Τέτοιες ημέρες, πριν από... 73 χρόνια, τα στρατεύματα κατοχής των ναζί ετοιμάζονταν σιγά-σιγά να αποχωρήσουν από την Κρήτη. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, δε σήμαινε επουδενί ότι οι Γερμανοί είχαν αποδεχτεί την ήττα τους και συμπεριφέρονταν στον ντόπιο πληθυσμό διαφορετικά από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια...
Ένα φρικτό συμβάν, που έλαβε χώρα στα μέσα του Αυγούστου του 1944 στην ενδοχώρα του νομού Ηρακλείου και το οποίο είναι ενδεικτικό της σκληρότητας που επέδειξαν οι ναζιστές στους αντιστασιακούς και γενικότερα στους Κρητικούς, είναι η δολοφονία του έφηβου Σταύρου Ανδρεαδάκη από το Σοκαρά, ο οποίος σκοτώθηκε από τους "δήμιούς" του, καθώς κατά την ανάκριση, στην οποία τον υπέβαλαν, εκείνος αρνήθηκε να τους αποκαλύψει τις πληροφορίες που του ζητούσαν για την τοπική οργάνωση του ΕΑΜ.
Η υπόθεση Ανδρεαδάκη σχετίζεται, μάλιστα, άμεσα με τον περιβόητο δωσίλογο βασανιστή Νίκο Μαγιάση, η δράση του οποίου - αλλά και το άδοξό του τέλος - είχαν εξιστορηθεί από τη "Νέα Κρήτη" πριν από μερικούς μήνες. Κι αυτό καθώς ο Νίκος Μαγιάσης είχε καθίσει στο εδώλιο του Δικαστηρίου Δωσιλόγων Ηρακλείου, μετά την απελευθέρωση, για την επίμαχη υπόθεση.
Και μπορεί ο Μαγιάσης να αθωώθηκε στη συγκεκριμένη δίκη, ωστόσο έμελλε να χάσει τη ζωή του από το μαχαίρι που κρατούσε ένας Ανωγειανός: Μιλάμε φυσικά για τον περίφημο Τηγανίτη (Γιώργης Βρέντζος), ο οποίος έσφαξε μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου τον Μαγιάση για να εκδικηθεί για το φόνο του αδερφού του από τον Έλληνα συνεργάτη των Γερμανών.
Αλλά ας επανέλθουμε στην υπόθεση δολοφονίας Ανδρεαδάκη: Ο δικηγόρος Ηρακλείου Γιώργος Καρτσωνάκης, στο πόνημά του με τίτλο "Το χρονικό της Σπηλιάρας του Σοκαρά", εξιστορεί με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο το φρικτό τέλος που βρήκε στα χέρια των Γερμανών και των ντόπιων συνεργατών τους ο νεαρός Σταύρος Ανδρεαδάκης:
«Στις 12 Αυγούστου 1944 ο έφηβος Σοκαριανός Σταύρος Ανδρεαδάκης επιφορτίστηκε από την οργάνωση του ΕΑΜ του Σοκαρά, και συγκεκριμένα από τον υπεύθυνο της Οργανώσεως της περιφέρειας Μονοφατσίου Ιωάννη Τριανταφύλλου, κάτοικο Ηρακλείου, και τον πρόεδρο της Οργανώσεως του χωριού Σοκαρά Αριστείδη Γυπαράκη, να μεταβεί στο χωριό Αχεντριά και να διαβιβάσει διάφορα έγγραφα σοβαρού περιεχομένου στην εκεί οργάνωση. Επιστρέφων, ως ήτο φυσικό, παρέλαβε, εκ της Οργανώσεως Αχεντριά, έγγραφα επίσης σοβαρού περιεχομένου, όπλα και σφαίρες, προοριζόμενα για την Οργάνωση του Σοκαρά, τα οποία έκρυψε εντός φορτίου ξύλων, που φόρτωσε επί του ημιόνου του.
Κατά την επιστροφή του όμως στο Σοκαρά τον συνέλαβαν οι Γερμανοί κοντά στο Μεσοχωριό, ερεύνησαν αυτόν και ανεύρον πάντα τα υπ' αυτού κομιζόμενα, έγγραφα, όπλα και σφαίρες. Τον μετήγαγαν αμέσως στην Γερμανική Αστυνομία Χάρακα, όπου ανακρίθηκε πρώτα από τον φρούραρχο Πύργου, τον Βίλι Κούκλερ, και μετά τον παρέδωσαν στην εντεταλμένη Γερμανική Αστυνομία Μοιρών.
Εκεί ανακρίθηκε από τον φρούραρχο της Γκεστάπο Μοιρών, τον διαβόητο Τίτο Σπρέγκερ. Στο Φρουραρχείο Μοιρών υπηρετούσε, ως διερμηνέας, ο "Έλληνας" Νικόλαος Μαγιάσης.
Ολιγομελής ομάδα του ΕΑΜ του Σοκαρά αμέσως μετά τη σύλληψη του Σταύρου και τη μεταφορά του στο Χάρακα, υπολογίζοντας ότι θα μετεφέρετο στο Ηράκλειο, έστησαν ενέδρα μεταξύ Πραιτωρίων και Λιγορτύνου στη γέφυρα του Αναποδάρη, για να τον απαγάγουν από το απόσπασμα που θα τον συνόδευε, αλλά το απόσπασμα από άλλη διαδρομή κατευθύνθηκε στις Μοίρες κι έτσι χάθηκε η ευκαιρία απελευθέρωσής του. Ο Σταύρος Ανδρεαδάκης υπέστη ανηλεή ξυλοδαρμό.
Οι πληροφορίες που αμέσως διέρρευσαν βεβαιώνουν ότι ο Ανδρεαδάκης υποβλήθηκε σε απάνθρωπα βασανιστήρια. Γείτονες των φυλακών στις Μοίρες διηγήθηκαν ότι τον σταύρωσαν.
Ήταν τόσο το μίσος των δημίων, που δεν μπορούσαν να πάρουν τις πληροφορίες που ήθελαν λόγω της άρνησης του Σταύρου να προδώσει τα μυστικά της Οργάνωσης που τον εμπιστεύθηκαν, που αναγκάστηκαν να τον δέσουν σε πάσσαλο και ύστερα του έβγαλαν τα δόντια και τα νύχια, του έκοψαν τα αφτιά και στο τέλος του έκοψαν τις πατούσες των ποδιών.
Το μίσος των δημίων δεν ικανοποιήθηκε ούτε τότε και, για να καλύψουν τις απάνθρωπες πράξεις τους, συνέθλιψαν το σώμα του με ερπυστριοφόρο. Υπολείμματα από το σώμα τού ήρωα περισυνέλλεξε ο πατέρας του, Σταμάτης Ανδρεαδάκης, που είχε μεταβεί στις Μοίρες για να παρακαλέσει για την απελευθέρωσή του.
Ο πρόχειρος ενταφιασμός του έγινε στον τόπο του μαρτυρίου του, στον Άγιο Αντώνιο, περιοχή του Βρέλη Μοιρών. Μετά από μερικούς μήνες, ο πατέρας του, μη αντέχοντας την απώλεια του γιου του και κυρίως τον τρόπο του μαρτυρίου του, τον ακολούθησε στο μακάριο ταξίδι του».
Η δίκη του Μαγιάση
Και συνεχίζει ο Γιώργος Καρτσωνάκης, στο πόνημά του με τίτλο "Το χρονικό της Σπηλιάρας του Σοκαρά":
«Για την εκτέλεση του Σταύρου Ανδρεαδάκη παραπέμφθηκε σε δίκη ο διερμηνέας Νικόλαος Μαγιάσης, ο οποίος όμως με τη με αριθμό 116/1946 απόφαση του Δικαστηρίου Δωσιλόγων Ηρακλείου "κηρύχτηκε αθώος λόγω αμφιβολιών της κατηγορίας ότι εξετέλεσε, μετά Γερμανού στρατιώτου, κατ' Αύγουστο 1944, μεταξύ Μοιρών και Αγίου Αντωνίου, ένα παιδί ηλικίας 18-19 ετών, αγνώστου ονοματεπωνύμου, με την κατηγορία ότι έκρυπτε όπλα".
Αιτία της απαλλαγής ήταν ότι δεν κατέστη δυνατόν να αναγνωριστεί η ταυτότητα του θύματος. Δηλαδή με τα μέσα της εποχής δεν μπόρεσαν οι αρμόδιες Αρχές να ταυτοποιήσουν και να προσδιορίσουν το ονοματεπώνυμο του θύματος.
Το σώμα του θύματος δεν είχε πρόσωπο, δεν είχε μάτια, δεν είχε αφτιά, δεν είχε χέρια, δεν είχε πόδια. Ήταν ένα πολτοποιημένο σώμα. Δεν μπορούσε κανείς να τον αναγνωρίσει και να πιστοποιήσει την ταυτότητά του.
Ο ίδιος όμως ο κατηγορούμενος Νικόλαος Μαγιάσης επανειλημμένα είχε καταθέσει ότι, μεταξύ των άλλων λόγων, εξαιτίας των οποίων εκτελέστηκαν 27 Σοκαριανοί, ήταν και το γεγονός ότι "συνελήφθη από τους Γερμανούς, στην περιφέρεια Μεσοχωριό, ένας Σοκαριανός, ηλικίας περίπου 20 ετών, ονόματι Ανδρεαδάκης, μεταφέρων όπλα μέσα σε καλάμια, τα οποία είχε φορτωμένα επί όνου, και η ανευρεθείσα επ' αυτού διαταγή της Οργανώσεως του ΕΑΜ, ως και έτεραι δύο προκηρύξεις της αυτής Οργανώσεως, οι οποίες έλεγαν κατά του αντισυνταγματάρχου Πλεύρη... εκτελεσθείς παρά των Γερμανών".
Στη δίκη αυτή, που ο Νικόλαος Μαγιάσης αθωώθηκε, μετείχαν οι ίδιοι δικαστές που λίγους μήνες πριν τον είχαν καταδικάσει σε θάνατο για τη συμμετοχή του στις εκτελέσεις του Σοκαρά. Επομένως ήξεραν τα πλήρη στοιχεία τού "αγνώστου ονοματεπωνύμου" θύματος».
Επιμέλεια: Νικόλας Αγγελίνος
