Αποτελεί από τα παλαιότερα μνημεία της κατηγορίας του, με ξεχωριστό ευρωπαϊκό ενδιαφέρον και για την πορεία της αρχιτεκτονικής του 13ου αιώνα και για την παρουσία της τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα.
Θεωρείται άλλωστε ως ένα από τα παλαιότερα μνημεία ανά την Ευρώπη που έχουν συνδεθεί με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των Κιστερκιανών μοναχών.
Ο ναός του Αγίου Πέτρου των Δομηνικανών, στην παραλιακή του Ηρακλείου, στο Μπεντενάκι, που είναι χαρακτηρισμένος από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ως επετειακός, έχει αναδημιουργηθεί εδώ και περίπου μια 7ετία στην αρχική του μορφή.
Αναστηλωμένος, επιβλητικός, μετά την "αναγέννησή" του, ο ναός κεντρίζει το βλέμμα κάθε διερχόμενου από την παραλιακή λεωφόρο ή από την οδό Μητσοτάκη, αλλά παραμένει δυστυχώς αποκομμένος από τον κόσμο.
Μπορεί να αναστηλώθηκε, μπορεί στο μάτι να αποτελεί "μαγνήτη" για τον κάθε επισκέπτη, οι πόρτες του μνημείου όμως, με εξαίρεση μονάχα πολύ σπάνιες περιπτώσεις, όπως τη γιορτή Πέτρου και Παύλου στα τέλη Ιουνίου που είθισται να τελείται πανηγυρική λειτουργία, παραμένουν ερμητικά κλειστές για τουρίστες και ντόπιους.
Δυστυχώς στη συγκεκριμένη περίπτωση έγινε μισή δουλειά! Δεν έγινε ποτέ το απαραίτητο, συμπληρωματικό έργο της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του ναού, ώστε ένα τέτοιο σπουδαίο μνημείο, με ξεχωριστή αρχιτεκτονική και ιστορική βαρύτητα για τον ευρωπαϊκό χάρτη να είναι κανονικά προσβάσιμο και επισκέψιμο. Αντιθέτως, το μνημείο παραμένει αναξιοποίητο. Λες και θα πρέπει τελικά να πάει στράφι η σπουδαία δουλειά που έγινε με την αναστήλωση του ναού...
Η αναστήλωση
Χρειάστηκαν πραγματικά ένας πολυετής αγώνας και επίπονες προσπάθειες για να πειστεί η Πολιτεία να στηρίξει οικονομικά το έργο της αναστήλωσης του ναού του Αγίου Πέτρου των Δομινικανών. Η Πολιτεία άναψε το "πράσινο φως", δαπανήθηκαν 2,2 εκατ. ευρώ, χρήματα που καλύφτηκαν από το ΠΕΠ Κρήτης και, μετά από δυόμισι χρόνια τεχνικών εργασιών (2007-2009) το μνημείο - που μετρά 7 αιώνες ζωής - απέκτησε ξανά τη χαμένη του εικόνα και αίγλη.
Στη διάρκεια της εργολαβίας υλοποιήθηκαν ένα σωρό εργασίες, και συγκεκριμένα 1) στερέωση και αποκατάσταση του ναού, 2) κατασκευή νέας στέγης, 3) ανάκληση λιθοδομών, 4) κατασκευή νέων θυρών και παραθύρων, 5) τοποθέτηση ειδικών φωτιστικών σωμάτων, και 6) ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες.
Ο επιβλητικός ναός στερεώθηκε και αποκαταστάθηκε πλήρως αποκτώντας νέα στέγη. Μαζί με τις νέες θύρες και τα παράθυρα έγιναν όλες οι απαραίτητες ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις για να καλύπτει τις σύγχρονες ανάγκες φιλοξενίας εκδηλώσεων με πολιτιστικό χαρακτήρα.
Το έργο παρέλαβε από τον ανάδοχο η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού στις αρχές Μαρτίου του 2010.
Το προφίλ του μνημείου
Ο Ναός Πέτρου και Παύλου χτίστηκε κατά τους πρώτους χρόνους της βενετσιάνικης κυριαρχίας ως Καθολικό της Μονής του Τάγματος των Δομινικανών. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο που χρησιμοποιούσαν οι Δομινικανοί κατά το 13ο αιώνα, έναν τύπο ο οποίος ακολουθούσε στοιχεία της αρχιτεκτονικής των Κιστερκιανών μοναχών του 12ου αιώνα.
Στην αρχική του μορφή ήταν ναός μονόκλιτος, με ξύλινη στέγη και με ελαφρά προεξέχον εγκάρσιο κλίτος μπροστά από το Πρεσβυτέριο. Το τελευταίο ήταν ορθογώνιο, καλυπτόμενο από δύο χαμηλά σταυροθόλια και πλαισιωμένο από δύο συμφυή τετράγωνα παρεκκλήσια. Την ανατολική του πλευρά διαμόρφωνε όχι ημικυκλικός, αλλά τετράγωνος και κοσμημένος σε όλο του το πλάτος χώρος με ένα μεγάλο τρίλοβο άνοιγμα...
Καθ' όλη τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, τόσο στο εσωτερικό δάπεδο του ναού όσο και εξωτερικά, περιμετρικά των τοίχων του, γίνονταν ταφές επιφανών πολιτικών και πνευματικών ηγετών του Ηρακλείου.
Με την έλευση της οθωμανικής κυριαρχίας, ο Άγιος Πέτρος μετατράπηκε αμέσως σε μουσουλμανικό τέμενος. Ως ανταλλάξιμη περιουσία αγοράστηκε από την Ενορία του Αγίου Δημητρίου Λιμένος για να λειτουργήσει ως ναός.
400 χρόνια μετά: Η πανηγυρική επαναλειτουργία!
Με τον πανηγυρικό εσπερινό, χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Ειρηναίου, επαναλειτούργησε στις 29 Ιουνίου 2010, σχεδόν 400 χρόνια μετά από την τελευταία φορά που είχε φιλοξενήσει Θεία Λειτουργία, ο ναός του Αγίου Πέτρου των Δομινικανών στο Μπεντενάκι.
Μετά από την ολοκλήρωση των εργασιών αναστήλωσης και στερέωσης του μνημείου, ο αναμορφωμένος πια ναός υποδέχτηκε το βράδυ εκείνο τους πιστούς και επισκέπτες, στα πλαίσια των τριήμερων εκδηλώσεων που διοργανώθηκαν τότε, με αφορμή τον εορτασμό των Αγίων Πέτρου και Παύλου.
Βέβαια, για την ιστορική αλήθεια, το καθολικό της ιστορικής μονής δεν ήταν αφιερωμένο στο γνωστό Απόστολο Πέτρο, αλλά στον πρώτο Άγιο των Δομινικανών μοναχών, το λεγόμενο και Πέτρο της Βερόνας, ο οποίος ανακηρύχτηκε Άγιος από τον Πάπα Ινοκέντιο τον 4ο στα 1253.
Εν πάση περιπτώσει, στη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων των Αγίων Πέτρου και Παύλου ο αναστηλωμένος ναός άνοιξε τις πύλες του στο κοινό. Και οι επισκέπτες που είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά το εσωτερικό του ναού έμειναν πραγματικά εντυπωσιασμένοι.
Και τα επόμενα χρόνια ακολούθησε το ίδιο σκηνικό. Στις 29 Ιουνίου ο ναός του Αγίου Πέτρου άνοιγε τις πόρτες του. Υποδεχόταν πιστούς και επισκέπτες. Τον υπόλοιπο χρόνο τίποτε. Άκρα του τάφου... σιωπή. Οι πόρτες ερμητικά κλειστές. Ο ναός, το σπουδαίο μνημείο αυτό για την πόλη του Ηρακλείου, κλειστός, αποκομμένος από τον κόσμο.
Αισίως μετράμε μια 7ετία από την ολοκλήρωση της αναστήλωσής του. Όμως, το συμπληρωματικό έργο που υποτίθεται πως θα έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πολλά χρόνια, δεδομένου ότι διέθετε και μελέτες και περίπου εξασφαλισμένα κονδύλια, παραμένει... άφαντο!
Έτσι, εδώ και 7 χρόνια, δημότες και επισκέπτες της πόλης, θαυμάζουν - μένουν εντυπωσιασμένοι - περνώντας από την παραλιακή και το Μπεντενάκι τον αναστηλωμένο ναό, αλλά μένουν και με το παράπονο γιατί δεν μπορούν να τον απολαύσουν και από μέσα...
Ρεπορτάζ: Μπάμπης Σαββίδης
