"Ναυαγισμένα" μοιάζουν γενικώς και διαχρονικά οι πολεοδομικές μελέτες και το κεφάλαιο που λέγεται "σχέδιο πόλης" στο Ηράκλειο. Η πλέον όμως χαρακτηριστική περίπτωση "ναυαγίου" είναι η πολυσυζητημένη μελέτη ανάπλασης της παλιάς πόλης, η οποία όχι μόνο δεν προχωρά ποτέ, αλλά μοιάζει να πλανάται πάνω από το κέντρο της πόλης ως "φάντασμα".
Κανείς δε γνωρίζει τι ακριβώς πρεσβεύει ως προς τις λεπτομέρειές της. Κανείς δεν ξέρει ποιο είναι ακριβώς το περιεχόμενό της, μετά από ένα ατελείωτο πολυετές πηγαινέλα μεταξύ μελετητή, Δήμου Ηρακλείου και κεντρικών υπηρεσιών στα αρμόδια υπουργεία. Και το κυριότερο, κανείς δεν ξέρει ποιες είναι οι πραγματικές προθέσεις της δημοτικής Αρχής...
Απόλυτη σιγή ιχθύος τηρείται αυτήν την 3ετία από τη Λότζια για το τι σχεδιάζει, τι θέλει να κάνει με τη μελέτη ανάπλασης της παλιάς πόλης, η οποία ξεκίνησε με πολύ ενθουσιασμό και προσδοκίες πριν από μια 20ετία, αλλά έκτοτε παραμένει στα "χαρτιά", υπό τη γνώριμη δικαιολογία της γραφειοκρατίας. Δικαιολογία υπαρκτή μεν, άλλωστε έχουμε βιώσει στο Ηράκλειο τον αντίκτυπο της γραφειοκρατίας σε όλα τα πολεοδομικά ζητήματα, που παραμένουν "βαλτωμένα" όχι επί χρόνια, αλλά επί δεκαετίες. Ταυτόχρονα όμως, όπως εκτιμούν πολλοί, δικαιολογία άκρως... εξυπηρετική για τις εκάστοτε δημοτικές Αρχές, που όσο δεν προχωρά και δε θεσμοθετείται η μελέτη ανάπλασης, μπορεί να βαδίζει με τον εύκολο κατά πολλούς δρόμο των ρυμοτομήσεων και των κατεδαφίσεων των παλιών κτισμάτων, αντί για τον πιο δύσκολο δρόμο της διάσωσης του ιστορικού-κτηριακού ιστού του εντός τειχών Ηρακλείου.
Μόνο που εδώ, πέρα από τον αρνητικό αντίκτυπο για τον ιστορικό-αρχιτεκτονικό πλούτο και τη φυσιογνωμία του παλιού Ηρακλείου, προκύπτει μια πρωτοφανής "ομηρία" για πολλούς συμπολίτες μας. Συμπολίτες μας ιδιοκτήτες "προβληματικών" ακινήτων, οι οποίοι, υπό το ισχύον "θολό" πολεοδομικό καθεστώς, δεν μπορούν ούτε να ανακατασκευάσουν, ούτε καν να συντηρήσουν τις περιουσίες τους.
Περιουσίες ρημάζουν- Σπίτια σε πλήρη εγκατάλειψη
Αυτό βεβαίως έχει δημιουργήσει εδώ και χρόνια ένα μεγάλο φαύλο κύκλο. Περιουσίες ρημάζουν. Σπίτια, σε πολλές περιπτώσεις με ξεχωριστή σημασία και σημαντική διαδρομή, έχουν αφεθεί στην πλήρη εγκατάλειψη, δημιουργώντας ένα σκηνικό υποβάθμισης αλλά και περιθωριοποίησης στην "καρδιά" του Ηρακλείου.
Το θέμα της μελέτης της παλιάς πόλης επανήλθε για τα καλά στο προσκήνιο με τις πρόσφατες κατεδαφίσεις παλιών κτισμάτων στην οδό Σπιναλόγκας και σε άλλα σημεία της ιστορικής συνοικίας του Λάκκου. Το όλο σκηνικό, με τις κατεδαφίσεις στο πλαίσιο διανοίξεων, τις σφοδρές αντιδράσεις πολιτών, φορέων και επιφανών προσωπικοτήτων του τόπου, ήρθε να καταδείξει περίτρανα το όλο πολεοδομικό "θολό" τοπίο που υπάρχει στην παλιά πόλη. Και κατέδειξε και τη μεγάλη σύγχυση που επικρατεί στην ίδια την τοπική κοινωνία ως προς το τι ισχύει πολεοδομικά στο κέντρο της πόλης. Η σύγχυση μοιάζει απόλυτα δικαιολογημένη, αφού ό,τι γίνεται... γίνεται είτε σε συνθήκες πολεοδομικού κενού όσο παραμένει ανενεργή η μελέτη ανάπλασης, είτε σε συνθήκες συγκυριακής εφαρμογής του υπό αναθεώρηση παλιού σχεδίου πόλης του 1936 (!), μέσω της σύνταξης και εκτέλεσης πράξεων αναλογισμού.
Το παράδοξο, "θολό" αυτό πολεοδομικό σκηνικό, που δημιουργεί σύγχυση στους δημότες και βάζει μπλόκο στα σχέδια αξιοποίησης της περιουσίας καθώς ελέω ρυμοτομούμενων κανείς δεν το παίρνει απόφαση να επισκευάσει παλιό κτίσμα, επισημαίνει πολύ εύστοχα η Δ.Ε. του ΤΕΕ/ΤΑΚ, η οποία, ορμώμενη προφανώς από τον όλο σάλο μετά τις κατεδαφίσεις στο Λάκκο, προχώρησε σε μια ηχηρή δημόσια παρέμβαση προς τη Λότζια. Το ΤΕΕ/ΤΑΚ πετά το "γάντι" στη δημοτική Αρχή και την καλεί να ξεκαθαρίσει επιτέλους τις προθέσεις της γύρω από τη βαλτωμένη μελέτη ανάπλασης της παλιάς πόλης. Την ίδια ώρα, το τοπικό Τεχνικό Επιμελητήριο θέτει εαυτόν στη διάθεση του Δήμου για να ξεμπλοκάρει όχι μόνο η μελέτη- "φάντασμα" της παλιάς πόλης, αλλά και οι υπόλοιπες πολεοδομικές μελέτες, που μοιάζουν χαμένες στη μετάφραση της γραφειοκρατίας αλλά και της έλλειψης πολιτικής βούλησης.
Η επιστολή που απέστειλε ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΑΚ Γιάννης Χαρωνίτης στο δήμαρχο Ηρακλείου Βασίλη Λαμπρινό, με θέμα τη μελέτη της παλιάς πόλης, χτυπά πραγματικά "καμπανάκι". Ιδού τι επισημαίνει ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΑΚ προς το δήμαρχο, μετά από ομόφωνη απόφαση της Δ.Ε.: «Στο Ηράκλειο ξεκίνησε εδώ και 20 χρόνια μια πρωτοποριακή διαδικασία, η πρώτη μελέτη ανάπλασης σε εφαρμογή του Ν. 2508/97. Η μελέτη ανάπλασης είναι μια πολεοδομική μελέτη, που στόχο έχει να αναθεωρήσει το ισχύον σχέδιο πόλης του 1936-58. Το σχέδιο αυτό ανήκει σε μια εποχή, όπου οι πολεοδομικές μελέτες ήταν απλά ρυμοτομικά σχέδια που δε λάμβαναν υπόψη μια σειρά από παραμέτρους, οικονομικές, κοινωνικές, ιστορικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές, όπως αυτές γίνονται αντιληπτές σήμερα».
Τονίζεται επίσης ότι «εδώ και πάρα πολλά χρόνια στο Ηράκλειο γίνονται έργα, για τα οποία η εκάστοτε δημοτική Αρχή ισχυρίζεται ότι εκτελούνται σε εφαρμογή της μελέτης της παλιάς πόλης, ενώ στην πραγματικότητα η πολεοδομική μελέτη που αναρτήθηκε από το 2009 παραμένει στην πράξη ανενεργή.
Η περίεργη αυτή κατάσταση έχει προκαλέσει σύγχυση στην κοινωνία, σχετικά με το στόχο αυτής της μελέτης ανάπλασης, ακόμα και στην περιοχή της Αγίας Τριάδας, όπου κατ' αποκλειστικότητα προωθήθηκε η έγκριση της πολεοδομικής μελέτης».
«Ένας από τους βασικούς παράγοντες της σύγχυσης είναι ότι οι παρεμβάσεις γίνονται από πολεοδομική άποψη, είτε σε χώρο "πολεοδομικού κενού", όσο δεν υπάρχει εγκεκριμένη μελέτη ανάπλασης, είτε σε εφαρμογή του υπό αναθεώρηση σχεδίου πόλης του 1936-58, με σύνταξη και εκτέλεση πράξεων αναλογισμού. Παράλληλα, το ιστορικό κέντρο έχει γεμίσει από "κενά" που δεν μπορούν να δομηθούν, ως απόρροια της δέσμευσης των μικρών ακινήτων που δεν είναι δυνατόν να δομηθούν με το ισχύον σχέδιο πόλης, αλλά πιθανά θα μπορούσαν να δομηθούν με τη δρομολογημένη τροποποίησή του. Αποτέλεσμα αυτής της δέσμευσης είναι τα "προβληματικά" ακίνητα, υπό το ισχύον πολεοδομικό καθεστώς, να μην μπορούν ούτε να ανακατασκευαστούν, ούτε να συντηρηθούν και να ενισχυθούν στατικά, ούτε να επωφεληθούν προγραμμάτων, όπως το αναμενόμενο πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ στην πράξη οι ιδιοκτήτες τους τελούν υπό καθεστώς ανασφάλειας και αβεβαιότητας για την πραγματική αξία της περιουσίας τους. Όλα τα παραπάνω αποτελούν επιπλέον τροχοπέδη της οικοδομικής δραστηριότητας, σε εποχή οικονομικής κρίσης», επισημαίνει στην επιστολή του ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΑΚ, που καταλήγει με μια προσωπική έκκληση προς το δήμαρχο: «Κύριε δήμαρχε, με την επιστολή μας αυτή σας θέτουμε υπόψη σας παραμέτρους που θεωρούμε σημαντικές για την αντιμετώπιση και επίλυση του χρονίζοντος προβλήματος. Θεωρούμε ότι είναι ευθύνη του Δήμου Ηρακλείου η προώθηση και επίσπευση της διαδικασίας εξάλειψης των όποιων εμποδίων υπάρχουν στην ολοκλήρωση τόσο της μελέτης παλιάς πόλης, όσο και των υπόλοιπων πολεοδομικών μελετών που βρίσκονται σε εκκρεμότητα.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, το ΤΕΕ/ΤΑΚ είναι διατεθειμένο να συνδράμει με τον προσφορότερο τρόπο, όπως άλλωστε είναι και θεσμική του υποχρέωση, ως σύμβουλος της Πολιτείας.
Επιθυμούμε να μάθουμε τις δικές σας σκέψεις και θεωρούμε σκόπιμο να συζητηθούν αυτά σε μια συνάντηση με σας και με τους αρμόδιους της δημοτικής Αρχής, σε χρόνο που θα καθορίσετε».
Βολές και από τους αρχιτέκτονες
Ανάλογο "καμπανάκι" για το πολεοδομικό σκηνικό στο εντός τειχών Ηράκλειο έχει κρούσει κατά καιρούς και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Ηρακλείου.
Χαρακτηριστικές οι "βολές" που είχε εξαπολύσει το 2015 ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων κατά της δημοτικής Αρχής για το "πάγωμα" της μελέτης ανάπλασης, κόντρα - όπως επισήμαινε - στις δικές της προεκλογικές εξαγγελίες.
«Είναι σημαντικές οι ευθύνες του Δήμου Ηρακλείου για το "πάγωμα" της μελέτης της παλιάς πόλης, που αναγκάζει τις υπηρεσίες, μετά από την παύση της αναστολής οικοδομικών εργασιών από τον Αύγουστο του 2003, να εφαρμόζουν το σχέδιο του 1936, που διαλύει τον πολεοδομικό ιστό, ρυμοτομώντας όλα τα ακίνητα. Τα μικρά ακίνητα επί δεκαετίες δεν μπορούν να ανακατασκευαστούν, αλλά ούτε και να συντηρηθούν, εξαιτίας ακριβώς του γεγονότος ότι ρυμοτομούνται. Η ρυμοτόμησή τους και η ανέγερση νέων οικοδομών με συνένωση οικοπέδων και με τους όρους και τις χρήσεις του παλιού σχεδίου θα δημιουργήσει πρόβλημα διάλυσης και του κοινωνικού ιστού λόγω της ανάπτυξης χρήσεων εμπορικού χαρακτήρα και αναψυχής, εις βάρος της χρήσης της κατοικίας, στο ιστορικό κέντρο, από το οποίο ουσιαστικά θα εκδιωχθούν οι σημερινοί χρήστες. Αυτό αποτελεί ένα από τα κύρια προβλήματα που έχει εντοπιστεί, από τη διεθνή εμπειρία σε περιοχές αναπλάσεων, και που προκύπτει λόγω της αύξησης των αξιών αλλά και της κατάργησης της "γειτονιάς".
Τα προβλήματα αυτά αντιμετωπίζονται με ευνοϊκό τρόπο από την "παγωμένη" μελέτη, την οποία η δημοτική Αρχή είχε δεσμευτεί προεκλογικά να συνεχίσει», σημείωσε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ν. Ηρακλείου...
Το Ηράκλειο "πληγώνει" το Ηράκλειο
Γιατί όμως οι τόσο έντονες αντιδράσεις εκ μέρους μηχανικών και αρχιτεκτόνων;
Παραθέτουμε παλιότερη αναφορά του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, που σκιαγραφεί με σαφήνεια το τι πρακτικά συνεπάγεται αυτό το ατέρμονο "πάγωμα" της μελέτης της παλιάς πόλης:
«Το υπό αναθεώρηση καταστροφικό για την παλιά πόλη ρυμοτομικό σχέδιο του '36 συνεχίζει να εφαρμόζεται, οι διανοίξεις δρόμων με βάση το ισχύον ρυμοτομικό συνεχίζονται, καταστρατηγώντας τις θεσμοθετημένες αρχές της μελέτης ανάπλασης, μικρά ή λίγο μεγαλύτερα... "ανώνυμα" ακίνητα συνεχίζουν να είναι δέσμια της ρυμοτόμησής τους από το υπό αναθεώρηση σχέδιο, να μην ανακατασκευάζονται ή συντηρούνται και να εγκαταλείπονται (καταλήγοντας... "ετοιμόρροπα"), συμπαρασύροντας ολόκληρες περιοχές σε εγκατάλειψη και συνεχή υποβάθμιση, οι κατεδαφίσεις δήθεν ετοιμόρροπων συνεχίζονται επίσης, νέοι ή παλιοί ιδιοκτήτες μεγάλων οικοπέδων εκμεταλλεύονται την ισχύουσα νομοθεσία με τους υψηλούς συντελεστές δόμησης κτίζοντας πολυώροφα, ογκώδη κτήρια σε περιοχές που η διατήρηση του πολεοδομικού ιστού δε θα το επέτρεπε, δηλαδή η παλιά πόλη, το ιστορικό μας κέντρο με τα ιδιαίτερα ογκομορφολογικά χαρακτηριστικά, οικειότητα και ύφος, η πολιτιστική μας ταυτότητα (σε όσα και όποια τμήματα έχει απομείνει) συνεχίζει να χάνεται»...
Ρεπορτάζ: Μπάμπης Σαββίδης
(φωτογραφία αρχείου)
