Στην ιατρική επιστήμη η πρόκληση του 21ου αιώνα είναι η θεραπεία της πάθησης του Αλτσχάιμερ.
Μερικές δεκαετίες πριν, το ιατρικό ενδιαφέρον εστίαζε στην εύρεση θεραπείας έναντι του HIV και διαφόρων μορφών καρκίνου. Με δεδομένο πως η πάθηση Αλτσχάιμερ είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος που προσβάλλει τα άτομα μεγάλης ηλικίας και με βάση τις τωρινές εκτιμήσεις, οι οποίες προσβλέπουν σε αύξηση της συχνότητας της νόσου, η εφημερίδα «Νέα Κρήτη» μίλησε με δύο διακεκριμένους επιστήμονες και ερευνητές, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη πάθηση, ώστε να μας δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα που προκαλούν προβληματισμό στο μέσο πολίτη.
«Υπάρχουν σκευάσματα που έχουν πάρει άδεια χορήγησης για περιπτώσεις της νόσου Αλτσχάιμερ, αλλά η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι δεδομένη και μάλιστα η διεθνής γραμμή υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει αποτελεσματικό φάρμακο έναντι της νόσου. Υπάρχουν κλινικές δοκιμές που βρίσκονται σε εξέλιξη και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, που τα αποτελέσματά τους δεν είναι ενθαρρυντικά», αναφέρει ο κ. Νεκτάριος Ταβερναράκης, ο οποίος είναι καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), ενώ είναι εκλεγμένο μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (ΕΜΒΟ) και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (Academia Europaea). Με τις επιστημονικές του μελέτες έχει συνεισφέρει σημαντικά στην κατανόηση των μηχανισμών εκείνων που είναι υπεύθυνοι για το νεκρωτικό κυτταρικό θάνατο και φαινόμενα νευροεκφυλισμού, των μηχανισμών της μνήμης και της μάθησης, καθώς και των μηχανισμών γήρανσης.
Ο κ. Ταβερναράκης δεν αισθάνεται αισιόδοξος όσον αφορά στα δοκιμαστικά φάρμακα, λέγοντας: «Τα δοκιμαστικά φάρμακα, τα οποία βρίσκονται σε στάδιο κλινικών δοκιμών, δεν έχουν δώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα στις δοκιμές αυτές ώστε να αισθανόμαστε αισιόδοξοι πως μπορούν να διοχετευτούν στην αγορά. Είναι συμπτωματικά φάρμακα, δηλαδή αντιμετωπίζουν συμπτώματα χωρίς να αναχαιτίζουν και να αντιστρέφουν τη νόσο. Οι πειραματικές διαδικασίες, που βρίσκονται στη φάση των κλινικών δοκιμών, δε δίνουν ενθαρρυντικά σημάδια».
Μιλώντας στην εφημερίδα «Νέα Κρήτη», ο κ. Ταβερναράκης αναφέρει τα πρώιμα συμπτώματα της νόσου, λέγοντας:
«Ξεκινά με μια ελαφριά απώλεια όσφρησης μετά τα 55 με 60 και σιγά-σιγά εμφανίζεται απώλεια μνήμης. Ο εγκέφαλος δεν μπορεί να απομνημονεύσει πρόσφατα γεγονότα, ενώ παλιότερα γεγονότα, τα οποία είχαν εντυπωθεί, δε χάνονται. Αλλά όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, τόσο αρχίζει και αλλοιώνεται η μνήμη του. Σε μεγάλη ηλικία, μιλάμε και για απώλεια μακροπρόθεσμης μνήμης. Κάποια στιγμή ξεκινούν και τα κινητικά προβλήματα. Οι άνθρωποι αυτοί καθηλώνονται σε αναπηρικό καροτσάκι. Χρειάζονται φροντίδα να τραφούν και η νόσος καταλήγει στο θάνατο». Ο ίδιος υποστήριξε ότι η νόσος συνοδεύεται από συμπτώματα όπως το καταθλιπτικό σύνδρομο, την αστάθεια στη διάθεση (κυκλοθυμικότητα, απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά).
Όσον αφορά στην πρόληψη, μας είπε ότι, «δυστυχώς, δεν υπάρχει κάποιος τρόπος που να είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματικός για να προλάβει την ασθένεια. Έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς μελέτες οι οποίες φαίνεται να δείχνουν ότι, εάν κάποιος προσέχει τη διατροφή του και περιορίσει την έκθεσή του σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, τότε μπορεί να περιορίσει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου». Παράλληλα, ανέφερε πως πολλές χώρες στην Ευρώπη χρηματοδοτούν προγράμματα για τη συγκεκριμένη νόσο, όπως η Γερμανία.
Στο τέλος της επικοινωνίας μας με τον κ. Ταβερναράκη, ο ίδιος δήλωσε «αισιόδοξος πως στο μέλλον, στα επόμενα δέκα χρόνια, θα βρεθεί ένας τρόπος αντιμετώπισης, έγκαιρης διάγνωσης και προστασίας από νευροεκφυλιστικές νόσους. Χρειάζεται, όμως, περαιτέρω ερευνητική προσπάθεια για να μπορέσουμε να βρούμε μια μέθοδο αντιμετώπισης».
Δέκα με 12 χιλιάδες στην Κρήτη
«Εάν σκεφτούμε πως στην Ελλάδα υπάρχουν 200.000 ασθενείς με άνοια, που περιλαμβάνει τη νόσο Αλτσχάιμερ, τότε στην Κρήτη πρέπει να υπολογίζουμε πως ο αριθμός των ασθενών πρέπει να ανέρχεται στους 10 με 12 χιλιάδες ασθενείς», δήλωσε στη «Νέα Κρήτη» ο Ιωάννης Ζαγανάς, ο οποίος είναι επίκουρος καθηγητής Νευρολογίας στο Τμήμα Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και επιστημονικός υπεύθυνος της Εταιρείας Νόσου Αλτσχάιμερ Ηρακλείου.
Ο κ. Ζαγανάς αρχικά μας ανέφερε τα πορίσματα μιας έρευνας που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Κρήτης με τη συνεργασία τεσσάρων κλινικών (Ψυχιατρικής, Κοινωνικής Ιατρικής, Παθολογικής και Νευρολογικής) μερικά χρόνια πριν. Η έρευνα αφορούσε σε 3.200 άτομα άνω των 60 ετών από το νομό Ηρακλείου. Ο πληθυσμός ήταν κατά βάση αγροτικός και διαπιστώθηκε πως περίπου το 10% των περιπτώσεων έπασχαν από άνοια.
Ένα από τα πορίσματα της έρευνας κατέδειξε πως το επίπεδο εκπαίδευσης παίζει σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση της πάθησης. Όπως είπε ο κ. Ζαγανάς, «ενώ η άνοια αυξάνεται όσο μεγαλώνει η ηλικία (1 στους 3 για τους 85χρονους και 1 στους 2 για τους 95χρονους), στην έρευνα του 2013 απεδείχθη πως τα άτομα ηλικίας 80-84 ετών είχαν μεγαλύτερη συχνότητα άνοιας τόσο συγκρινόμενα με την ηλικιακή ομάδα των 75-80 όσο και με μεγαλύτερες ηλικίες. Όσον αφορά στις μεγαλύτερες ηλικίες, αυτό εξηγείται επιστημονικά. Όσον αφορά στις μικρότερες ηλικίες, αυτό εξηγείται καθώς η ηλικιακή ομάδα 80-85 ετών είχε σταματήσει το σχολείο νωρίς λόγω της γερμανικής κατοχής. Και αυτό εμποδίζει να έχει μια γενικότερη εκπαιδευτική πορεία στο σχολείο. Και άτομα που σταματούν νωρίς την εκπαίδευση, δε δείχνουν ενεργό ενδιαφέρον για διάβασμα βιβλίων, εφημερίδας κ.τ.λ.».
Προστατευτικός παράγοντας είναι και η κρητική δίαιτα ή η μεσογειακή δίαιτα. Σύμφωνα με τον κ. Ζαγανά, «η κρητική δίαιτα ή η μεσογειακή δίαιτα είναι από τους κυρίως προστατευτικούς παράγοντες. Οι άνθρωποι που ήταν πιο πιστοί στην τήρηση της μεσογειακής ή κρητικής δίαιτας είχαν λιγότερες πιθανότητες να πάθουν άνοια. Αυτό ισχύει για τις παλιότερες γενιές. Σήμερα, η απομάκρυνση της μεσογειακής διατροφής θα έχει δυσμενή αποτελέσματα».
Ο κ. Ζαγανάς είπε μεταξύ άλλων και ότι «η νόσος Αλτσχάιμερ είναι νόσος των ηλικιωμένων. Όσο μικρή είναι η ηλικία, τόσο μικρή είναι και η συχνότητά της. Υπάρχουν γενετικές, κληρονομικές μορφές της νόσου που εμφανίζονται σε μικρότερες ηλικίες. Αυτό είναι σπάνιο, αλλά υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις».
Όσον αφορά στους ευάλωτους πληθυσμούς, ο κ. Ζαγανάς ανέφερε πως «υπάρχει σημαντικός βαθμός κληρονομικότητας. Όταν έχεις συγγενή α' βαθμού, έχεις περισσότερες πιθανότητες να την πάθεις και εσύ. Βέβαια, δεν είναι απόλυτο. Αλλά σε σύγκριση με κάποιον που δεν έχει κληρονομικό ιστορικό α' βαθμού, τότε υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα», τόνισε, ενώ συνέχισε λέγοντας πως άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες ώστε να εμφανίσει ένας άνθρωπος Αλτσχάιμερ είναι η χοληστερίνη, η υπέρταση, το ζάχαρο και η καθιστική ζωή, που δρουν και εξαιτίας τους ξεκινάει η διαδικασία εκφύλισης του εγκεφάλου, η οποία θα εκδηλωθεί σε μεγαλύτερη ηλικία.
Ρεπορτάζ: Νίκος Κοσμαδάκης
