default-image

Η ανατίναξη και η ηρωική θυσία της Μονής Αρκαδίου

Κρήτη
Η ανατίναξη και η ηρωική θυσία της Μονής Αρκαδίου

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Συγκλονίζει η αυτοθυσία τους! Ενωμένοι, όλοι μαζί αποφασίζουν να πεθάνουν, δεν σκέφτηκαν τίποτα περισσότερο παρά μόνο την ελευθερία. Η ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης της Ιεράς Μονής Αρκαδίου το 1866, είναι η συμβολικότερη πράξη της νεώτερες Κρητικής ιστορίας.

Ένας από τους πρωταγωνιστές του ηρωικού δράματος, ήταν ο γαριβαλδινός επαναστάτης και δάσκαλος Εμμανουήλ Βασιλείου Σκουλάς, όπως συμπλήρωσε κατά την εκφώνηση της ομιλίας του στο Ρέθυμνο την 8η Νοεμβρίου 2016 και στα Ανώγεια την 13η Αυγούστου 2017 ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ.κ. Προκόπης Παυλόπουλος.

Στο ίδιο συμπέρασμα έχει καταλήξει με επανειλημένα έγγραφα η Ακαδημία Αθηνών αλλά και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας παράλληλα με την εκδοχή του τιμημένου ήρωα Κωνσταντίνου Γιαμπουδάκη.

Το γενεαλογικό δέντρο του πυρπολητή είναι επιτομή εθνικών αγώνων και θυσιών για 120 χρόνια.

Οικογένεια ηρώων

Ο παππούς του πυρπολητή, παπά Νικόλας, αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους στο πρώτο ολοκαύτωμα των Ανωγείων το 1822. Ο πατέρας του, Βασίλειος (Αναγνώστης), ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και σφαγιάστηκε μαζί με την σύζυγό του από τους Τούρκους στο Γαράζο όπου είχαν καταφύγει ως πρόσφυγες μετά το δεύτερο ολοκαύτωμα των Ανωγείων το 1867.

Ο θείος του πυρπολητή, παπά Γιάννης, απαγχονίστηκε στο Ρέθυμνο από τους Τούρκους το 1833 ως πρωτεργάτης κατά το κίνημα των Μουρνιδών. Ο αδελφός του, Μιχάλης, ήταν αρχηγός του Μυλοποτάμου κατά την επανάσταση του 1866-69, ενώ ένας άλλος του αδελφός, ο Νικόλαος σκοτώθηκε στη μάχη της Τυλίσσου το 1866.

Ο ανηψιός του, Γεώργιος, ήταν αρχηγός Μυλοποτάμου έως και την "τελευταία και τυχερή επανάσταση του 1896" καθώς και αρχηγός εθελοντικού σώματος στον Ηπειρωτικό αγώνα. Ο άλλος του ανηψιός, ο Μανώλης, έσπευσε εθελοντής στο Μακεδονικό αγώνα και γέρος πια πολέμαρχος ακρωτηριάστηκε πολεμώντας τους Γερμανούς στην Χανιώπορτα του Ηρακλείου.

Δύο ακόμα μικρανηψιοί του πυρπολητή, έπεσαν μαχόμενοι υπέρ Πατρίδος, ο Σωκράτης, ως αξιωματικός στο Ουσάκ της Μικράς Ασίας και ο Βαγγέλης, οπλίτης στην Τρεμπεσίνα της Αλβανίας.

Γεννημένος στα Ανώγεια, δάσκαλος στη Σύρο

Ο ίδιος ο πυρπολητής γεννημένος στα Ανώγεια και δάσκαλος στη Σύρο ήταν εύγλωττος και πολυμαθής νέος, διαβασμένος περί τον Θουκυδίδη αλλά και τον Αρμενόπουλο. Το 1865 σημειώνει στο ημερολόγιό του "εξετελέσαμεν δοθείσαν υπόσχεσιν", μαζί με τον Μενόττι, πρωτότοκο γιο του Ιταλού επαναστάτη και πολιτικού Τζουζέπε Γκαριμπάλντι, ο οποίος είχε έρθει και δημιουργήσει πυρήνα "Γαριβαλδινών επαναστατών" στην Ελλάδα.

Ο κοινωνικός κύκλος του πυρπολητή στην Σύρο συμπεριελάμβανε τον λογοτέχνη Τιμολέοντα Αμπελά, τον Ραγκαβή και άλλους της εκεί αντιμοναρχικής κίνησης. Συμμετείχε επίσης στην "συντροφιά του Βραχασίου", τα μέλη της οποίας διεκδικούσαν την διάθεση τμήματος των εκκλησιαστικών εσόδων για την ίδρυση σχολείων και την ανάπτυξη της παιδείας στην οθωμανική Κρήτη. Οι απόψεις του στο Κρητικό ζήτημα, όπως και όλων έως σήμερα, συμπυκνώνονταν στον σύνθημα "Ένωση ή θάνατος".

Η ανάδειξή του Εμμανουήλ Σκουλά ως εθνικού πρωταγωνιστή, υπερέβαινε τις ανοχές δύστοκων θεσμών στο παρελθόν. Παρά τις άλλες απόψεις που κατά καιρούς προβάλλονται και τις οποίες με σεβασμό ακούμε και τιμούμε, η συλλογική κρητική μνήμη περιέθαλψε το ρόλο του, η ιστορία τον διαφύλαξε και η ιστορική επιστήμη τον κατοχύρωσε δια ακλόνητων τεκμηρίων.

Οι ιστορικές πηγές

Ενδεικτικά, τον Ανωγειανό δάσκαλο αναφέρουν οι κάτωθι ιστορικές πηγές ως μόνο πυρπολητή:

Ο στρατηγός Πάνος Κορωναίος, αρχηγός της επαρχίας Ρεθύμνης στην επανάσταση του 1866 στο σχεδίασμα της γραπτής ομιλίας του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1891 κατά την 25η επέτειο του ολοκαυτώματος (Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, Χανιά).

Ο πρόξενος της Ελλάδος στο Ηράκλειο Ιωάννης Μπαρουξάκης στην με αριθμό 284 αναφορά του προς τον Έλληνα Υπουργό Εξωτερικών Επ. Δεληγιώργη με ημερομηνία 21 Νοεμβρίου 1866. (Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο ΥΠΕΞ)

Ο υποπρόξενος της Ρωσίας στο Ηράκλειο Ιωάννης Μητσοτάκης σε μη χρονολογημένη έκθεση της πολιορκίας του Αρκαδιού. (Αρχείο Ιστορικού Μουσείου Κρήτης)

Ο προξενικός πράκτορας της Ρωσίας στο Ρέθυμνο Γεώργιος Σκουλούδης στο έγγραφό του με τίτλο "Ιστορικά Σημειώματα" τον Νοέμβριο του 1866 (Κλειστές Συλλογές Πανεπιστημίου Κρήτης).

Ο Γαριβαλδινός εθελοντής στρατιώτης και ανταποκριτής στην Κρήτη Παναγιώτης Μουτσόπουλος σε ιδιόγραφη επιστολή με ημερομηνία 17 Νοεμβρίου 1866 προς το Σώμα Γαριβαλδινών της Αθήνας (Κλειστές Συλλογές Πανεπιστημίου Κρήτης).

6. Η με ημερομηνία 12 Νοεμβρίου 1866 "Εκθεση της πολιορκίας του Αρκαδιού" που υπογράφεται από τους οπλαρχηγούς Σταύρο Νιώτη και Γεώργιο Σκουλά προς την επαναστατική συνέλευση των Κρητών στα Χανιά.

Η με ημερομηνία 01-02-1867 έκθεση του αρχηγού Μυλοποτάμου Μιχαήλ Σκουλά προς την Επιτροπή στήριξης της Κρητικής Επανάστασης στην Σύρο (Γενικά Αρχεία του Κράτους Αρ. 000435).

Η εφημερίδα Νόμος της Ερμούπολης Σύρου την 26-11-1866.

Η εφημερίδα Αλήθεια των Αθηνών της 26-11-1866.

Η εφημερίδα Ελπίς των Αθηνών την 29-11-1866.

Η εφημερίδα Αυγή των Αθηνών της 03ης Δεκεμβρίου 1866 με τίτλο "Το Αρκάδι και πάλι".

Η εφημερίδα "Ελευθέρα Σκέψις" του Ηρακλείου την 20-08-1929.

Το ποίημα του Σταματίου Δρανδάκη από το Ζουρίδι Ρεθύμνης (Συλλογή Παύλου Βλαστού ΙΑΚ, Χανιά)

Το ποίημα του Αναγνώστη Ντούνη από τον Αποκόρωνα Χανίων "Οι ¨Ηρωες του 1866 εν Κρήτη." εκδοθέν τον Μάρτιο του 1877. (Επετηρίδα της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών Δ' τόμος σελ. 250)

Το ποίημα Σωπασή από τα Χελιανά Μυλοποτάμου (Γ. Σμπώκος Ανώγεια, Η ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους. )

Το δημοτικό ποίημα που τραγουδιέται στα Ανώγεια (Τιμόθεος Βενέρης σελ. 370).

Το θεατρικό έργο του Τιμολέοντα Αμπελά "Οι Μάρτυρες του Αρκαδίου", Σύρος 1867, που γράφηκε και ανεβάστηκε στην Σύρο τον Ιανουάριο του 1867 παρουσία της βασίλισσας Όλγας με ηθοποιούς Κρήτες πρόσφυγες.

Το θεατρικό έργο του Γεωργίου Ανδρικόπουλου "Αι εν Κρήτη σφαγαί" Αθήνα 1884.

Ο ζωγραφικός πίνακας με τίτλο "Κρήτες αρχηγοί και εν Αρκαδίω πεσόντες" του Σταυρακάκη Κωνστανίνου του έτους 1870 που απεικονίζει τον Εμμ. Σκουλά στο κέντρο της πυριτιδαποθήκης δίπλα στον Δημακόπουλο και τον Γαβριήλ.

Η γνωστή λιθογραφία του 1867 που φιλοτεχνήθηκε στην Σύρο από τον Ηρακλειώτη Βλαχάκη (γνωστό του Σκουλά από τις εν Σύρω σπουδές του) , και απεικονίζει τον νεαρό αγωνιστή με την πιστόλα μπροστά στα βαρέλια πυρίτιδας.

Επιπλέον, ευρίσκονται στο αρχείο του ιστορικού ερευνητή Γ.Α. Σκουλά τα ακόλουθα ιστορικά στοιχεία που αναμένουν την επιστημονική τους δημοσίευση.

Το ποίημα του Επαμεινώνδα Αννίνου με τίτλο, "Η πτώσις του Αρκαδίου" δημοσιευθέν στην Κεφαλονιά στις 14 Δεκεμβρίου 1866 (Κοργιαλένιος Βιβλιοθήκη Αργοστολίου).

Το ποίημα του "Ταξιδεύσαντος εις Τήνον Κρητικού " που δημοσιεύθηκε στην Ερμούπολη την 31-01-1868 (Τυπογραφείο Περίδου).

Ποίημα Γεωργίου Μιχαήλ Παπαδάκη ή Τσουφάκη, 1908. Ιδιωτική Συλλογή.

Εφημερίδα "Αστήρ της Ανατολής", Αθήνα, 26 Νοεμβρίου1866 Αρ.φύλλου 495

Εφημερίδα "Ημέρα", Τεργέστη Ιταλίας, 03/15 Δεκεμβρίου 1866, Αρ. Φύλλου 587

Εφημερίδα "Αναμόρφωσις" Κεφαλληνία, 10 Δεκεμβρίου 1866, Αρ. Φύλλου 23.

27. Εφημερίδα "Εύριπος" Χαλκίδα, 01 Ιανουαρίου 1867, Αρ. Φύλλου 76.

Εφημερίδα "Αλήθεια', Αθήνα, 09 Φεβρουαρίου 1867, Αρ. Φύλλου 319

29. Εφημερίδα "Αναμόρφωσις", Κεφαλληνία, 4 Μαρτίου 1867, Αρ.Φύλλου 33. Στοιχεία του λειψάνου του γαριβαλδινού δασκάλου αναγνώρισε μετά από μερικές μέρες στην πυριτιδαποθήκη ο αδελφός του Μιχάλης, αρχηγός Μυλοποτάμου το 1866, μόνο από τα χαρακτηριστικά κίτρινα στιβάνια που φορούσε όταν έφυγε από τα Ανώγεια.

Η αρίθμηση των παραπάνω ιστορικών πηγών είναι ενδεικτική και όχι εξαντλητική καθότι συχνά, όσο προχωρεί η συστηματική ιστορική έρευνα, ανακαλύπτονται όλο και πιο ισχυρά τεκμήρια. Πλείστες άλλες πηγές και συγγραφείς μνημονεύουν την δράση του δασκάλου στο Αρκάδι.

Η σύγκριση των παραπάνω ιστορικών στοιχείων είναι καταλυτική για την εξαγωγή της αλήθειας. Η αποδεικτική δύναμη των ιστορικών τεκμηρίων, εγγράφων και άλλων που εδραιώνουν την εκδοχή του Γαριβαλδινού επαναστάτη είναι ασύγκριτα ισχυρότερη. Διότι αυτά προέρχονται από δημόσιους φορείς, ιστορικά πρόσωπα, έργα τέχνης και λόγου καθώς και από εφημερίδες των ημερών του γεγονότος. Και οι αποδείξεις προέρχονται από όλη την τότε οθωμανική Κρήτη και από όλη την ελεύθερη Ελλάδα (Αθήνα, Κυκλάδες, Επτάνησα). Καθόλο τον 19ο αιώνα δεν στοιχειοθετείται πλήρως καμία άλλη εκδοχή.

Η Ακαδημία Αθηνών διατηρεί ουδέτερη στάση

Το 1970 ο Δήμος Ανωγείων απευθύνθηκε στην Ακαδημία των Αθηνών, ως ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας και ζήτησε να αποφανθεί ποιος είναι ο πυρπολητής της Μονής.

Η Ακαδημία απάντησε ότι δεν μπορεί να αποφανθεί ποιος από τους δύο (Σκουλάς ή Γιαμπουδάκης) είναι ο πυρπολητής (αρ. εγγράφου 62.258/22-06-1970). Την ίδια απάντηση δίνει στην κοινότητα Άδελε Ρεθύμνης λίγα χρόνια μετά (αρ. Εγγράφου 82.207/23-02-1977). Την ίδια απάντηση δίνει η Ακαδημία των Αθηνών για τρίτη φορά στον Δήμο Ανωγείων το 1996 (47.629/30-10-1996).

Επίσης στο 16τομο μνημειώδες έργο "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών που συγγράφεται κατά βάση από ακαδημαϊκούς, στον τόμο ΙΓ, σελίδα 261 αναφέρεται ως πυρπολητής της Μονής διαζευκτικά ο Σκουλάς. Το ίδιο αναφέρει μεταξύ άλλων και ο Σπ. Μαρκεζίνης στο έργο του Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος 1828-1964 σελ.25 β' τόμου καθώς και άλλοι εμβριθείς και παλαιότεροι ιστορικοί όπως ο Δ. Κόκκινος (Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος 1800-1945), και ο Π.Κριάρης (Ιστορία της Κρήτης, Αθήνα 1902).

Είναι χαρακτηριστική και πλέον αρμόδια η έκδοση του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, Αρχεία Γενικού Επιτελείου Στρατού Χρονολόγιο Πολεμικών Γεγονότων του Ελληνικού Έθνους 490 π.Χ. έως 1953 μ.Χ. , Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού 1989, Eιδική έκδοση για την εφημερίδα το Βήμα, 2014, Τμήμα 4 Κρητικές Επαναστάσεις 1866-1913 σελ. 80 αυξ. αριθμός 5, και σελ. 298 αυξ. Αριθμός 41, ημερομηνία 09-11-1866 στην οποία αναφέρονται και οι δύο ήρωες ως πρωταγωνιστές.

Η επίσημη κρατική απάντηση από την Ακαδημία των Αθηνών, το Υπουργείο Άμυνας αλλά εσχάτως και από τα χείλη του ανώτατου πολιτειακού άρχοντα κκ Προκόπη Παυλόπουλου στην 150η επέτειο του Αρκαδίου, ήταν πάντα διαζευκτική . Δεν αποκλείει κανέναν ως πρωταγωνιστή παρά τα ανέκαθεν σπουδαιότερα αποδεικτικά στοιχεία υπέρ του Εμμανουήλ Σκουλά που ενισχύονται συνεχώς.

Η διοικητική επίλυση του θέματος απομένει ανοικτή λόγω της παράλειψης κάθε έτος των διοργανωτών των επετειακών εκδηλώσεων να συμπεριλάβουν στο εορταστικό πρόγραμμα την απόδοση τιμών στον ανδριάντα του Ανωγειανού επαναστάτη στην γενέτειρά του.

Η αρμοδιότητα της κατάρτισης του προγράμματος ανήκει στην Αντιπεριφέρεια Ρεθύμνου σύμφωνα με τις διατάξεις του ΑΝ.198/1967 και του ΠΔ 726/1975.

Από το 1996 και κάθε έτος ο Δήμος Ανωγείων, διοργανώνει στις 7 Νοεμβρίου δηλαδή, την προηγουμένη της επετείου του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου τιμητική εκδήλωση για το ιστορικό γεγονός που λαμβάνει χώρα στον ανδριάντα του ως άνω ήρωα. Ουδείς ιστορικός έως σήμερα έχει αμφισβητήσει την βασιμότητα του ρόλου του ως άνω ήρωα και αθρόα είναι η προσέλευση δημοσίων προσώπων στην κατ' έτος τελετή.

Αρκετά χρόνισαν η στείρα άρνηση και οι περιττές αντιλήψεις. Οι νεκροί του Αρκαδιού έπεσαν μαζί και μαζί πρέπει να τιμώνται. Η ιστορική επιστήμη έχει αποφανθεί και αν υπήρχαν αμφισβητήσεις επί της ουσίας των παραπάνω, αυτές θα είχαν διαφανεί. Ουδενός η μείωση πρέπει να τολμάται και ουδενός η τιμή να αφαιρείται.

Η ιστορική μνήμη πρέπει να τιμάται με ενότητα.

Πηγή: anogi.gr

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News