Βαρύ είναι το χτύπημα του καύσωνα στα αμπέλια αλλά και στις ελιές της Κρήτης, προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές, όχι μόνο για τη φετινή παραγωγή, αλλά και για την παραγωγή της επόμενης χρονιάς, ιδιαίτερα για τις καλλιέργειες εκείνες που δεν ποτίζονται, που κυρίως στον αμπελουργικό τομέα είναι και το μεγαλύτερο ποσοστό. Η εφημερίδα "Νέα Κρήτη" βρέθηκε στην περιοχή της Φοινικιάς και κατέγραψε εικόνες αμπελιών που δείχνουν ότι το πρόβλημα είναι εξαιρετικά σοβαρό και δεν οφείλεται μόνο στον καύσωνα των τελευταίων ημερών, αλλά και γενικότερα στην παρατεταμένη ανομβρία της φετινής "θερμής" χρονιάς που έχει καταγράψει υψηλές θερμοκρασίες και ελάχιστες βροχοπτώσεις!
Μια ξενάγηση στο δικό του, ποτιστικό αμπέλι και σε αμπέλια μη ποτιστικά στην περιοχή της Φοινικιάς στάθηκε αρκετή για να μας δείξει ο αμπελουργός Γιώργος Στειακάκης πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα φέτος. Μάλιστα, στην πιο αισιόδοξη εκτίμηση της κατάστασης, ο κ. Στειακάκης αναφέρει ότι φέτος τουλάχιστον τα μισά αμπέλια στο νομό θα μείνουν εντελώς άτρυγα, σε ό,τι αφορά τα επιτραπέζια σταφύλια, ενώ για τα σταφιδάμπελα ο ίδιος θεωρεί ότι οι ζημιές θα είναι ολοκληρωτικές στο σύνολο αυτών. Ήδη βλέπουμε σε ό,τι αφορά τα σταφύλια να είναι οι ρώγες τους πολύ μικρές για την εποχή. «Περιμένετε σε λίγες μέρες ότι θα δείτε να υπάρχουν αυτά τα σταφύλια; Σε καμία των περιπτώσεων», λέει χαρακτηριστικά.
«Δεν είναι απλά ζορισμένα. Είναι τελειωμένα τα περισσότερα αμπέλια. Και δείτε αμπέλια που ποτίζονται. Θα σας δείξω και αμπέλια που δεν ποτίζονται», μας είπε χαρακτηριστικά ο κ. Στειακάκης. «Τα αμπέλια που ποτίζονται προς το παρόν δε δείχνουν να έχουν μεγάλο πρόβλημα. Αλλά κι εκεί, τα σταφύλια έχουν "ξυλοποιηθεί". Εδώ και τρεις μέρες κάνει συνέχεια 39 και 40 βαθμούς Κελσίου. Όταν λοιπόν το σταφύλι "ξυλοποιηθεί", δεν μπορεί να επανέλθει. Και εκτός αυτού, το θέμα είναι ότι όταν η θερμοκρασία είναι τόσο υψηλή το σταφύλι δεν απορροφά την ορμόνη με την οποία το ψεκάσαμε πριν από δέκα μέρες και έπρεπε τώρα να αρχίσει να την παίρνει. Η θερμοκρασία αυτή δεν αφήνει το σταφύλι να πάρει τη μορφή που θα πρέπει να πάρει. Φέτος η χρονιά, δηλαδή, είναι κατά 20 μέρες πρωιμότερη και έπρεπε τώρα τα σταφύλια να φουσκώνουν. Όμως ο καιρός τα καθήλωσε».
«Θα ξεραθούν όλα»
Ο πρώην ερευνητής Αμπέλου, συνταξιούχος γεωπόνος Βαγγέλης Βαρδάκης περιόδευσε χθες σε Δαφνές, Βενεράτο και Αυγενική και στη συνέχεια είπε στη "Νέα Κρήτη" ότι «όλα τα αμπέλια που δεν ποτίζονται σχεδόν θα ξεραθούν. Τα άλλα θα έχουν κι αυτά πολύ σοβαρά προβλήματα»...
Σε ό,τι αφορά τα ποτιστικά αμπέλια, ο Βαγγέλης Βαρδάκης λέει: «Επειδή δεν μπορούν να απορροφήσουν εύκολα νερό, λόγω των συνθηκών, θα κινδυνεύσουν και αυτά, σε ένα μεγάλο ποσοστό. Οι δε ελιές που δεν ποτίζονται ήδη αντιμετωπίζουν σχινοκαρπία. Όλα αυτά που δεν ποτίζονται σχεδόν θα ξεραθούν. Και είναι ήδη ημίξερα».
Τι θα πρέπει να κάνουν όμως οι αμπελουργοί για να σώσουν όσο γίνεται ένα μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής των σταφυλιών τους; Ο γνωστός επιστήμονας εξηγεί: «Πρέπει να συνδυάσουμε το πότισμα των αμπελιών. Να ποτίσουν τα αμπέλια όλοι όσοι μπορούν, με πολύ νερό. Το δεύτερο είναι ότι ένα μέρος των φύλλων πρέπει να αφαιρεθεί γύρω από το σταφύλι, αλλά μιλάμε για τα ξερά φύλλα. Να μπαίνει, δηλαδή, φως, αλλά χωρίς να κοπούν τα πάνω φύλλα. Μόνο γύρω από το σταφύλι και όλα τα γερασμένα φύλλα. Δε θα εκθέσουν οι παραγωγοί όμως τα σταφύλια στον ήλιο. Γιατί και να ποτίζονται, αν εκτεθούν στον ήλιο, θα έχουμε εγκαύματα. Και εγώ είδα στο Βενεράτο ήδη σταφύλια ξεσκέπαστα επειδή αφαιρέθηκαν τα φύλλα τους και ήδη οι ρώγες έχουν εγκαύματα».
Αποτίμηση ζημιών
Μία πρώτη αποτίμηση ζημιών κάνει προς την εφημερίδα μας ο Βαγγέλης Βαρδάκης. Ο πρώην ερευνητής Αμπέλου λέει χαρακτηριστικά: «Όσα αμπέλια δεν ποτίζονται δε θα τρυγηθούν. Και τα αμπέλια αυτά είναι γύρω στο 60 με 65% των αμπελιών σε ό,τι αφορά τη σουλτανίνα. Γιατί για τα οινοστάφυλα που στο σύνολό τους δεν ποτίζονται μιλάμε για μια σίγουρη καταστροφή, όπως και του χρόνου. Τα ροζακί που ποτίζονται, και καλύπτονται από φύλλα που υπάρχουν πάνω στα σταφύλια, αναμένεται να είναι με τις λιγότερες ζημιές. Για τα υπόλοιπα που ποτίζονται χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Γιατί αν υπάρχουν σταφύλια που είναι εκτεθειμένα στον ήλιο, θα πάθουν και αυτά εγκαύματα. Αλλά λόγω της φετινής καταστροφής, θα έχουμε μειωμένη παραγωγή και την επόμενη χρονιά, διότι δε θα έχουν από φέτος τα αποθέματα εκείνα που χρειάζονται για να δημιουργήσουν του χρόνου τα σταφύλια. Επομένως, η ξηρασία αυτή θα υπάρχει για δύο χρόνια».
Ωστόσο, ο ίδιος καλεί τους αμπελουργούς να περιμένουν λίγες μέρες να περάσει ο καύσωνας για να δουν πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση της παραγωγής τους. Και να προχωρήσουν στη συνέχεια σε αναγγελία ζημιάς προς τον ΕΛΓΑ. Αλλά τα αμπέλια και οι ελιές που δεν ποτίζονται έχουν ήδη καταστραφεί και υπάρχει διαδικασία για την αποζημίωσή τους».
Πρωτοφανής κατάσταση
«Εγώ αυτή την κατάσταση δεν την έχω ξαναδεί», είπε στη "Νέα Κρήτη" ο αγρότης Βαγγέλης Πατραμάνης, που τον συναντήσαμε στο πατατοχώραφό του, την ώρα που το φορτίο είχε φορτωθεί και έπαιρνε το δρόμο προς τον έμπορο. «Δηλαδή τα σταφύλια να μη μεγαλώσουν από ένα σημείο και μετά να το καταλάβω... αλλά να μαδήσουνε πάνω στην κουρμούλα είναι κάτι που δε θυμάμαι να το έχω ξαναδεί». Ο ίδιος με τις πατάτες δεν είχε πρόβλημα, γιατί είχε νερό γεώτρησης και πότιζε. Αλλά μας είπε ότι, την ώρα που οι αγρότες βρίσκονται αντιμέτωποι με τόσο δύσκολες συνθήκες, έρχεται η κυβέρνηση και λέει ότι θα τους φορολογήσει με εξοντωτικό τρόπο. Εξάλλου, εκτός από τα αμπέλια, μεγάλο πρόβλημα έχουν και οι ελιές. «Στα ξηρικά αμπέλια δεν έμεινε παραγωγή. Και οι ελιές δε δέσανε»... Καταλήγοντας, ο Βαγγέλης Πατραμάνης λέει ότι με τις πολιτικές που επιβάλλονται σε βάρος των αγροτών θα αναγκαστούν οι παραγωγοί να εγκαταλείψουν την παραγωγή τους.
Κραυγή αγωνίας από το ΣΕΔΗΚ
Τη σκοπιμότητα ενιαίας αντιμετώπισης του προβλήματος των ζημιών που προκλήθηκαν στην άνθιση και καρπόδεση των ελαιώνων της Κρήτης από τις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες και τους ξηρούς νότιους ανέμους της περασμένης άνοιξης επισημαίνει ο Σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης με επείγον έγγραφό του προς τους Δήμους της Κρήτης και ζητά την παροχή στοιχείων των ζημιών κατά δήμο, ώστε να υπάρξει μια ολοκληρωμένη γενική και ενιαία αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η πρόθεση του ΣΕΔΗΚ είναι να υπάρξει μια ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη γενική εικόνα των ζημιών και των αιτιών τους και αποφυγή ορολογιών όπως ακαρπία, ολιγοκαρπία κ.λπ., που μπορεί να προκληθούν και από μη καιρικές συνθήκες και επομένως αποτελούν άλλοθι για αποφυγή των αποζημιώσεων.
Στο ίδιο έγγραφό του, ο ΣΕΔΗΚ επισημαίνει ότι οι ζημιές προκλήθηκαν κυρίως από ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες και θερμούς ξηρούς άνεμους κατά την ευαίσθητη περίοδο της άνθισης και κατά την πρώτη ανάπτυξη των καρπών, έπληξαν σε διάφορους βαθμούς τους ελαιώνες σε όλους σχεδόν τους δήμους της Κρήτης και προκάλεσαν σοβαρές απώλειες στο εισόδημα των ελαιοπαραγωγών και την οικονομία του νησιού γενικότερα.
Οι υψηλές θερμοκρασίες, κατά το ΣΕΔΗΚ, ανάλογα με το στάδιο της εξέλιξης της ανθοφορίας και της καρποφορίας της ελιάς με το οποίο συνέπεσαν κατά περιοχές, προκάλεσαν σε διάφορους βαθμούς έκτασης και έντασης τα ακόλουθα ειδή ζημιών:
- Στην ανθοφορία: Αφυδάτωση, νέκρωση και κάψιμο ή πτώση των ανθέων (ανθόπτωση).
- Στην καρποφορία: Ανώμαλη εξέλιξη της κομπόδεσης που εκδηλώθηκε με πτώση.
Στην περίπτωση των ζημιών στην άνθιση, όπως αναφέρεται στο έγγραφο του ΣΕΔΗΚ, σύμφωνα με τον ισχύοντα Κανονισμό του ΕΛΓΑ (αποφ. αρ. 157502/27-7-2011, άρθρο 6, παρ. 5) όταν προκαλούνται από αίτια όπως ο καύσωνας ή η ηλιακή ακτινοβολία (αρθ. 3, παρ. 8 του Κανονισμού) δε φαίνεται να καλύπτονται ασφαλιστικά και επομένως για την περίπτωση μόνη λύση φαίνεται να είναι η αποζημίωση μέσω ΠΣΕΑ.
Αντίθετα, περίπτωση των ζημιών στην καρποφορία όπως η περίπτωση πτώσης των καρπών μόλις έδεσαν (καρπόπτωση) ή της ατελούς εξέλιξής τους (σχινοκαρπία) αποτελούν ζημιές που προκλήθηκαν μετά το δέσιμο του καρπού και σύμφωνα με το προαναφερθέν άρθρο 6, παρ. 5 πρέπει να είναι αποζημιώσιμες από τον ΕΛΓΑ.
Και αυτό πρέπει να αποτελέσει ανυποχώρητο αίτημα».
Όχι ΠΣΕΑ
Παρακάτω αναφέρεται ότι η αποζημίωση των ζημιών από το Πρόγραμμα Κρατικών Οικονομικών Ενισχύσεων (ΠΣΕΑ), σύμφωνα με παλαιότερη απάντηση (2/8/2013) του ΕΛΓΑ στο ΣΕΔΗΚ, δε φαίνεται να αποτελεί σε αυτή την περίπτωση την καταλληλότερη λύση λόγω του ότι συνήθως είναι πολύ πενιχρή, καθυστερεί πάρα πολύ (πάνω από τρία έτη) και επιπλέον απαιτεί πολλές άλλες προϋποθέσεις όπως:
- Μελέτη ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής με βάση επίσημα μετεωρολογικά στοιχεία.
- Ποσοστό ζημίας τουλάχιστον 30% σε επίπεδο νομού.
- Έγκριση δαπάνης από υπουργείο Οικονομικών και έγκριση φακέλου από Ε.Ε.
«Υπενθυμίζεται η περίπτωση της μεγάλης και γενικής καταστροφής κατά 60-70% της ελαιοπαραγωγής της Κρήτης το 2013, που, ενώ προκλήθηκε και τότε από υψηλές θερμοκρασίες της άνοιξης, ο ΕΛΓΑ απέφυγε να τις αποζημιώσει παραπέμποντάς τις στα ΠΣΕΑ, από όπου δυστυχώς μέχρι σήμερα (τρία χρόνια μετά) δεν υπήρξε καμία αποζημίωση. Αρχικά, τότε, είχε ανακοινωθεί η έγκριση για τις αποζημιώσεις ποσού 65 εκατ. ευρώ, η οποία στη συνέχεια έγινε μόνο 20, για να καταλήξει τελικά σε μόνο 6 εκατ., τα οποία, όμως, ούτε αυτά δόθηκαν μέχρι σήμερα, χωρίς καμία εξήγηση από κάποια αρμόδια υπηρεσία.
Ωστόσο, είναι φανερό ότι οι ζημιές από υψηλές θερμοκρασίες και στην άνθιση πρέπει να αποζημιώνονται από τον ΕΛΓΑ όπως αποζημιώνονται και εκείνες από χαμηλές, πράγμα όμως που για λόγους επιστημονικά και ηθικά ακατανόητους γίνεται μόνο για τον παγετό.
Οι απαντήσεις των Δήμων για λόγους ενιαίας και έγκαιρης ταξινόμησης ζητούνται να δοθούν με συμπλήρωση σχετικού Δελτίο Ζημιών το αργότερο μέχρι την 29 Ιουνίου».
Ρεπορτάζ: Χριστόφορος Παπαδάκης
