Καρδιοχτύπησε χθες η... καρδιά του Ηρακλείου, όταν ένα από τα γερασμένα κτίσματα της λεγόμενης Βαλκανικής αρχιτεκτονικής δεν άντεξε το βάρος του χρόνου και τμήμα του κατέρρευσε.
Αν και δεν ήταν ένα χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο κτίσμα, είχε τη δική του σημασία για το κέντρο του Ηρακλείου, δίπλα στο γνωστό σιντριβάνι του Μοροζίνι, τα Λιοντάρια, καθώς αποτελούσε ένα από τα προσκτίσματα των πρώτων χρόνων του 20ού αιώνα πάνω στα λείψανα του πολύπαθου Δουκικού Ανακτόρου της Candia, γεγονός που ανοίγει ξανά μια μεγάλη συζήτηση για τα ιστορικά κτήρια του Ηρακλείου.
>> ΔΙΑΒΑΣΤΕ: ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΚΤΙΡΙΟΥ
Θεωρούνταν προστατευόμενο
Ευτυχώς, η τύχη ήταν με το μέρος των Ηρακλειωτών και των επισκεπτών της πόλης, καθώς δεν τραυματίστηκε κανείς από την κατάρρευση του κτίσματος. Η τραγική αυτή ιστορία ξαναφέρνει στο προσκήνιο το γνωστό "μπάχαλο" του "τετραγώνου 33", όπως αποκαλείται η περιοχή την οποία κάλυπτε το Δουκικό Ανάκτορο, που ξεκίνησε ήδη με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους το 1669, γνωρίζοντας το αποκορύφωμα στις δεκαετίες '50 και '60. Και την ίδια στιγμή μας υπενθυμίζει τις δεκάδες αντίστοιχες ιστορίες που εξελίχθηκαν, εξελίσσονται και δυστυχώς θα συνεχίσουν να εξελίσσονται στην πόλη, με πιο πρόσφατη πινελιά στον καμβά το γνωστό Τρανταλίδειο ή Κονάκι του Σαμή Μπέη. Ιστορικά κτίσματα που βρίσκονται σε μια ιδιότυπη, «ερμαφρόδιτη», όπως τη χαρακτηρίζουν οι αρχαιολόγοι, κατάσταση ομηρίας.
Αν και το κτίσμα που κατέρρευσε χθες δεν ήταν χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο, όπως εξήγησε στην εφημερίδα "Νέα Κρήτη" ο προϊστάμενος της Εφορίας Νεότερων Μνημείων κ. Σήφης Φανουράκης, εντούτοις θεωρούνταν καταρχήν προστατευόμενο, καθώς αφενός βρισκόταν σε ιστορική περιοχή και στη θέση την οποία καταλάμβανε το εκτεταμένο Δουκικό Ανάκτορο, και αφετέρου είχε ιστορία άνω των 100 χρόνων.
Ιστορία 100 χρόνων
Σύμφωνα με τον ίδιο, με βάση φωτογραφίες της εποχής, φαίνεται ότι κατασκευάστηκε γύρω στο 1910 πάνω από τα κτίσματα του ισογείου, που υπήρχαν σύμφωνα με μαρτυρίες ήδη από το 1890. Μάλιστα, δεξιά από αυτά, στα άλλα ισόγεια καταστήματα της νότιας πλευράς του τετραγώνου βρίσκονται ακόμη τα μόνα, μαζί με μια οξυκόρυφη πύλη στα ανατολικά, εναπομείναντα τμήματα του Δουκικού Ανακτόρου, δηλαδή οι γνωστοί τέσσερις ισόγειοι θολοσκέπαστοι χώροι. Το οικοδόμημα στον όροφο που κατέπεσε δεν είχε, σύμφωνα με τον κ. Φανουράκη, χαρακτηριστεί επικίνδυνο, καθώς δεν ήταν ορατές φθορές που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κατάρρευση. Αυτές όμως υπήρχαν, όπως προκύπτει από τα γεγονότα, λόγω της γερασμένης κατασκευής, από ξυλόπηκτα ή οθωμανικό τσασμά, δηλαδή τοιχοποιία από ξύλο παραγεμισμένο με λάσπη και πέτρες, που δεν άντεξε στο χρόνο. Με την άποψη αυτή συμφωνεί και η τοπική Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία αναμένει πλέον από την Πολεοδομία τη σχετική έκθεση, ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία αποψίλωσης των επικίνδυνων στοιχείων του κτίσματος για την ασφάλεια των ενοίκων και των περαστικών.
Πώς "αλώθηκε" το Δουκικό Ανάκτορο
Το διώροφο Δουκικό Ανάκτορο αποτελούσε το πιο εντυπωσιακό οικοδόμημα στην "καρδιά" της Candia, στην πλατεία "μικρογραφία" εκείνης του Αγίου Μάρκου στη Βενετία. Με την άλωση της πόλης στα 1669 πέρασε στα χέρια Τούρκων αξιωματούχων, στεγάζοντας αρχικά το σώμα των Γενιτσάρων. Στα 1763 ο Αχμέτ Κιαμήλ Πασάς κατασκεύασε 16 παράγκες μπροστά από το Δουκικό Ανάκτορο, επεκτείνοντας έως έξι μέτρα τη νότια και ανατολική πλευρά του μνημειακού οικοδομήματος. Τα καταστήματα αυτά απέκτησαν το χαρακτήρα των βακούφικων, δηλαδή αφιερώθηκαν στο τέμενος της περιοχής, τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, που είχε μετατραπεί σε τζαμί.
Στις 5 Φεβρουαρίου 1815, το Δουκικό Ανάκτορο φαίνεται ότι υπέστη μαζί με τα 2/3 του Ηρακλείου ανυπολόγιστης έκτασης ζημιές από το σεισμό που άφησε πίσω του 3.000 θύματα. Ακολούθησε η κατάληψη τμημάτων του μνημείου και η οριστική καταστροφή με το σεισμό του 1856. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, τα μουσουλμανικά κτίσματα πουλήθηκαν ως ανταλλάξιμα σε ιδιώτες από την Εθνική Τράπεζα. Το 1954, η Διεύθυνση Αρχαιοτήτων του υπουργείου Παιδείας ενέκρινε την κατεδάφιση, τη ρυμοτόμηση και τη μετατροπή του χώρου σε πλατεία. Για άγνωστους ως τα σήμερα λόγους, το μνημείο γλίτωσε την κατεδάφιση.
Από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και το 1970, όλη η δυτική και τμήμα της νοτιοδυτικής πλευράς του οικοδομικού τετραγώνου, που κάποτε καταλάμβανε το ανάκτορο, ανοικοδομήθηκε, με συνέπεια το 1/3 περίπου του συνόλου του να έχει πλήρως αλλοιωθεί.
