«Η δημοκρατία δεν εγκαθίσταται βομβαρδίζοντας μια χώρα. Τα πράγματα μπορούν ν' αλλάξουν μόνο χωρίς τη βία και η αλλαγή για να είναι βαθιά πρέπει να είναι πολιτιστική» έλεγε χθες βράδυ η Ιρανή συγγραφέας, κομίστα, ζωγράφος και σκηνοθέτης Μαρζάν Σατραπί, από την Κεντρική Σκηνή της Στέγης, όπου βρέθηκε για μία συζήτηση με τη δημοσιογράφο Άννα Δαμιανίδη.
Αφοπλιστική, χειμαρρώδης, άφοβη συνομιλήτρια (αφού είχε ζητήσει από τη μεταφράστρια να αποδίδει επακριβώς τα λόγια της ακόμα και τις βρισιές της), η δημιουργός του graphic novel-φαινόμενο «Περσέπολις» μίλησε με χιούμορ και ειλικρίνεια για όλα: για τα βιβλία, τις ταινίες της, την πατρίδα της το Ιράν που έχει να επισκεφτεί εδώ και 17 χρόνια, αλλά και την Ευρώπη που έχει ξεχάσει την έννοια της συμπόνοιας.
«Ο κόσμος έτσι όπως είναι σήμερα, δεν είναι σίγουρα η καλύτερη στιγμή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Έχουμε άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, την εκλογή του Ντ. Τραμπ στην Αμερική, το Brexit, την Μ. Λεπέν, εδώ έχετε τη Χρυσή Αυγή. Δεν είναι πολύ κουλ τα πράγματα.
Παρόλο που στον δυτικό κόσμο υπάρχουν νόμοι που εμποδίζουν ως ένα βαθμό αυτά τα άτομα να βλάψουν σε πολιτικό επίπεδο, καταφέρνουν να μολύνουν τις κοινωνίες με το ρατσιστικό τους λόγο» ανέφερε η Μαρζάν Σατραπί που τα τελευταία χρόνια έχει εγκατασταθεί στο Παρίσι.
«Ο Σαρκοζί έλεγε ότι «λέμε δυνατά, αυτό που οι άνθρωποι λένε από μέσα τους». Εγώ δεν πιστεύω ότι πρέπει να λέμε ό,τι μας έρχεται στο κεφάλι. Αυτή είναι η βάση του πολιτισμού. Και αυτοί την καταστρέφουν» .
Η ίδια θεωρεί απαίσιο αυτό που κάνει η Ευρώπη κατά των προσφύγων.
«Εκείνο που με σοκάρει είναι ότι οι άνθρωποι έχουμε ξεχάσει την αξία της ενσυναίσθησης και της συμπόνοιας. Όταν διανύουμε περιόδους ανθρωπιστικής κρίσης, οι πρόσφυγες είναι τα πρώτα θύματα, τους χαρακτηρίζουμε ζώα.
Ακόμα και τη Βασίλισσα της Αγγλίας να βάλεις να περάσει αυτή την Οδύσσεια, να πνιγεί σε ωκεανούς, να μείνει άπλυτη για μέρες θα μοιάζει με άγριο ζώο. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν άλλη επιλογή και πρέπει να θυμόμαστε πως ο καθένας από αυτούς θεωρεί την πατρίδα του ιδανική.
Όποιος είναι ρατσιστής είναι βλάκας. Έχω κουραστεί να ακούω ''Μα πρέπει να καταλάβουμε αυτούς τους ανθρώπους''. Γιατί να πρέπει να καταλάβω έναν ρατσιστή εν έτει 2016; Δεν πρέπει να τον καταλάβουμε, πρέπει να τον καταπολεμήσουμε».
Η Μαρζάν Σατραπί δεν πιστεύει στις βίαιες επαναστάσεις. «Είναι ατελέσφορες. Όλες έχουν το ίδιο σχήμα, ξεκινούν από ιδεολόγους, οι οποίοι τις υποκινούν και μετά οι κυνικοί παίρνουν τα ηνία».
Ενώ, σχετικά με την ελληνική κρίση, είπε ότι την θυμώνει ν' ακούει άσχημα σχόλια για τους Έλληνες και όταν τους ζορίζουν καπνίζει ελληνικά τσιγάρα: «Εξακολουθώ να πιστεύω ότι για όλα όσα έχει δημιουργήσει η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει το copyright».
Απόγονος του αυτοκράτορα της Περσίας, με γονείς προοδευτικούς και σχετικά ευκατάστατους, η Σατραπί ήρθε στην Ευρώπη των ελευθεριών κοντά τριάντα χρόνια πριν και έγινε διεθνώς γνωστή όταν εξέδωσε τις αναμνήσεις από τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια υπό μορφή κόμικς που μέχρι σήμερα έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες.
Η ίδια αυτοπροσδιορίζεται ως ένα μοναχικό άτομο.
«Δεν μπορώ να συναναστρέφομαι ανθρώπους για περισσότερο από 1-2 ώρες. Μετά πρέπει να φεύγουν».
Το σινεμά είναι ό,τι πιο σκληρό έχει κάνει. «Οταν γράφω ένα βιβλίο δεν τελειώνω τη δουλειά με ενθουσιασμό, στις ταινίες είμαι ακόμα χειρότερα. Δεν έχω τον απόλυτο έλεγχο, εμπλέκονται περισσότερα άτομα και υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης.
Όταν ζωγραφίζω είμαι πιο ευτυχισμένη. Αλλά μου αρέσουν οι δυσκολίες, αν χαλαρώσω δεν κάνω τίποτε. Πρέπει να υπάρχει άγχος».
Στη δουλειά της δεν της αρέσει να σκέφτεται το «πως και το γιατί»... « Μια φορά, με κάλεσαν στην Ecole Νormale Superieure στο Παρίσι, όπου φοιτούν πολύ έξυπνα παιδιά και κάποιος έδειχνε τα σχέδια μου και έλεγε εδώ βλέπουμε αυτόν τον συμβολισμό, εδώ την επιρροή του Φρόιντ και άλλα τέτοια. Κάποια στιγμή κοιτάω τον τύπο και του λέω:
''Ξέρεις, θα έπρεπε να έχω πεθάνει για να τα λες αυτά!'' Υπάρχει πολλή φαντασία όταν προσπαθούμε ν' αναλύσουμε ένα έργο... Ο ποιητής ήθελε να πει το ένα, ο ποιητής ήθελε να πει το άλλο ... τις περισσότερες φορές ο ποιητής μπορεί να ήταν απλώς σκνίπα και γι' αυτό να έγραψε το ποίημα. Και ίσως αυτό να συνέβη και σε μένα, να είχα πιει πολύ».
Στο «Περσέπολις» αφηγείται την ιστορία μιας πανέξυπνης πιτσιρίκας που μεγαλώνει στο Ιράν της δεκαετίας του 1970, όταν η Ισλαμική Επανάσταση και ο πόλεμος με το Ιράκ εισβάλλουν στη ζωή της οικογένειάς της και αναστατώνουν τον κόσμο της. Ωστόσο, η Σατραπί δεν αποκαλεί τη δουλειά της αυτοβιογραφική.
«Μια αυτοβιογραφία γράφει κάποιος γιατί έχει πρόβλημα με τους γονείς του, τα αδέλφια του, τους φίλους του και δεν ξέρει πώς να τους το πει, και γράφει ένα βιβλίο στο οποίο εξηγεί γιατί τους μισεί.
Αυτό που ήθελα εγώ, ήταν να εξηγήσω τι συμβαίνει γύρω μου και δεν είχα άλλη επιλογή από το να χρησιμοποιήσω τον εαυτό μου. Αλλιώς, θα έπρεπε να τοποθετηθώ σαν να είμαι ιστορικός ή κοινωνιολόγος ή πολιτικός που θα δώσει μία άλλη εκδοχή της ιρανικής ιστορίας και δεν είμαι τίποτα από όλα αυτά.
Είμαι απλώς ένα άτομο που γεννήθηκε σε ένα συγκεκριμένο μέρος, μία συγκεκριμένη στιγμή που δεν επέλεξα, και δίνω μια άλλη οπτική» .
Η ίδια, παρακολουθεί τι γίνεται στο Ιράν, σήμερα, σαν παρατηρητής. «Προκειμένου να μην ζήσει κανείς κάπου για πάντα εξόριστος, πρέπει να θάψει ένα κομμάτι του εαυτού του.
Είχα μία περίεργα νοσταλγική εικόνα για το Ιράν αλλά αισθάνομαι ότι δεν είμαι πια πρέσβης της πατρίδας μου. Κάποια στιγμή συνάντησα μια Ιρανή κοπέλα, πολύ νεότερη από μένα, και μου είπε πως όλα αυτά που γράφω για τη μαντίλα κ.λπ. είναι ωραία, αλλά είναι η πραγματικότητα της δικής μου εποχής, όχι της δικής της.
Μετά από αυτό σταμάτησα να με αντιμετωπίζω σαν «εκπρόσωπο» των Ιρανών, γιατί έχω χάσει την επαφή μου εδώ και χρόνια, και δεν θέλω να γίνω σαν τους ανθρώπους που ζουν σε μια φαντασίωση για αυτό που ήταν κάποτε η πατρίδα τους».
Όσον αφορά την πολιτική δεν θα την ενδιέφερε ποτέ ν΄ ασχοληθεί γιατί «γνωρίζει τη βρώμα που κρύβεται από πίσω». «Θέλω τη στιγμή που πλένω τα δόντια μου το βράδυ να μπορώ να κοιτάζω στον καθρέφτη τον εαυτό μου και να μην νιώθω ενοχές». Για το μέλλον, όπως λέει δεν έχει πλάνο καριέρας. «Η επιτυχία μου βρίσκεται στην ευχαρίστηση να μαθαίνω πράγματα».
Αυτή την περίοδο δουλεύει πάνω σε κάποιο μυστικό πρότζεκτ για το οποίο δεν θέλησε να μιλήσει.
«Σήμερα θεωρώ ότι είμαι τυχερή γιατί κάνω αυτά που μου αρέσουν. 'Ισως σε πέντε χρόνια γίνω χορεύτρια σε καμπαρέ, ήδη φοράω το σωστό φουλάρι! 'Ισως πάλι μπω στον ένοπλο αγώνα εναντίον των ακροδεξιών. Είναι απαραίτητο πια στην εποχή μας να μιλάς . Και λέγοντας ένοπλο αγώνα, εννοώ ένα χαστούκι. Να μην είμαστε πάντα γεμάτη κατανόηση απέναντι στους φασίστες. Το μίσος δεν μπορώ να το καταλάβω».
