default-image

Θαυμάστε την Αφροδίτη και ευρήματα της Ελεύθερνας(photos)

Κρήτη
Θαυμάστε την Αφροδίτη και ευρήματα της Ελεύθερνας(photos)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το πρώτο που σε εντυπωσιάζει φτάνοντας στην αρχαία Ελεύθερνα, την πόλη που πρωταγωνιστεί στα πολιτιστικά δρώμενα λόγω των εγκαινίων του μουσείου της, την επόμενη Κυριακή, είναι το τοπίο. Η άγρια ομορφιά του αποτελεί τον πρόλογο για τη συναρπαστική περιπέτεια στο χρόνο που σε περιμένει, καθώς "διαβάζεις" στις λαξευμένες πέτρες των αρχαίων επαύλεων, των σπιτιών και των δημόσιων οικοδομημάτων και στα θραύσματα πήλινων αγγείων που ξεπροβάλλουν από το χώμα τα ίχνη απ' όλες τις περιόδους της προϊστορίας και της ιστορίας του νησιού μας.

Διηγήσεις από παραμύθια και θρύλους ζωντανεύουν βλέποντας τις τεράστιες δεξαμενές που υδροδοτούσαν την περιοχή, ενώ μια μικρή περιπλάνηση σε αφήνει άφωνο μπροστά στην ελληνιστική γέφυρα που σώζεται ακόμα, σε πείσμα των καιρών, σε άριστη κατάσταση.

Η Ελεύθερνα, 34 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, δεν είναι όμως μονάχα μια αρχαία πόλη, από τις πιο σημαντικές της Κρήτης, αλλά και ένας ζωντανός τόπος με απίστευτες ομορφιές και φιλόξενους κατοίκους, που αξίζει τον κόπο να ανακαλύψεις, καθώς ταξιδεύεις στο χώρο, αλλά ταυτόχρονα στον ίδιο το χρόνο μέσα από τα μνημεία της.

Χάρη στις ανασκαφές του Πανεπιστημίου Κρήτης, που από το 1985 έχουν αποκαλύψει τα σπίτια, τους ναούς, τα οικοδομήματα, τους δρόμους και τις πλατείες και τα νεκροταφεία της Ελεύθερνας. Εκεί όπου ο θάνατος είναι απλά η ίδια η ζωή. Ανασκαφές χάρη στις οποίες μυήθηκαν στην αρχαιολογική επιστήμη εκατοντάδες αρχαιολόγοι, που όλα αυτά τα χρόνια σκαλίζουν το χώμα αναζητώντας τα κομμάτια που συμπληρώνουν το μωσαϊκό της ιστορίας.

Η Σάτρα της προϊστορίας

Η πόλη ονομαζόταν πριν την άφιξη των Δωριέων Σάτρα, όπως καταγράφουν οι πηγές και σύμφωνα με τα όσα αναφέρει στην έκδοση για την Ελεύθερνα του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης, ένας εκ των ανασκαφέων της πόλης. Η αρχαία πόλη είχε πρόσβαση προς τη θάλασσα μέσω κοιλάδας μήκους 10 χιλιομέτρων και επίνειο στη βόρεια ακτή πιθανότατα στο σημερινό "Εσταυρωμένο", όπου έχει εντοπιστεί ακμαίος οικισμός με συνεχή κατοίκηση από τα μινωικά ως τα ρωμαϊκά χρόνια, ή στο Πάνορμο.

Ήδη από τα πρώιμα εκείνα χρόνια της προϊστορίας, από την Πρωτομινωική Εποχή, η Ελεύθερνα είχε εμπορικές και όχι μόνο σχέσεις με την υπόλοιπη Κρήτη και τον αιγαιακό χώρο, όπως μαρτυρούν λεπίδες του ηφαιστειακού οψιανού, πολύτιμης πρώτης ύλης κυρίως για την κατασκευή εργαλείων, καθώς και τα πόδια ενός μαρμάρινου κυκλαδίτικου ειδωλίου.

Οι Κουρήτες

Σύμφωνα με το κ. Θέμελη, η πόλη πήρε το όνομά της από έναν εκ των Κουρητών που φρουρούσαν τον Δία ως μωρό με την άφιξη των Δωριέων, και αρχίζει μια νέα περίοδο ακμής, που κορυφώνεται στη λεγόμενη Εποχή του Σιδήρου, οπότε και τα πιο εντυπωσιακά από τα ευρήματα που ανακαλούν στη μνήμη τις διηγήσεις του Ομήρου, και κυρίως οι ταφικές πυρές. Την εποχή αυτή η αριστοκρατία και το ιερατείο, όπως αποκαλύπτει η αρχαιολογική σκαπάνη με την πληθώρα αλλά και την ποιότητα των ταφικών κτερισμάτων, ήταν πανίσχυρη τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά.

Στις απαρχές της ιστορίας της Ελεύθερνας, την Αρχαϊκή Περίοδο, φαίνεται ότι κατασκευάστηκαν και οι κολοσσιαίες, λαξευμένες στο βράχο της Ακρόπολης δεξαμενές. Μετά από μια σύντομη σιωπή, φαινόμενο που αφορά άλλωστε ολόκληρη την Κρήτη, τα Κλασικά χρόνια, 5ο και 4ο αιώνα π.Χ., όταν οι πόλεις του νησιού μας βρέθηκαν στο περιθώριο των εξελίξεων, η Ελεύθερνα μεγαλουργεί και πάλι, ενώ από εκεί προέρχονται μεγάλες προσωπικότητες που άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία.

Η σανδαλίζουσα Αφροδίτη όπως ονομάζεται

Όπως αναφέρει ο κ. Πέτρος Θέμελης, η Ελεύθερνα θεωρείται γενέτειρα, μεταξύ άλλων, του φημισμένου κιθαριστή και συνθέτη ερωτικών ωδών Αμήτορα στα αρχαϊκά χρόνια και του γλύπτη Τιμοχάρη, ο οποίος εγκαθίσταται στη Ρόδο μετά το 200 π.Χ. και φιλοτεχνεί έργα για τη Λίνδο, την Κνίδο, την Κάρπαθο και άλλες περιοχές.

Ελληνιστικά χρόνια

Η ακμή της πόλης γίνεται όλο και μεγαλύτερη, ειδικά τα Ελληνιστικά λεγόμενα χρόνια, όπως μαρτυρούν η αρχιτεκτονική της, η προσεγμένη οχύρωση και τα αναλήμματα που συγκρατούσαν τα χώματα των επάλληλων ανδήρων στις πλαγιές του λόφου, δημιουργώντας επίπεδες επιφάνειες δόμησης. Την εποχή εκείνη κατασκευάστηκε και η μοναδικής ομορφιάς και διατήρησης γέφυρα με την οξυκόρυφη καμάρα, που αποκαλύπτεται στα μάτια του ταξιδιώτη μέσα σε ένα μοναδικής ομορφιάς τοπίο. Η Ελεύθερνα της Ελληνιστικής Περιόδου είναι μια πόλη ακμαία, με μεγάλα πλούσια σπίτια και δημόσια οικοδομήματα, η οποία συνέχισε την παράδοση των προϊστορικών χρόνων διατηρώντας τις σημαντικές της επαφές με τα νησιά του Αιγαίου και τη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Έμποροι και ταξιδιώτες έφερναν πιο κοντά την Ελεύθερνα με τις Κυκλάδες, την υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα, τη Μικρά Ασία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο και ειδικά την Αλεξάνδρεια, με την οποία η πόλη είχε στενούς δεσμούς στα τέλη του 4ου αιώνα. Ο λαός της Ελεύθερνας το 220 π.Χ. στασίασε με αίτημα τον εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος και την επέκταση του δικαιώματος του πολίτη στις κατώτερες τάξεις, ενώ η πόλη διακρίθηκε για τη διπλωματία της, καταφέρνοντας να κρατηθεί στο περιθώριο των συγκρούσεων που μαίνονταν μεταξύ των πόλεων του νησιού, απολαμβάνοντας τα οφέλη που προέκυπταν από αυτή τη στάση.

Οι Ρωμαίοι

Η πόλη πολιορκείται από τους Ρωμαίους και καταλαμβάνεται το 687 π.Χ., από τον κατακτητή ολόκληρης της Κρήτης, το στρατηγό Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο, με ένα τέχνασμα. Όπως μαρτυρεί η παράδοση, οι Ρωμαίοι πότισαν με ξίδι το πλινθόκτιστο άνω μέρος των ισχυρών τειχών της πόλης, με αποτέλεσμα να διαλυθούν και η οχύρωση να καταρρεύσει. Ο ίδιος μαρτυρείται ότι πήρε πολλά χρήματα από την Ελεύθερνα. Η περίοδος των Ρωμαϊκών χρόνων βλέπει την πόλη σε μια νέα ακμή, καθώς κοσμείται με μεγαλόπρεπες κοσμημένες επαύλεις και δημόσια οικοδομήματα, όπως λουτρά, ενώ αρκετοί Ρωμαίοι αυτοκράτορες, όπως ο Αύγουστος, ο Τιβέριος, ο Τραϊανός και ο Καρακάλλας, τιμώνται από τους κατοίκους της Ελεύθερνας με βωμούς και ανδριάντες, πολλοί από τους οποίους έχουν εντοπιστεί και ταυτιστεί χάρη στις επιγραφές τους.

Η έντονη οικοδομική δραστηριότητα που παρατηρείται αυτή την περίοδο έχει οδηγήσει στην εκτίμηση ότι πιθανότατα οφείλεται σε αύξηση του αριθμού των κατοίκων της πόλης. Η άρχουσα τάξη της εποχής εγκαθίσταται στο καλύτερο σημείο της Ελεύθερνας, στα ανατολικά του λόφου, όπου οι κλίσεις ήταν ομαλότερες, με άφθονες πηγές νερού.

Η καταστροφή

Η φύση έρχεται να βάλει φρένο στην αλματώδη ανάπτυξη της Ελεύθερνας πριν ή λίγο μετά το τέλος του αυτοκράτορα Κωνστάντιου Β' (355-361 μ.Χ.) με τη μορφή του Εγκέλαδου. Ισχυρός σεισμός χτυπά και την Ελεύθερνα, όπως πολλές άλλες πόλεις της δυτικής Κρήτης, που σωριάζονται σε ερείπια. Είναι συγκλονιστικές οι εικόνες της καταστροφής και τα "στιγμιότυπα" που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως σκελετοί ανθρώπων που δεν κατάφεραν να απομακρυνθούν και καταπλακώθηκαν στα σπίτια τους.

Η Ελεύθερνα όμως δεν έσβησε. Κατάφερε να σταθεί και πάλι στα πόδια της. Τα σπίτια, τα πλακόστρωτα και τα δημόσια κτήρια ανοικοδομούνται ξανά με την άφθονη χρήση προγενέστερων κατασκευών. Έτσι, δεν εκπλήσσει η εικόνα αγαλμάτων, βωμών ή αρχαίων λίθων, που αποτέλεσαν δομικό υλικό των καινούργιων κατασκευών.

Έδρα Επισκόπου

Η κλεψύδρα του χρόνου έχει, στο μεταξύ, σηματοδοτήσει το πέρασμα της νέας εποχής, της χριστιανικής Ελεύθερνας, η οποία από τον 5ο αιώνα γίνεται έδρα Επισκόπου. Η ιστορία της Ελεύθερνας των Παλαιοχριστιανικών, λεγομένων, χρόνων γίνεται και επίκαιρη λόγω της Πανορθόδοξης Συνόδου που θα λάβει χώρα στην Κρήτη, καθώς αναφέρεται ότι στην Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451 μ.Χ. έλαβε μέρος και ο πρώτος Επίσκοπος Ελευθέρνης, ο Ευφράτας, ενώ στη Σύνοδο της Νίκαιας το 787 μ.Χ. αναφέρεται ως Επίσκοπος Ελευθέρνης ο Επιφάνειος, με το μειωτικό επίθετο «ανάξιος».

Στον Τομέα Ι, στη θέση Κατσίβελος, έχουν εντοπιστεί τρεις τουλάχιστον βασιλικές, ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για την ύπαρξη μιας τέταρτης. Κέντρο του πρωτοβυζαντινού οικισμού είναι η τρίκλιτη Βασιλική με τα προσκτίσματά της, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά από μοναδικότητες, όπως εντυπωσιακή διακόσμηση από ψηφιδωτά δάπεδα στο νάρθηκα και τα πλευρικά κλίτη με γεωμετρικά και φυτικά θέματα.

Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης

Φωτογραφίες: Νίκος Χαλκιαδάκης

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News