτό χώρο, την επόμενη μέρα θα βρεθεί βανδαλισμένο. Κι ας κάνουμε χρήση της - υπάρχουσας από το 1997 - νομοθεσίας, που ορίζει πως μια Επιτροπή "ειδικών" θα αναθέτει κάθε χρόνο την υλοποίηση έργων για τις πόλεις μας (π.χ. Ηρακλείου, Αρκαλοχωρίου, Μοιρών, Τυμπακίου, Χερσονήσου, Αρχανών κλπ.)

Είναι τελικά μια πολιτική επιλογή και φυσικά μια «χρυσή» ευκαιρία για την Κρήτη, που θα μπορούσε με ένα τρόπο σπάνιο να παρουσιάσει στους ανθρώπους της αλλά και στους επισκέπτες της ένα μοναδικό «πάντρεμα» του «χθες» και του «σήμερα»: Συνδυάζοντας το αρχαιολογικό της απόθεμα που μας περιβάλλει, με μια σειρά από έργα σύγχρονης τέχνης.

* Ο πολιτικός μηχανικός Γιώργος Αλεξάκης είναι υποψήφιος Περιφερειακός Σύμβουλος Ηρακλείου με το Στ. Αρναουτάκη.

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News