Παραμονή της Παναγιάς 14 Αυγούστου 2016 και γι άλλη μία φορά τα βήματα μου με οδηγούν στον αγαπημένο μου τόπο. Την Παναγία Κεραλιμανιώτισσα. Κάπου εκεί στην ηρεμία του νότιου Κρητικού πελάγους, στην Ψαρή Φοράδα και στη μονή της, τέσσερα χιλιόμετρα από την παραλία, κρυμμένη σε μία κοιλάδα, περιτριγυρισμένη από ελιές που την προστατεύουν από τους σύγχρονους ''κουρσάρους''.
«Τ?ν π?σαν ?λπίδα μου ε?ς Σ? ?νατίθημι, Μ?τερ το? Θεο?, φύλαξόν με ?π? τ?ν σκέπην Σου.»
Μόνη κι αυτή, χορταριασμένη από την υγρασία, έτοιμη από καιρό να καταρρεύσει, αλλά πάντα έτοιμη να ανοίξει την πόρτα της, ν' ακούσει τον πόνο μου να δεχτεί την προσευχή μου, ν' ημερέψει τη φουρτούνα της ψυχής μου.
Η θαυματουργή παρουσία της πάνω στην εικόνα, στολισμένη μόνιμα με λουλούδια από τις αυλές των σπιτιών της Ψαρής, οι κάτοικοι της οποίας παίρνουν με τα πόδια την ανηφόρα των τεσσάρων χιλιομέτρων για να μπουν στη ρεματιά προκειμένου να βεγγερίσουν μαζί της, να πάρουν δυνάμεις, να προσευχηθούν και για τη δική της σωτηρία.
''Αν μείνει λίγο ακόμα έτσι, χωρίς την παρέμβαση της αρμόδιας υπηρεσίας, αν σύντομα δεν κινηθεί η μηχανή σωτηρία της, η Κεραλιμενιώτισσα δεν πρόκειται να αντέξει. Βλέπεις, ακόμα και τα χόρτα από την οροφή της δεν μπορώ να τα βγάλω, απαγορεύεται χωρίς την άδεια της αρχαιολογίας'' μου λέει ο εφημέριος πάτερ Νικόλαος.
Η Κεραλιμενιώτισσα -χωρίς καμπαναριό καθώς το απαγόρευσαν οι Τούρκοι- που στέκει εκεί και με περιμένει κάθε χρόνο, σ' ένα ραντεβού ψυχής, έλαμπε και φέτος παρά τα εμφανή σημάδια του χρόνου στο ναό της. Καθαρή, ασπρισμένη, χαμογελαστή όπως και οι άνθρωποι που την περιποιούνται στη μικρή μα τόσο ζεστή αυλή της.
Ο ''κουρσάρος'' χρόνος ωστόσο πρέπει να ''χτυπηθεί από τους ανθρώπους της αρχαιολογικής υπηρεσίας που γνωρίζουν τα προβλήματα και πως αυτά θα αντιμετωπιστούν.
Αρκεί να προλάβουν μέσα από δαιδαλώδεις διαδικασίες και προγράμματα να πάρουν αποφάσεις και εγκρίσεις.
Προσεύχομαι η Κεραλιμενιώτισσα γι άλλη μία φορά να κάνει το θαύμα της σαν άλλοτε με τους άλλους κουρσάρους τους αληθινούς και να μείνει εκεί περιμένοντας με κάθε χρόνο σε ένα προσκύνημα που μόνο εκείνη μου επιτρέπει.
Η ιστορία και οι θρύλοι της Κεραλιμενιώτισσας
Η ιστορία και οι θρύλοι της Κεραλιμενιώτισσας με την επιμέλεια του καθηγητή Γιώργου Κονδυλάκη.
Το Μοναστήρι της Παναγίας της Κεραλιμενιώτισσας βρίσκεται κοντά στην Ψαρή Φοράδα (Συνδωνία) του Δημοτικού Διαμερίσματος Καλαμίου του Δήμου Βιάννου. Σε απόσταση περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων από τη θάλασσα και σε υψόμετρο 200 μέτρων, στο βάθος της κοιλάδας του Φλαφλάγκου. Κρυμμένο μέσα στο πράσινο και τα δένδρα και γύρω - γύρω τους λόφους, γίνεται αόρατο από μακριά και μόνο όταν φτάσεις στην αυλή του το βλέπεις. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 15 Αυγούστου. Ανήκει στην ενορία της Συνδωνίας (Ψαρής Φοράδας).
Πότε ακριβώς κτίστηκε δεν είναι γνωστό. Η παράδοση θέλει να υπήρχε η Μονή του Αγίου Προκοπίου στο Φλαφλάγκο πριν την εποχή της κατάληψης της Κρήτης από τους Άραβες. Οι πειρατές την κατέστρεψαν και οι μοναχοί που σώθηκαν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή και ήρθαν βορειότερα. Έχτισαν στη θέση που βρίσκεται και σήμερα μια νέα Μονή και την αφιέρωσαν στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σύμφωνα με ένα θρύλο κάποιο βράδυ την άνοιξη 824 μ.Χ. ο Ηγούμενος της Μονής άκουσε ψαλμωδίες στην εκκλησία ενώ έβλεπε και φωτοστέφανα στα κεφάλια των μοναχών. Το είπε στους μοναχούς και τους προέτρεψε μάλιστα να νηστέψουν και να προσευχηθούν. Την άλλη μέρα πήγαν οι Άραβες, τους έσφαξαν όλους , λεηλάτησαν και κατέστρεψαν το μοναστήρι.
Μια άλλη λαϊκή ιστορία θέλει το Μοναστήρι να χτίστηκε, (πιθανόν να ξανακτίστηκε) κατά τους χρόνους της Αραβοκρατίας από μια Κύπρια μοναχή που ήρθε από την Αγία Μονή Βιάννου. Βρήκε το μέρος κατάλληλο για μοναχισμό και έκτισε ένα Ναό αφιερωμένο στην Κοίμηση της Παναγίας όμοιο με αυτό της Αγιάς Μονής. Αργότερα ήρθαν μοναχοί και το Μοναστήρι από γυναικείο έγινε ανδρικό. Την εποχή που στη Μεσόγειο κυριαρχούσαν οι πειρατές, σε μια από τις επιδρομές τους, έφτασαν μέχρι το Μοναστήρι, άρπαξαν τους θησαυρούς του και πήραν για σκλάβους όλους τους μοναχούς. Όταν ετοιμάστηκαν να αναχωρήσουν, σηκώθηκε πολύς αέρας, η θάλασσα φουρτούνιασε και τα καράβια δεν μπορούσαν να αποπλεύσουν. Μετά από πολλές μέρες, απελπισμένοι και έπειτα από προτροπή του Ηγούμενου, άφησαν ελεύθερους τους μοναχούς και τους επέστρεψαν τα λάφυρα που είχαν αρπάξει. Αμέσως η θάλασσα γαλήνεψε και κατάφεραν να φύγουν. Οι κουρσάροι το απέδωσαν σε θαύμα της Παναγίας. Πίστεψαν σε αυτήν και έκτοτε προστάτευαν το Μοναστήρι της και από τους άλλους πειρατές. Σε κάποιο από τα ταξίδια τους έφεραν δώρα στην Χάρη της: Μια πολύ μεγάλη ολόχρυση καμπάνα και ένα μικρό ασημένιο ομοίωμα καραβιού που στο Πηδάλιο του έγραφε την αφιέρωση : « Στην Κερά των λιμανιών ». Από εκεί πήρε το όνομα «Κεραλιμενιώτισσα ».
Την εποχή της Τουρκοκρατίας τα αφιερώματα τα έκρυψαν οι μοναχοί για να μην τα βρουν οι Τούρκοι και τα πάρουν. Κανένας δεν ξέρει που βρίσκονται σήμερα αν και έχουν γίνει σχετικές έρευνες. Τις παραπάνω ιστορίες μου τις είπε ο μοναχός Ιερόθεος Κωστομανωλάκης, τον οποίο βοήθησα πολλές φορές σε κρυφο - λειτουργίες στο Μοναστήρι αυτό στη δεκαετία του 60.
Στους Βυζαντινούς χρόνους η Μονή πρέπει να ήταν πολυπληθής και από τις πλουσιότερες της περιοχής. Αργότερα επί Τουρκοκρατίας είχε δικό της ελαιοτριβείο και αλευρόμυλο και με την μεγάλη περιουσία της συντηρούσε ακόμη και λεπροκομείο στην περιοχή. Υπήρξε καταφύγιο των καταδιωκόμενων Χριστιανών σε όλες τις εποχές και ειδικά επί τουρκοκρατίας. Πολλοί Χαϊνηδες βρήκαν εδώ ασφάλεια και ένα πιάτο ζεστό φαγητό.
Το Μοναστήρι πρέπει να καταστράφηκε το 1867, μετά τη μάχη του Λασιθίου από τους Τούρκους. Ως γνωστό στη μάχη του Λασιθίου έλαβαν μέρος πολλοί Έλληνες από την τότε επαρχία Ρίζου και οι Τούρκοι για εκδίκηση κατέστρεψαν όλα τα χωριά της. Όπως λένε οι παλαιότεροι τότε ήρθαν και στη Μονή, έσφαξαν τους περισσότερους μοναχούς, κατέστρεψαν τα κελιά τους και έκαναν και πολλές ζημιές στην εκκλησία. Οι λίγοι μοναχοί που σώθηκαν, την εγκατέλειψαν και από τότε άρχισε να ερημώνεται. Η περιουσία της χρησιμοποιήθηκε αργότερα για την ενίσχυση των Σχολείων της περιοχής της Βιάννου, ενώ ένα μεγάλο μέρος της καταπατήθηκε ή δόθηκε σε ακτήμονες της περιοχής. Σήμερα η περιουσία της Μονής είναι περίπου ένα στρέμμα που χρησιμοποιείται σαν παρκινγκ και η αυλή γύρω από το Ναό.
Η μεγάλη όμως περιουσία του Μοναστηριού είναι η αγάπη των πιστών όλης της περιοχής και ειδικά των Καλαμιωτών που την δείχνουν σε κάθε ευκαιρία. Διατηρούν την εκκλησία και τους γύρω χώρους πεντακάθαρους , πολύ περιποιημένους και την εικόνα της Παναγίας πάντα ανθοστολισμένη. Στις 15 Αυγούστου που γιορτάζει γίνονται ολονύκτιες ακολουθίες, παρακλήσεις όλο το δεκαπενταύγουστο, στολίζεται επιτάφιος και ψέλνονται με κατάνυξη τα εγκώμια της Παναγίας.
Η εικόνα της Παναγίας θεωρείται θαυματουργή και μαζεύονται στη Χάρη της πιστοί από όλη την ανατολική Κρήτη. Αλλά και όλες τις εποχές οι πιστοί καταφεύγουν στην Παναγία ζητώντας την βοήθεια της με λειτουργίες και παρακλήσεις, όπως μας είπε ο σημερινός εφημέριος κ. Νικόλαος Δουλγεράκης, στην ενορία του οποίου βρίσκεται η Μονή. (Μάιος 2016 - Γιώργος Κονδυλάκης).
Ρεπορτάζ: Αγγέλα Δουλγεράκη
