Διδάγματα και μνήμες από το παρελθόν, επίκαιρες από ποτέ, ξυπνούν και δραπετεύουν από τις σελίδες της Ιστορίας, φτάνοντας στην επίπεδη εποχή του σήμερα. Το ιστορικό «Όχι» του '40 με τους συνειρμούς που προκαλεί διδάσκει για το πόσα πολλά μπορούν να πετύχουν ενωμένοι οι Έλληνες και πως είναι σε θέση να κάνουν ολόκληρο τον κόσμο να υποκλίνεται στη μεγαλοπρέπεια της ψυχής τους.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τα λόγια του ίδιου του Ουίστον Τσόρτσιλ, ο οποίος είχε πει ότι «δεν πρέπει να αναφέρουμε ότι οι Έλληνες πολεμάνε σαν ήρωες, αλλά οι ήρωες σαν Έλληνες».
Εκείνο το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου κανείς, πόσω μάλλον ο υπερφίαλος Ιταλός δικτάτορας, δεν πίστευε ότι οι Έλληνες θα μπορούσαν να πετύχουν κάτι τόσο κοσμοϊστορικό, που ξεπερνούσε κατά πολύ τα γεγονότα στην ανατολική Μεσόγειο. Και όμως η πολεμική του μηχανή λύγισε από ένα ελληνικό στρατό που δεν είχε παρά τα στοιχειώδη εφόδια και όμως κατάφερε να δώσει μια ισχυρή απάντηση. Την ίδια στιγμή όμως άλλαζε το ρου της ιστορίας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η ήττα του Μουσολίνι σήμαινε αλλαγή των όρων της αναμέτρησης και ανατροπή των σχεδίων του Χίτλερ. Μη έχοντας την πολυτέλεια να επιτρέψει την ταπείνωση του Μπενίτο Μουσολίνι, ο Χίτλερ επισπεύδει την επίθεση στην Ελλάδα, σπαταλώντας πολύτιμο χρόνο, εφόδια και στρατό στη σκληρή μάχη με τους Έλληνες.
Αναβάλει τις επιχειρήσεις στη Ρωσία, αναδιατάσσει τις στρατιές του, και καθυστερεί τόσο όσο να δώσει την ευκαιρία ανασύνταξης στα στρατεύματα του Στάλιν. Με τις γνωστές συνέπειες.
Ταυτόχρονα, η νίκη των Ελλήνων κατά των Ιταλών προσέφερε στην Ευρώπη το βασικό συστατικό που χρειάζονταν για να πιστέψουν στο ότι μπορούν να λυγίσουν το σιδερόφρακτο οικοδόμημα του Γ' Ράιχ. Το έπος του '40 έστειλε σε ολόκληρη την Ευρώπη το μήνυμα ότι καμιά στρατιά, όσο μεγάλη, όσο ισχυρή και όσο φιλόδοξη και αν είναι, δεν μπορεί να νικήσει την ψυχή και το θάρρος και την πίστη ενός μικρού λαού στις δυνάμεις του. Ο οποίος προσπάθησε να αποφύγει την αναμέτρηση, αλλά την ίδια στιγμή προετοιμάζονταν μεθοδικά και προσεκτικά γι' αυτήν που νομοτελειακά ζύγωνε σαν καταιγίδα, τα σημάδια της οποίας κανείς δεν μπορούσε ή δεν είχε δικαίωμα να αγνοήσει.
Η ιστορία που γράφτηκε το '40 είναι επίκαιρη όσο ποτέ. Σημαίνει τις σειρήνες του συναγερμού επιτακτικά και έντονα, θυμίζοντάς μας ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να ξεχνάμε. Καθότι το τραγικό λάθος της ιστορικής λήθης το έχουμε πληρώσει ακριβά. Επίκαιρη όσο ποτέ η επέτειος του «Όχι», με τους πολλαπλούς συνειρμούς που προκαλεί, δίνει την ευκαιρία και για μια αναθεώρηση των λαθών που έχουμε κάνει ως λαός και της ενδοσκόπησης, μαθαίνοντας από αυτά. Από την εικόνα που θα δούμε στον καθρέφτη, όπου αντανακλάται το είδωλό μας. Εκείνο του σημερινού Έλληνα.
Τα πρόσωπα, τα γεγονότα, οι μνήμες, η επέτειος
Δημοσιεύουμε σήμερα ένα εισαγωγικό σημείωμα του δασκάλου-λογοτέχνη Κωνσταντίνου Καργάκη για την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, και παραθέτουμε ένα αυτοτελές απόσπασμα "Η 5η Σταυροφορία '40-'45" από το έργο του "Η μνήμη των βουνών", που παρουσιάστηκε την Τετάρτη 17 Οκτωβρίου, στην αίθουσα "Ανδρόγεω", από τον αξιόλογο φιλόλογο-αρχαιολόγο Νίκο Γιγουρτάκη και το συντονιστή της συζήτησης Γεώργιο Πατεράκη, δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
«Το κραχ του '29 στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης επηρέασε κοινωνικά και πολιτικά την Ευρώπη, υποδαυλίζοντας δυναμικά τον ήδη ανερχόμενο εθνικοσοσιαλισμό του Μεσοπολέμου.
Άνθρωποι ασήμαντοι, σκοτεινοί και επικίνδυνοι, εκμεταλλευόμενοι συγκυρίες παραλυμένων κοινωνιών, με μεθοδεύσεις και αδίστακτες ίντριγκες, εκφοβίζοντας τους συνομιλητές τους και παραπλανώντας εξουθενωμένους λαούς με τις "δεινές" ρητορείες τους, άρπαξαν την εξουσία, καταργώντας τον κοινοβουλευτισμό.
Ο Μουσολίνι, μετά από μια αλλοπρόσαλλη "πολιτική" πορεία, πήρε την εξουσία από το βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ, το 1922, εγκαθιδρύοντας το φασισμό στην Ιταλία.
Ο Χίτλερ, ένας άσημος λοχίας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μετά από μια βίαιη προσπάθεια και ανέλιξη, πήρε την τύχη της Γερμανίας στα χέρια του το 1933, καταργώντας τη δημοκρατία της Βαϊμάρης και εγκαθιδρύοντας το Γ' Ράιχ με τα Ες Ες και τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
Ο Φράνκο, στρατιωτικός, αντικοινοβουλευτικός, όπως οι προηγούμενοι, αφού αιματοκύλησε την Ισπανία με τον εμφύλιο, 1935-1939, επέβαλε το φασισμό στην Ισπανία.
Ο Μεταξάς στην Ελλάδα, επικαλούμενος κομμουνιστικό κίνδυνο και πολιτική αστάθεια, επανέφερε με το καλπονοθευτικό δημοψήφισμα του 1935 τον εξόριστο Γεώργιο και από κοινού επέβαλαν κι αυτοί τη δικτατορία της 4ηςΑυγούστου, γεμίζοντας τα ξερονήσια και τις φυλακές με ανθρώπους του φιλελεύθερου (βενιζελικού) και του ευρύτερου δημοκρατικού χώρου.
Όμως οι τρεις ωχριούσαν μπροστά στο δαιμονικό φαινόμενο που λέγεται Χίτλερ, το μεγαλύτερο δολοφόνο που γέννησε ποτέ η ανθρωπότητα, με τον οποίο συνεταιρίστηκε τελικά ο Μουσολίνι για να πάρει κι αυτός το μερίδιό του στη Μεσόγειο, αλλά σκόνταψε στον πατριωτισμό των Ελλήνων την 28η Οκτωβρίου.
Η 5η Σταυροφορία
(1940-1945)
Θανατηφόρες ιδέες
απ' τα συντρίμμια ενός κόσμου πετάχτηκαν,
προδίδοντας τον όρκο του ανθρώπου,
για να έβγουν και πάλι αληθινά
τα λόγια της προφητείας:
Ότι το τρίτον των ανθρώπων θα χαθεί
και το τρίτον της γης
και το τρίτον της θάλασσας.
Άγγελοι του πολέμου ακονίσαν τις σάλπιγγες
και μυρμήγκια κουβάλησαν το μπαρούτι του ήλιου
κάτω απ' το τρεμάμενο χώμα.
Τ' αστέρια της νύχτας συνάχτηκαν
πίσω απ' την οργή των ανέμων.
Τα σκυλιά κουλουριάστηκαν μέσα στις μάντρες
και τα δέντρα μαζώξαν τον ίσκιο τους.
Μία-μία εσκίστηκαν οι σελίδες του χρόνου
και ημεροδείχτες καρφώθηκαν
στις περασές του πολέμου.
Έγειρε ο ουρανός από το μέρος της καταιγίδας,
συνθλίβοντας τους ανεμοδείχτες των κάμπων.
Θύελλες κολασμένων καιρών,
των τάφων τις πλάκες σηκώνοντας,
νεκρούς Σταυροφόρους και μαύρους Ιππότες εξέθαψαν,
μαζί με τα λάβαρα και πετεινούς σιδερένιους.
Ιδεολόγοι σακάτηδες, της σοφίας εξώγαμα τέκνα,
την πύλη της Κόλασης άνοιξαν μέσα στο νου τους
και δραπέτες παράφρονες βγήκαν
για να ληστέψουν την Ιστορία.
Εξανθήματα ενός πολιτισμού
με τα σημάδια της μαύρης χολέρας που απλώθηκαν
στο λοιμό των ανθρώπων.
Σπουδαγμένοι φασίστες, απόφοιτοι
της σχολής του ολέθρου
και ανήλικα άνθη της Πίσσας που άνθισαν
με παιάνες και ύμνους ψεύτικων ήλιων.
Λυμένοι κατάδικοι.
Δήμιοι, απ' το Μεσαίωνα μονοβραδίς ερχομένοι.
Δολοφόνοι αμάχων κι αλλοεθνών "υπανθρώπων".
Εθελοντές και επίστρατοι λιποτάκτες εθνών,
που με τα λέπια μιας εξουσίας εντύθηκαν.
***
Στρατηγοί μελανών ανακτόρων με κόκκινο χάραξαν
τις ροές των αιμάτων πάνω στο χάρτη των λεγεώνων.
Μεγάλες ταξιαρχίες μελλοθανάτων εθάψαν
τις πολιτείες του κόσμου
και άρματα μάχης πάτησαν πάνω, αλέθοντας
τα κόκκαλα των νεκρών.
Τελεσίγραφα ξημερώσαν τις μέρες νυχτιάτικα
και φοβερές μηχανές του θανάτου ακούστηκαν
πίσω απ' τα βουνά των ηρώων.
***
Τις οργιές της εσήκωσε η θάλασσα,
γροικώντας της τορπίλης το βρόντο
και τις φωνές των πνιγμένων.
Όρνια με σπασμένες φτερούγες μαγάρισαν
την ειρήνη των ελαιώνων
και των κάμπων το χρυσό κριθαρόχορτο.
Τάγματα Σταυροφόρων εποίκων,
μουσαφιραίοι απρόσκλητοι, φάνηκαν
στης πατρίδας το έμπα,
και μάνες ανάχουρδες τα παιδιά τους εμάζωξαν
μέσα απ' τους δρόμους.
Σιδερόφραχτοι, πρόσωπα αγέννητα
από ανθρώπινο σπλάχνο,
καθώς από ύβρη λιωμένη και σίδερο χύθηκαν
σε μαύρα καλούπια
και σε φάμπρικες κρύες, βίδα τη βίδα
σφιχτά αρμοδέθηκαν.
Τα χωριά της γαλήνης κυκλώνοντας,
το μητρικό μας το χώμα επάτησαν.
Κι εμείς, όπως πάντα απ' το μέρος των λίγων,
σταθήκαμε αντίκρυ
με μόνο μας όπλο της καρδιάς τα κανόνια
και τα βόλια του ποιητή:
"Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ' τα ξένα βήματα"».
