Καλοκαίρι σημαίνει θάλασσα, παραλία, ήλιο και φυσικά αχινούς. Τα μικρά αλλά πολύτιμα αυτά πλάσματα της θάλασσας μάς εκπλήσσουν με τις ιδιότητές τους, υπόσχονται ότι μπορούν να μας αποκαλύψουν κάποια στιγμή το μυστικό της αιώνιας νεότητας την οποία κατέχουν, μας χαρίζουν, όπως το χαβιάρι, μοναδικές γεύσεις-πηγή πρωτεϊνών με τα πορτοκαλοκόκκινα αβγά τους και παράλληλα αποτελούν δείκτες καθαρότητας των θαλασσών... Χαρίσματα τα οποία μπορούν να συγχωρέσουν τα προβλήματα που μας δημιουργούν όταν πατάμε τα αγκάθια τους.
Οι αχινοί αποτελούν από τους πιο γνωστούς ενοίκους των θαλασσών μας οι οποίοι... βόσκουν. Κυριολεκτικά. Όπως μας εξήγησε η βιολόγος δρ. Αικατερίνη Σιακαβάρα από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), οι αχινοί είναι φυτοφάγοι και βόσκουν... φύκια. Σκαλίζουν με τα δόντια που έχουν στο κάτω μέρος του ασβεστολιθικού σφαιρικού αγκαθωτού κελύφους τους τα βράχια και αποψιλώνουν ό,τι φύκι υπάρχει εκεί. Κατά κανόνα τα εξαφανίζουν, καθώς διαλύουν ακόμα και τις ρίζες τους, και τρώνε οτιδήποτε πάει να φυτρώσει πάνω στα βράχια. Για το λόγο αυτό τα βρίσκουμε πάνω στις λεγόμενες "πλακούρες" στην Κρήτη, όπου... βόσκουν. Μόλις "ξυρίσουν" όλο το βράχο φεύγουν από εκεί και πηγαίνουν στον επόμενο για να συνεχίσουν το... γεύμα τους. Όπως μας εξήγησε χαρακτηριστικά η κ. Σιακαβάρα, οι αχινοί μπορούν να καταστρέψουν με την όρεξή τους ολόκληρες πλακούρες, κυριολεκτικά να τις... "γυαλίσουν". Καθώς μάλιστα δεν έχουν θηρευτές εκτός από τον άνθρωπο και μερικούς σαργούς, μπορούν να αυξηθούν υπέρμετρα δημιουργώντας πρόβλημα στη θαλάσσια βλάστηση.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι αχινοί αποτελούν εμμέσως ένα δείκτη για την ποιότητα των νερών, καθώς δεν μπορούν, όπως ανέφερε η κ. Σιακαβάρα, να επιβιώσουν σε θολούρα ή κοντά σε αγωγούς. Αυτό που χρειάζονται είναι καθαρά νερά, βράχια και φυσικά βλάστηση. Στην Κρήτη υπάρχουν δύο κυρίαρχα είδη στα ρηχά νερά και άλλα δύο με τρία κοινά, στα βαθιά. Οι πιο γνωστοί είναι οι λεγόμενοι "Εβραίοι", τα αβγά των οποίων δεν τρώγονται και στον αντίποδα το είδος Αrbacia paracentrotus, οι γνωστοί μοβ αχινοί, χρώμα που τους χαρακτηρίζει ανάλογα με την κατεύθυνση του φωτός, οι οποίοι είναι βρώσιμοι. Όλα αυτά τα είδη αποτελούν κοινά για τη Μεσόγειο.
Το "κλειδί" για την αιώνια νεότητα
Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι αχινοί αποτελούν ένα είδος το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα μελετημένο και δεν παύει να μας εκπλήσσει με τα όσα ανακαλύπτουμε ή απλά... υποψιαζόμαστε. Όπως για παράδειγμα το ότι οι αχινοί ίσως κρατούν το "κλειδί" για την αιώνια νεότητα, αφού χάρη σε ένα μηχανισμό που τους έχει χαρίσει η φύση μπορούν να αναπλάσουν γρήγορα τα αγκάθια τους αν σπάσουν. Επίσης, σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές μελέτες, ορισμένα είδη δε γερνούν ποτέ, όσα χρόνια και αν ζήσουν. Τα είδη αυτά παραμένουν νέα, καθώς ως το θάνατό τους δεν εμφανίζουν σημάδια κακής υγείας και δε χάνουν στο ελάχιστο την αναγεννητική ικανότητά τους.
Τι λέει ο νόμος για την αλιεία των αχινών
Καθώς οι αχινοί ή, για να ακριβολογούμε, τα αβγά τους, τα οποία ωριμάζουν κάθε δύο με τρεις μήνες, αποτελούν πρώτης τάξεως μεζέδες και δη υψηλής διατροφικής αξίας, η αλιεία τους από ερασιτέχνες και επαγγελματίες είναι αρκετά δημοφιλής. Μόνο που αυτή, όπως και για όλα σχεδόν τα είδη, καθορίζεται από κανόνες, η παράβαση των οποίων επιφυλάσσει τσουχτερά πρόστιμα. Τις διατάξεις για την αλιεία των αχινών καθορίζει το ΦΕΚ 108 της 6ης Μαΐου 2014, το οποίο επιτρέπει, σε αντίθεση με προηγούμενα Προεδρικά Διατάγματα, στους ερασιτέχνες να αλιεύουν αχινούς, με πολλούς βέβαια περιορισμούς ως προς την ποσότητα, το μέγεθος των ατόμων, τις περιοχές αλιείας, αλλά και τις περιόδους, που είναι μόνο έξι μήνες το χρόνο. Σύμφωνα με το εν λόγω Προεδρικό Διάταγμα, που φέρει τον τίτλο "Ρυθμιστικά μέτρα για την αλιεία του αχινού του είδους Paracentrotus lividus", τόσο οι επαγγελματίες όσο και οι ερασιτέχνες πρέπει να έχουν σχετική άδεια, οι μεν πρώτοι μάλιστα ειδική για την αλίευση αχινών, με διάρκεια ενός χρόνου και με την υποχρέωση να υποβάλουν κάθε μήνα στην αρμόδια υπηρεσία αλιείας της εκάστοτε Περιφέρειας αναφορά της ποσότητας των αχινών που αλιεύτηκε. Σύμφωνα με τις διατάξεις του ΦΕΚ, η αλίευση αχινών πραγματοποιείται αποκλειστικά από τους ερασιτέχνες με πιρούνα ή χέρα, με χειρισμό με το χέρι χωρίς τη βοήθεια οποιουδήποτε μηχανικού μέσου και με τη μέθοδο της ελεύθερης κατάδυσης. Υπάρχει μάλιστα και πλαφόν μέχρι 20 αχινούς την ημέρα ανά ερασιτέχνη και 30 ανά ερασιτεχνικό σκάφος.
Για τους επαγγελματίες το πλαφόν είναι στους 600 αχινούς ανά ημέρα. Επίσης η αλιεία αχινών επιτρέπεται μόνο κατά τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο, Ιούλιο, Αύγουστο και Δεκέμβριο κάθε έτους, μία ώρα μετά την ανατολή έως και μία ώρα πριν από τη δύση του ηλίου. Επίσης επιτρέπεται σε θαλάσσιες περιοχές εκτός των λιμένων, των όρμων με μόνιμα αγκυροβόλια πλοίων, ως και ναυαγίων, ναρκοπεδίων, της γραμμής πορείας πλοίων, εναλίων αρχαιοτήτων και, γενικά, εκτός των ειδικά απαγορευμένων περιοχών αλιείας, όπως καθορίζονται από τις εκάστοτε ισχύουσες υγειονομικές διατάξεις. Και τέλος σε απόσταση μεγαλύτερη των 150 μέτρων από τα όρια υδατοκαλλιεργητικών μονάδων και 500 μέτρων ακτινοειδώς από θυννεία και δημόσια ιχθυοτροφεία. Οι παραπάνω περιορισμοί αφορούν και τους επαγγελματίες, που επιτρέπεται επιπλέον να αλιεύουν αχινούς και με καταδυτική συσκευή και σύστημα παροχής αέρα (με χρησιμοποιούμενο από το δύτη αναπνευστικό σωλήνα παροχής αέρα από το σκάφος, συνολικού μήκους έως 10 μέτρα). Επίσης προβλέπονται ειδικά μέτρα για τη διατήρηση των πληθυσμών των αχινών, αν διαπιστωθεί ότι κινδυνεύουν, σε όλη την επικράτεια ή σε επιμέρους γεωγραφικές περιοχές.
Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης
