Πίστη και ιεροσύνη... Στις μέρες μας αμφισβητούνται και τα δύο. Στις μέρες μας υπάρχουν και τα δύο. Ένας ιερέας εξομολογείται σήμερα δημόσια την πίστη και την αγάπη του για το Θεό και τον άνθρωπο...
Συνάντησα τον πατέρα Γεώργιο Μεντιδάκη, συνταξιούχο θεολόγο-καθηγητή, στον Ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας Νέων Κλαζομενών, όπου διακονεί ως ιερατικός προϊστάμενος. Μεταξύ άλλων, καταγράψαμε από τις κουβέντες του τα εξής: «Η ύλη μάς εμπαίζει, είναι ο μεγαλύτερος απατεώνας...», «Στα σημεία των καιρών, η έλλειψη σύνεσης, σωφροσύνης...», «Καταστρέψαμε το παλάτι που ονομάζεται Γη...», «Κάναμε ανθρωποκεντρική τη ζωή μας...», «Πρέπει ν' ανθίσει ξανά το δέντρο...», «Τα νέα παιδιά είναι το βαρόμετρο και το αύριο της κοινωνίας...», «Ο κληρικός αγαπά Θεό και άνθρωπο»...
Ιερέας, εκπαιδευτικός, συγγραφέας, πατέρας, παππούς, άνθρωπος, πολίτης αυτής της χώρας, με υποχρεώσεις και δικαιώματα, λόγο και σκέψη, μας ανοίγει την πόρτα της ζωής του και μας αφήνει να τον γνωρίσουμε από μαθητή στο δημοτικό σχολείο. Μας κάνει κοινωνούς του μηνύματος της Ανάστασης και της ζωής. Μιλά για το ρόλο του κληρικού στο σύγχρονο κόσμο και τη δική μας συμπεριφορά προς ένα κληρικό.
Με καταγωγή από τις Φλαθιάκες της Μεσαράς, ο πατήρ Γεώργιος, παιδί πολύτεκνης αγροτικής-κτηνοτροφικής οικογένειας (εννέα αδέλφια), μαθαίνει νωρίς από τους γονείς του τι σημαίνει παράδοση, σεβασμός, πίστη, Εκκλησία, Σαρακοστή, νηστεία, ανθρωπιά, σκοπός ζωής...
Το θαύμα
Σε ηλικία 8 με 9 χρόνων, πιστεύει σε ένα θαύμα... «Έβοσκα τα πρόβατα κοντά στην εκκλησία», θυμάται. «Πήγαινα Δ' με Ε' τάξη του Δημοτικού. Παιδί ήμουν κι αφαιρέθηκα, έχασα τα ζώα από τα μάτια μου. Φοβήθηκα, πίστεψα ότι μου τα έκλεψαν. Ήμουν δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας και στρεφόμενος προς εκείνη την παρακάλεσα να μου τα βρει, με την υπόσχεση ότι θα πηγαίνω να τη θυμιάζω.
Όντως τα προβατάκια βρέθηκαν, η Παναγιά πίστεψα ότι έκανε το θαύμα της κι εγώ κάθε Κυριακή τη θύμιαζα... Δεν είχα, όμως, χρήματα για ν' αγοράζω το λιβάνι. Πήγαινα λοιπόν στον "κούμο", στο κοτέτσι δηλαδή, έπαιρνα αβγά και τ' αντάλλασα στο μπακάλικο με λιβάνι για το τάμα μου. Μια γειτόνισσα με είδε κάμποσες φορές να θυμιάζω και το είπε στη μητέρα μου. Απόρησαν... Έτσι τους είπα για την περιπέτειά μου, το θαύμα και το τάμα.
Από τότε μέχρι σήμερα φέρω τον ίδιο τίτλο: "παπα-Γιωργάκη" με ονομάτισαν - "πατέρα Γεώργιο" με αποκαλούν και σήμερα.
Το παραπάνω, παράλληλα με τις αρχές της οικογένειάς του, τη στάση ζωής της μητέρας του και του πατέρα του, που έμπορος ήταν αλλά έψελνε, την αγάπη του για τη βυζαντινή μουσική και την εκκλησιαστική υμνολογία, τον οδήγησαν, τελειώνοντας το Δημοτικό, να δώσει εξετάσεις στην Ιερατική Σχολή που είχε ως έδρα τα Χανιά, επταετούς θητείας, κι αμέσως μετά να βρεθεί στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης στην Κωνσταντινούπολη.
«Τ' αδέλφια μου ασχολήθηκαν με το εμπόριο όπως και ο πατέρας μου, εγώ όμως ήθελα να γίνω ιερέας, παρότι δεν είχα μέσα στην οικογένειά μου ή στο φιλικό μας περιβάλλον ανάλογα ερεθίσματα. Μπήκα στην Ιερατική Σχολή και, μετά το τέλος της φοίτησής μου, αποφάσισα να συνεχίσω τις σπουδές μου στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, παρότι είχα τη δυνατότητα να χειροτονηθώ αμέσως κληρικός».
Η ζωή στην Ιερατική Σχολή
Ο πατήρ Γεώργιος εισήχθη το 1951 στην Εκκλησιαστική Σχολή Χανίων με κάποια καθυστέρηση, καθώς βρισκόταν τυχαία στη δεύτερη ομάδα των νεοεισερχομένων, με αποτέλεσμα να "τρέξει" την προσπάθειά του προκειμένου να καλύψει την ύλη που είχαν διδαχθεί οι συμμαθητές του.
Αρχαία, νέα, βυζαντινή μουσική δυσκόλεψαν το νεαρό σπουδαστή στο πρώτο εξάμηνο, αλλά η θέλησή του να τα καταφέρει και η μελέτη τον αποζημίωσαν, χαρίζοντάς του και τη δωρεάν φοίτηση για τη συνέχεια, καθώς το δεύτερο εξάμηνο βρισκόταν μεταξύ των πρώτων είκοσι. Στη Β' τάξη της σχολής περνά 3ος, ενώ στη Δ' συναγωνίζεται στους βαθμούς με ένα συμμαθητή του από τα Χανιά. Έτσι πορεύεται και στις επόμενες.
Καθηγητές του, καθ' όλη τη διάρκεια της φοίτησής του, εξέχοντες ιεράρχες, όπως ο Αρχιμανδρίτης και μετέπειτα Μακαριστός Μητροπολίτης Κισσάμου κυρός Ειρηναίος, που τους δίδασκε Ρητορική. Θεωρία το πρώτο, πρακτική και κήρυγμα το δεύτερο εξάμηνο.
Μιλά για τα μαθητικά του χρόνια και θυμάται μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια όσα έζησε από την πρώτη έως την εβδόμη τάξη της Σχολής. «Στην εβδόμη ο καθηγητής της Ρητορικής, Αρχιμανδρίτης και μετέπειτα Μακαριστός Μητροπολίτης Κισσάμου Ειρηναίος, με αδίκησε, αν και ήμουν ο πρώτος μαθητής στην τάξη. Ο βαθμός που μου έβαλε ήταν 12. Δεν τον ρώτησα γιατί, ντράπηκα, αλλά αποφάσισα με άλλο τρόπο να δικαιώσω τον εαυτό μου.
Μπαίναμε στην Τεσσαρακοστή του Πάσχα. Έγραψα το κήρυγμα για την Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης. Το έμαθα όσο καλύτερα γινόταν και το πρωί της ίδιας ημέρας πήγα στο Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου στις Κορακιές. Στη Μονή, που ήταν γυναικεία, λειτουργούσε ο Μακαριστός Δαμασκηνός, μοναχός της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδας, όπου η σχολή λειτουργούσε.
Του είπα ψέματα ότι με έστειλε ο πατήρ Ειρηναίος για το κήρυγμα. Το δέχτηκε, με συμβούλεψε ωστόσο να είμαι ιδιαίτερα προσεκτικός, καθώς το ακροατήριο ήταν υψηλού μορφωτικού επιπέδου και το παρουσιαστικό μου, είναι αλήθεια, θα μπορούσε να προκαλέσει αμφιβολίες. Ήμουν μικροκαμωμένος, νεαρός, με το ράσο να κρέμεται γύρω μου ανοικοκύρευτα λόγω του μεγέθους του.
Δεν έκανα όμως πίσω, καθώς ο στόχος μου ήταν να αποδείξω ότι το 12 δεν ήταν βαθμός για μένα. Έτσι πήρα στον άμβωνα τη θέση ενός καταξιωμένου θεολόγου εκείνη την Κυριακή "της ζωής μου"».
Το κήρυγμα
Λίγο αργότερα, στο Ηγουμενείο, τόσο ο Αρχιγραμματέας της Μητρόπολης όσο και ο στρατολόγος της περιοχής, εντυπωσιασμένοι από το λόγο του μαθητή, ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα γι' αυτόν, ενώ ο πρώτος συναντώντας φεύγοντας τον Αρχιμανδρίτη Ειρηναίο τού μιλά με τα πιο θερμά λόγια για το μαθητή του και το κήρυγμά του. Ο Ειρηναίος ξαφνιάζεται, αλλά και ικανοποιείται. Έτσι το βράδυ, μετά το φαγητό, καλεί όλους τους μαθητές στην εκκλησία, και το νεαρό Γεώργιο να επαναλάβει το πρωινό κήρυγμα. Το 12 έγινε 20 στον επόμενο έλεγχο, ενώ το κυριακάτικο κήρυγμα μένει στη ζωή του.
Τελειώνοντας τη σχολή ξανασυναντά το στρατολόγο. Του εκμυστηρεύεται ότι θέλει να προχωρήσει με τις σπουδές του, δεν περνά "περιοδεύων" και με το "Άριστα" στο χέρι οδεύει για τη Χάλκη (1958-1962).
Οι σπουδές στη Χάλκη .Ο ασπασμός του Πατριάρχη Αθηναγόρα
«Βρέθηκα στα σκαλοπάτια της Σχολής του Οικουμενικού Πατριαρχείου, επί Πατριάρχου Αθηναγόρα, νιώθοντας δέος. Ήμουν νεαρός, παιδί αγροτικής οικογένειας, από την επαρχία, και γνώριζα πως έπρεπε να προσαρμοστώ πολύ γρήγορα, καθώς θα μετρούσαν τις δυνάμεις μου από την πρώτη ημέρα. Τα εφόδια της Ιερατικής Σχολής Χανίων, ωστόσο, δε με άφησαν να σκοντάψω κάπου, καθώς οι γνώσεις μου στην Ιστορία, την Αρχαία και τη Νέα, τη Βυζαντινή Μουσική και τα Λατινικά αποδείχτηκαν κάτι παραπάνω από πολύτιμες».
Οι καθηγητές από το πρώτο εξάμηνο ήθελαν να γνωρίσουν τον Γεώργιο Μεντιδάκη, ενώ στο 3ο έτος ένας επίσκοπος από τη Ζωοδόχο Πηγή του Μπαλουκλί, που κάθε χρόνο τη Μ. Τετάρτη εξομολογούσε τους φοιτητές και είχε καταγωγή από το Ηράκλειο, του πρότεινε να κηρύξει στην Παναγία την Μπαλουκλιώτισσα [ιερό χριστιανικό αγίασμα που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα "παλάτια των πηγών", στα οποία οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες παραθέριζαν την άνοιξη. Πήρε την ονομασία του από το τουρκικό όνομα Balik (=ψάρι) και περιλαμβάνει το μοναστήρι, την εκκλησία και το αγίασμα]. Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών.
Για τη Μονή του Μπαλουκλί υπάρχει θρύλος για την Άλωση της Πόλης, ο οποίος περιγράφεται ποιητικά από τον Γεώργιο Βιζυηνό ως εξής:
«Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη/ την Πόλη την μεγάλη. /Σαράντα μέρες έκαμεν ο 'γούμενος το ψάρι/ στα χείλη του να βάλη./ Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή αγίασμα επιγράφη/ Απ' τες σαράντα κι ύστερα, πεθύμησε να φάγη/ τηγανισμένο ψάρι.
- Αν μας φυλάγ' η Παναγιά καθώς μας εφυλάγει,/ την Πόλη ποιος θα πάρη;/ Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει...
- Θεός να τα βλογήση!/ Το λάδι βάλει στην φωτιά μες στ' αργυρό τηγάνι,/ για να τα τηγανίση./ Τα τηγανίζ' από την μια, και πα' να τα γυρίση/ κι από το άλλο μέρος./ Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση,/ και τάχασεν ο γέρος!
- Μην τηγανίζης, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι/ στην Πόλη την μεγάλη!/ Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν πάρει,/ μας κόβουν το κεφάλι!
- Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού ποδάρια!/ Με φαίνεται σαν ψεύμα!/ Μ' αν είν' αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια/ να πέσουν μες στο ρεύμα!/ Ακόμ' ο λόγος βάσταγε, τα ψάρι απ' το τηγάνι,/ την μια μεριά ψημένα,/ πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την λεκάνη,/ γερά, ζωντανεμένα./ Ακόμ' ως τώρα πλέουνε, κόκκιν' από το μέρος,/ όπου τα είχε ψήσει./ Φυλάγουν το Βυζάντιο ν' αναστηθή κι ο γέρος/ να τ' αποτηγανίση)».
Ο τριτοετής φοιτητής δέχεται, αλλά όταν μπήκε στο Ιερό για να πάρει ευχή κατά την ώρα του κηρύγματος σοκάρεται, καθώς εντός αυτού βλέπει τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, το σχολάρχη και τους άλλους καθηγητές του. «...Ήμουν έτοιμος να φύγω. Σκέφτηκα: Τι γυρεύω εγώ εδώ; Αλλά ο Επίσκοπος κατάλαβε τη διστακτικότητά μου, το φόβο μου, με κάλεσε κοντά του, μου έδωσε κουράγιο και με συμβούλεψε να ανέβω στον άμβωνα: "Η χαρά και η συγκίνησις ως συναισθήματα ασυγκρατήτου ενθουσιασμού πλημμυρίζουν τας ψυχάς μας σήμερον...", ξεκίνησα να λέω, με τα πόδια μου να τρέμουν... Η αμηχανία ή ο φόβος στη συνέχεια εξαφανίστηκαν και, όταν στο τέλος του κηρύγματος μπήκα στο Ιερό, δέχτηκα τον ασπασμό του Πατριάρχη και τις ευχές του σχολάρχη μου... Το ίδιο έγινε και στη σχολή, καθώς, ως τριτοετής φοιτητής, είχα την υποχρέωση να κηρύξω ενώπιον του σχολάρχη, καθηγητών και των συμφοιτητών μου.
Ήταν στον κατανυκτικό εσπερινό της Μ. Τεσσαρακοστής, με θέμα "Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή", όπου φαίνεται τους εντυπωσίασε, όχι το περιεχόμενο της ομιλίας μου, αλλά ο τρόπος της παρουσίασης. Με σήκωσαν στα χέρια, με μετέφεραν στο σπουδαστήριο κι άρχισαν να με χειροκροτούν. Κατέβηκε στο τέλος κι ο σχολάρχης, ο οποίος τους είπε ότι κι εκείνος θα έκανε το ίδιο αν ήταν συμφοιτητής μου... Ήταν τελικά ο ίδιος που με όρισε να κηρύττω το λόγο του Θεού σ' ένα ορφανοτροφείο στην Πρίγκηπο»...
Ο πατήρ Γεώργιος Μεντιδάκης θυμάται με συγκίνηση τα γεγονότα και τα πρόσωπα που σημάδεψαν την πορεία του. Φτάνει στο 1961 στον πρώην Πατριάρχη Μάξιμο Ε', που έμενε στη Χαλκηδόνα και ο οποίος είχε αναγκαστεί να παραιτηθεί από το τουρκικό καθεστώς.
Ζήτησε να τον επισκέπτεται κάθε Κυριακή κι αυτό έγινε. Ήταν εκείνος που τον παρότρυνε να κάνει οικογένεια και να γίνει καλός κληρικός, σε αντίθεση με το σχολάρχη του που ήθελε να γίνει άγαμος κληρικός, να συνεχίσει τις σπουδές του και να αποκτήσει αξιώματα στους κόλπους της Εκκλησίας. «Σήμερα πατέρας και παππούς με τέσσερα παιδιά και επτά εγγόνια, ευγνωμονώ τον άνθρωπο αυτό που έδωσε νόημα στη ζωή μου», σημειώνει με συγκίνηση...
Ο Ιερός Ναός της του Θεού Σοφίας Νέων Κλαζομενών, όπου διακονεί ο πατήρ Γεώργιος.Καθημερινός αγώνας δρόμου στο όνομα του Θεού
Στο στίβο της ζωής, ο κληρικός βρίσκεται ανάμεσα σε μαθητές, λαϊκούς, πιστούς, άπιστους κι άθεους, αναξιοπαθούντες, έχοντες και κατέχοντες. "Κάθε καρυδιάς καρύδι", που λέει σοφά κι ο λαός... Τίποτα εύκολο. Όμως, όπως λέει ο ίδιος, ο κληρικός αγαπά τον Θεό και τον άνθρωπο. Σχολείο, σπίτι, "χτίσιμο" της εκκλησίας, της Ενορίας των Κλαζομενών, φιλανθρωπικό έργο, αιμοδοσίες, σίτιση απόρων, δημιουργία σχολείου για παιδιά με ειδικές ανάγκες, το εξωκκλήσι των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης στο ΤΕΙ Ηρακλείου και, μετά τη συνταξιοδότηση από την εκπαίδευση, το συγγραφικό έργο... Καθημερινός αγώνας δρόμου αγόγγυστα, στο όνομα του Θεού και της προσφοράς στον άνθρωπο. Αγώνας ακόμα και σήμερα, με τα χρόνια να βαρύνουν λίγο παραπάνω το σώμα, όχι όμως την καρδιά, το μυαλό, την ψυχή...
«Ο άνθρωπος κατέστρεψε το παλάτι που λέγεται Γη κι ακόμα και σήμερα συνεχίζει χωρίς σύνεση, σωφροσύνη αυτό του το έργο... Μόνη μας ελπίδα οι νέοι άνθρωποι και η επαναφορά στη ζωή μας των οικογενειακών αξιών, των παραδόσεων και του πολιτισμού... Ναι, πολλές φορές μας λοιδορούν τους ιερείς, πολλές φορές μας κακολογούν, μας συνδέουν με τον πλούτο και το χρήμα... Ναι, αρκετές φορές οι βοηθούμενοι από την Εκκλησία και την ενορία όταν δεν τους δίνεις τη μερίδα του λέοντος σού επιτίθενται... Ναι, το χρήμα και η κρίση μάς άλλαξαν, όμως προχωρώ, και προχωρώ έχοντας πάντα στο μυαλό το "o κληρικός αγαπά τον Θεό και τον άνθρωπο"»...
Με θέση και άποψη για την εκπαίδευση και το μάθημα των Θρησκευτικών, απλά αναφέρει πως αν είσαι άθεος εσύ δεν μπορείς να μου επιβάλλεις κι εμένα το ίδιο, ενώ απευθυνόμενους προς κληρικούς και θεολόγους, που διδάσκουν Θρησκευτικά, τους συμβουλεύει να μη στέκονται σε μπλοκάκια, σειρές, παπαγαλίες... αλλά στην ουσία και το μήνυμα του μαθήματος, που είναι η Αγάπη προς όλους.
Στο συγγραφικό έργο του πατρός Γεώργιου Μεντιδάκη συναριθμούνται άρθρα στον τοπικό Τύπο, διαλέξεις και εκπομπές στο Ραδιοφωνικό Σταθμό της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης. Στα έργα του περιλαμβάνονται το βιβλίο με τον τίτλο "Τύπος και συμβολισμός στην ορθόδοξη λατρεία" που διδάχτηκε ως κανονικό μάθημα στην Ανωτάτη Ακαδημία Κρήτης και στο Ανόβερο, και το "Επτά Μυστήρια: Τύπος και συμβολισμός", που παρουσιάστηκε από τους πανεπιστημιακούς καθηγητές Θεόδωρο Θεοδώρου και Απόστολο Μπουρνέλη.
Ο πατήρ Γεώργιος προχωρά αυτή την περίοδο στην έκδοση ενός ακόμα βιβλίου με τίτλο "Λόγος σεβασμίων Πατέρων, Θεού Λόγος, Θεολόγος".
Ρεπορτάζ: Αγγέλα Δουλγεράκη
