Κατά την Ε΄ Κυριακή των Νηστείων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής του Πάσχα η Εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Η τοποθέτηση της οσιακής μνήμης της εν λόγω αγίας δεν είναι καθόλου τυχαία. Η περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής καθώς είναι περίοδος προετοιμασίας για την μετοχή στα τίμια πάθη της Μεγάλης Εβδομάδας, προβάλει ως πρότυπα ασκητές της Εκκλησίας μας, που εκδήλωσαν εμπράκτως την αγάπη τους στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.
Του Δρ Ιωάννη Ν. Λίλη*
Η Οσία Μαρία γεννήθηκε στην Αίγυπτο μάλλον το 345 μ.Χ. αλλά σε ηλικία 12 ετών έφυγε από το σπίτι της και εγκαταστάθηκε στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια. Μακριά από το σπίτι της, στην νεαρή αυτή ηλικία άφησε την καλλιέργεια των γραμμάτων, άρχισε να ζει άσωτα και να ασκεί το επάγγελμα της πόρνης, με αποτέλεσμα να βουτηχτεί στην αμαρτία, στην ανυποληψία του κόσμου και να μείνει αγράμματη. Ύστερα από 18 χρόνια βουτηγμένη σε αυτή τη ζωή στην ηλικία των 30 ετών, κάποια στιγμή παρατήρησε πολλούς ανθρώπους να μπαίνουν στα πλοία στο λιμάνι της πόλεως όπου έμενε στην Αλεξάνδρεια. Ρωτώντας τους περαστικούς έμαθε πως πήγαιναν στα Ιεροσόλυμα να προσκυνήσουν τον Τίμιο Σταυρό. Από περιέργεια, κυρίως, αποφάσισε να τους ακολουθήσει, επιβιβάστηκε σε ένα μικρό πλοίο και καθώς δεν είχε λεφτά αποφάσισε στη διάρκεια του ταξιδιού να εκμεταλλευθεί το επάγγελμα της πόρνης για να καλύψει τα έξοδα της.
Μάλιστα το συναξάρι αναφέρει πως καθώς έφθασε στα Ιεροσόλυμα συνέχισε να εργάζεται ως πόρνη για να μπορεί να καλύπτει τα έξοδα της καθώς δεν είχε χρήματα επάνω της? δεν την ενδιέφεραν τα χρήματα παρά μόνο η ηδονή. Την ημέρα της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού βλέποντας πολύ κόσμο να εισέρχεται στο ναό, αποφάσισε να τους ακολουθήσει για να δει από κοντά το Σταυρό όπου σταυρώθηκε ο Κύριος. Φτάνοντας όμως στο ναό στάθηκε αδύνατον να εισέλθει καθώς στην είσοδο του ναού την εμπόδιζε μία αόρατη δύναμη. Προσπάθησε επανειλημμένως να εισέλθει όμως μάταια. Όλοι οι προσκυνητές μπορούσαν να εισέλθουν εκτός από την Μαρία.
Κουρασμένη από την προσπάθεια κάθισε σε μία γωνία έξω από το ναό για να ξεκουραστεί όταν θεία φώτιση της έδωσε να καταλάβει πως δεν έμπαινε στο ναό λόγω της ανήθικης και έκλυτης ζωής που έκανε. Συγκλονισμένη εκείνη την στιγμή άρχισε να προσεύχεται στην Παναγία ζητώντας της με δάκρυα να της επιτρέψει να εισέλθει στο ναό έχοντας την υπόσχεση της πως στο εξής θα ζούσε ενάρετα. Πράγματι αμέσως μετά προσπάθησε να εισέλθει στο ναό και η προηγούμενη αόρατη δεν ξαναεμφανίστηκε. Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία προσευχήθηκε μπροστά στον Τίμιο Σταυρό μετανοημένη για τη ζωή που διήγε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Μόλις βγήκε από το ναό έτρεξε στο σημείου που προσευχήθηκε πριν μπορέσει να μπει στο ναό, και ζήτησε από την Παναγία να τη φωτίσει για να δει τι θα κάνει από εδώ και πέρα.
Τότε άκουσε μία φωνή που της έλεγε να περάσει τον Ιορδάνη ποταμό και να κατευθυνθεί προς την έρημο και η Μαρία υπακούοντας βγήκε από τον περίβολο του ναού. Ένα άγνωστος περαστικός, χωρίς κανένα προφάνη λόγο, της έδωσε τρία χάλκινα νομίσματα της εποχής εκείνης που λέγονταν φολείς. Με αυτά το νομίσματα αγόρασε τρία ψωμιά και κατευθύνθηκε προς τον Ιορδάνη ποταμό. Στο ναό του Αγίου Ιωάννου που βρίσκεται κοντά στο Ιορδάνη κοινώνησε, έφαγε μισό ψωμί και κοιμήθηκε στην ύπαιθρο. Την επόμενη με ένα πλοίο πέρασε τον ποταμό και άρχισε να οδεύει προς την έρημο.
Σε αυτήν την έρημο έζησε 47 ολόκληρα χρόνια χωρίς να συναντήσει ούτε έναν άνθρωπο και ούτε ένα ζώο, ώσπου συνάντησε τον Αββά Ζωσιμά. Ο Αββάς Ζωσιμάς ήταν ένας ενάρετος μοναχός που διήγε όλη του τη ζωή σε μοναστήρι. Λίγο καιρό πριν να συναντήσει την Μαρία είχε εγκαταλείψει το μοναστήρι στο οποίο έζησε από νήπιο, το οποίο βρισκόταν στην Παλαιστίνη και εγκαταστάθηκε σε ένα άλλο μοναστήρι κοντά στο Ιορδάνη ποταμό. Στο νέο αυτό μοναστήρι υπήρχε η εξής συνήθεια. Κατά τις ημέρες της αγίας τεσσαρακοστής του Πάσχα σχεδόν όλοι οι μοναχοί άφηναν το μοναστήρι και ασκήτευαν μόνοι τους στην έρημο. Την Κυριακή των Βαΐων επέστρεφαν στο μοναστήρι όπου έμεναν μέχρι την επόμενη Σαρακοστή. Ενταγμένος σε αυτό το μοναστήρι ο Αββάς Ζωσιμάς ήταν υποχρεωμένος να βγει περιπλανώμενος στην έρημο μία φορά το χρόνο για τη Σαρακοστή με λιγοστή τροφή και συνεχή προσευχή.
Ύστερα από είκοσι ημέρες περιπλάνησης συναντήθηκε με την Οσία Μαρία την Αιγυπτία, όπου ο Αββάς ζήτησε από την Οσία να του διηγηθεί τη ζωή της. Η Μαρία του είπε τα πάντα με πλήρη ειλικρίνεια ζητώντας του όμως να μην φανερώσει τίποτα σε κανέναν όσο ήταν η ίδια εν ζωή. Είναι αξιοπρόσεχτο πως η Μαρία, χωρίς της πει τίποτα ο γέροντας γνώριζε το μοναστήρι του, το όνομα του ηγουμένου, τον κανόνα της Μεγάλης Σαρακοστής, σημάδια που του έδωσαν να καταλάβει με ευκολία πως η γυναίκα που είχε απέναντι του ήταν αγία.
Όταν ήρθε η ώρα να αποχωριστούν, η Οσία ζήτησε από τον Αββά την επόμενη χρονιά να μην ακολουθήσει τον κανόνα του μοναστηριού για την Σαρακοστή και να ανήκει στους ελάχιστους που θα μείνουν μέσα στο μοναστήρι. Την Μεγάλη Τετάρτη να τη συναντήσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο της όχθης του Ιορδάνη ποταμού και να την κοινωνήσει. Αποχωρίστηκαν χωρίς να ρωτήσει ο Αββάς το όνομα της Μαρίας.
Πράγματι ο Αββάς Ζωσιμάς έπραξε όπως του είπε η Αγία, και την Μεγάλη Τετάρτη της επόμενης χρονιάς πήγε με λίγα τρόφιμα και τη Θεία Κοινωνία στην όχθη του Ιορδάνη ποταμού. Κάποια στιγμή εμφανίστηκε η αγία από την απέναντι όχθη, όμως δεν υπήρχε κάποιο πλοιάριο για να την περάσει απέναντι, όπου βρισκόταν ο γέροντας. Τότε η Μαρία σταύρωσε τον ποταμό και πέρασε σαν να περπατούσε επάνω σε δρόμο, χωρίς να της προξενεί αυτό κάποια ιδιαίτερη εντύπωση. Αφού μετέλαβε των αχράντων μυστηρίων έφαγε μόνο τρία σπυριά φακής λέγοντας πως και αυτά ήταν αρκετά.
Κατά τη δεύτερη συνάντηση τους η Μαρία είπε στον Ζωσιμά την επόμενη χρονιά να ακολουθήσει τον κανόνα του μοναστηριού και να την συναντήσει στην έρημο στο σημείο όπου συναντήθηκαν την πρώτη φορά. Ο χρόνος πέρασε και ήρθε η επόμενη Σαρακοστή όπου ο Αββάς βγήκε στην έρημο. Τότε συνειδητοποίησε την παράλειψη του να ρωτήσει το όνομα της άγνωστης γυναίκας. Φτάνοντας στο σημείο που είχαν συναντηθεί την πρώτη φορά η γυναίκα ήταν νεκρή με σταυρωμένα τα χέρια και με κατεύθυνση που βλέπει προς την Ανατολή. Δακρυσμένος, άρχισε να ψέλνει τους ψαλμούς και τότε διαπίστωσε στο χώμα η Αγία είχε αφήσει σκαλισμένο ένα μήνυμα. Σε αυτό έγραφε το όνομα της, την προτροπή της να τη θάψει σε εκείνο το σημείο και το ότι είχε πεθάνει πριν ένα χρόνο την ημέρα που έλαβε τη Θεία Κοινωνία.
Το Συναξάρι αναφέρει και ένα ακόμα θαυματουργικό σημείο την λίγο πριν την ταφή της. Το έδαφος καθώς ήταν πολύ σκληρό και ο Ζωσιμάς ήταν αδύνατον να το σκάψει άρχισε να κλαίει. Τότε εμφανίστηκε ένα λιοντάρι και στάθηκε στα πόδια της Αγίας. Ο Αββάς το θεώρησε σημάδι του Θεού και παρακάλεσε το λιοντάρι να σκάψει με την υπεροχική του δύναμη εκείνο το έδαφος, όπως και έγινε, όπου και ενταφίασε το σώμα της Μαρίας. Μόλις γύρισε στο μοναστήρι διηγήθηκε στους μοναχούς το τι συνέβηκε αυτά τα τρία χρόνια. Ο Ζωσιμάς πέθανε στο μοναστήρι σε ηλικία 100 ετών. Η ιστορία αυτή διαδόθηκε ζωντανή στην παράδοση από στόμα σε στόμα για πάρα πολλά χρόνια, ώσπου έφθασε στα αυτιά του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Σωφρονίου, ο οποίος και την κατέγραψε για πρώτη φορά. Η μνήμη της Οσίας εορτάζεται στην Ε΄ Κυριακή των Νηστειών και την 1η Απριλίου.
*Ο Δρ Ιωάννης Ν. Λίλης είναι λέκτορας Δογματικής και Συμβολικής Θεολογίας της Πατριαρχικής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης
