Μετά την ξεκάθαρη τοποθέτηση της Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πως η Πανορθόδοξη Σύνοδος θα γίνει κανονικά, και την έκκληση προς όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και να τηρήσουν αυτό που ομόφωνα αποφάσισαν προ διετίας και επιβεβαίωσαν προ εξαμήνου, την τέλεση της Συνόδου, δηλαδή, στο Κολυμπάρι Χανίων, οι εξελίξεις έχουν πάρει μορφή χιονοστιβάδας.
Από τη μια το Πατριαρχείο Μόσχας και η Ρωσική Εκκλησία δείχνουν να εμμένουν σε Προσύνοδο για αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμφανίστηκαν, και μάλιστα διογκωμένα, δύο βδομάδες προ της Συνόδου, και από την άλλη, λίγες ώρες μετά τη Σύνοδο στο Φανάρι, μία άλλη Σύνοδος του Πατριαρχείου Αντιοχείας (σε απόλυτη συσχέτιση με τη Ρωσική Εκκλησία) δηλώνει πως, εάν δεν επιλυθεί η διένεξη με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων για το Κατάρ (ευθύνη ορισμού επισκόπων), δε θα μετάσχει - μετά την Εκκλησία της Βουλγαρίας - στην Πανορθόδοξη Σύνοδο. Μάλιστα η "απειλή" του Πατριαρχείου Αντιοχείας γίνεται παρότι αναγνωρίζει στην ίδια ανακοίνωση τις μεσολαβητικές προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου για επίλυση της κρίσης με τα Ιεροσόλυμα!
Όλοι κρίνονται μέχρι τις 16 Ιουνίου
Στο Φανάρι, πάντως, με την προχθεσινή Σύνοδο και παρά τις νέες αντιδράσεις μετά την απόφασή του, τηρούν στάση αναμονής και κυρίως παραπέμπουν στην ημέρα αφίξεων των προκαθημένων της Ορθοδοξίας στο Κολυμπάρι Χανίων, τη 16η Ιουνίου. Όπως έλεγαν κύκλοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, «μέχρι τις 16 του μήνα ο καθένας μπορεί να λέει και να πράττει με όποιο μικροπολιτικό άξονα νομίζει. Στις 16 όμως Ιουνίου, όλοι θα κριθούν από τις πράξεις τους. Αν τηρούν αυτό που ομόφωνα συναποφάσισαν και αποτελεί εξ αντικειμένου ιστορικής σημασίας γεγονός: Η Πανορθόδοξη Σύνοδος, κορυφαία στιγμή απόδειξης της ενότητας της Ορθοδοξίας σε ένα κόσμο διαρκώς μεταβαλλόμενο και σπαρασσόμενο, δεν μπορεί να εξαϋλωθεί σε κινήσεις "εθνοφυλετισμού" εκκλησιών ή μικροπολιτικών αμφισβητήσεων και συνδιαχείρισης, όταν μάλιστα η βάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι το συνοδικό σύστημα και όχι η πολιτική ισχύς τού ενός εκάστου ποιμενάρχη.
Πολύ περισσότερο που το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν προτίθεται επουδενί να απεμπολήσει το ρόλο της "Πρωτεύθυνης" Ορθοδόξου Εκκλησίας με βάση το Κανονικό Δίκαιο και τις συνοδικές αποφάσεις αλλά και την ιστορική διαδρομή της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Κατά συνέπεια, όλοι γνωρίζουν ότι μετά τις 16 Ιουνίου οι απόντες αναλαμβάνουν όχι μόνο την ευθύνη της "αυτοαπομόνωσής τους" από το ιστορικής σημασίας γεγονός, αλλά και ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο, εκ του συντονιστικού ρόλου του, έχει τον τρόπο να απαντήσει καίρια σε όσους επιχειρήσουν να αμφισβητήσουν το ρόλο του αυτό».
Επιμένει η Ρωσική Εκκλησία
Παρά την ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με την οποία καλούσε τους προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ κ. Ιλαρίωνας, "υπουργός Εξωτερικών" του Πατριαρχείου Μόσχας, μιλώντας σε ρωσικό τηλεοπτικό σταθμό είπε ότι η προετοιμασία «της Μεγάλης Συνόδου διήρκεσε 50 χρόνια και δεν έχει ολοκληρωθεί, διότι κάποιες Εκκλησίες δήλωσαν τη δυσαρέσκειά τους για κάποια κείμενα. Και ήδη μία Ορθόδοξη Εκκλησία, η Βουλγαρική, ανακοίνωσε ότι δε θα συμμετάσχει, ενώ αναμένεται το ίδιο να πράξουν και άλλες δύο Εκκλησίες. Εάν επιλυθούν τα ζητήματα θα προχωρήσουμε, εάν δεν επιλυθούν δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Υπάρχουν θέματα νομιμότητας, καθώς απαιτείται ομοφωνία στη λήψη των αποφάσεων στη Σύνοδο. Τι ομοφωνία θα υπάρξει αν λείπουν Εκκλησίες;», κατέληξε.
Το εν λόγω πρόσωπο δεν είναι τυχαίο. Υπήρξε ο κύριος αντιπρόσωπος της Ρωσικής Εκκλησίας στις επί διετίας διαβουλεύσεις για την Πανορθόδοξη. Ο άνθρωπος που διαρκώς έφερε προσκόμματα, κυρίως διεκδικώντας ρόλο συνδιαχειριστή με το Πρωτεύθυνο Οικουμενικό Πατριαρχείο για τη Ρωσική Εκκλησία. Για πολλούς, αν η στρατηγική του απέδιδε, μελλοντικά θα διεκδικούσε τη διαδοχή του Κυρίλλου στο Πατριαρχείο Μόσχας. Αν όμως το Οικουμενικό Πατριαρχείο ξεπεράσει τα στρατηγήματα, είναι προφανές ότι για τη Ρωσική Εκκλησία θα είναι η "Ιφιγένειά" του.
Αμφισβήτηση για Πατριάρχη Μόσχας
Μετά την ένταση που τροφοδοτούν οι νέες δηλώσεις του Βολοκολάμσκ κ. Ιλαρίωνα, έντονος προβληματισμός επικρατεί και στην ιεραρχία της Ρωσικής Εκκλησίας πλέον. Σύμφωνα με πληροφορίες της "Ν.Κ.", οι ιεράρχες των Μητροπόλεων Κιέβου και πάσης Ουκρανίας και Μινσκ-έξαρχος Λευκορωσίας δυσανασχετούν σφόδρα, μιλώντας για προσωπικές στρατηγικές του Πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου, αλλά ιδίως του "ΥΠ.ΕΞ." της Ρωσικής Εκκλησίας Ιλαρίωνα Βολοκολάμσκ . Προφανώς και έχουν κατά νου την ένταση των αιτημάτων προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο περί αυτοκεφάλου στις Εκκλησίες τους, όπως του αποκαλούμενου για την ώρα «σχισματικού» Πατριάρχη Κιέβου Φιλαρέτου. Δε διαλανθάνει άλλωστε της προσοχής τους η υποδοχή στο Φανάρι, μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο, του προέδρου της Ουκρανίας, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Ακόμη πιο έντονη, για τους χειρισμούς της Ρωσικής Εκκλησίας, είναι η αντίδραση του Ιεράρχη Τσισινάου και Μολδαβίας (ρουμανόφωνος πληθυσμός), όταν γνωρίζει τις κινήσεις προς «ενσωμάτωση» του Πατριαρχείου Βουκουρεστίου, που τώρα εμφανίζεται συνοδοιπόρος με το Φανάρι. Άλλωστε τα παραδείγματα της Τσεχοσλοβακίας, αλλά και της Ουγγαρίας, που υπάγεται στην Αυστρία, και όπου η ρωσική ανάμειξη έληξε με την επανασύνδεση με το Φανάρι αυτών των εκκλησιών, δημιουργούν προβληματισμό στους παραπάνω ιεράρχες για τη στρατηγική της Ρωσικής Εκκλησίας.
«Όχι» και από το Πατριαρχείο Αντιοχείας
Λίγες ώρες μετά την απόφαση της Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ότι προχωρούν οι διαδικασίες για την Πανορθόδοξη Σύνοδο, η απόφαση της Συνόδου του Πατριαρχείου Αντιοχείας ήρθε να επιβεβαιώσει την απόλυτη εξάρτησή του από τη Ρωσική Εκκλησία, ιδίως μετά την εμπλοκή της Ρωσίας στη συριακή κρίση. Η εν λόγω Σύνοδος, ούτε λίγο-ούτε πολύ, αν και παραδέχεται ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης μεσολαβεί και προσπαθεί για την επίλυση της κρίσης μεταξύ Αντιόχειας και Ιεροσολύμων για το Κατάρ, αποφαίνεται ότι αυτό δεν αρκεί, και αν δε λυθεί προ της Πανορθοδόξου το θέμα, τότε δε θα μετέχει σε αυτήν, ζητώντας ακόμη και αναβολή με χρονική της μετάθεση για αργότερα. Η απόφαση, που είναι ομόφωνη, υπό την προεδρία του Πατριάρχη Αντιοχείας κ. Ιωάννου Ι', μεταξύ άλλων αναφέρει:
«1. Να καλέσουν την Αυτού Παναγιότητα τον Οικουμενικό Πατριάρχη να καταβάλει περισσότερο κόπο προς την κατεύθυνση της ομοφωνίας σε όλες τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν από τις Ορθόδοξες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες και που αφορούν την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, κατά τη χρονική περίοδο που μας χωρίζει από την ημερομηνία συγκλήσεως της Συνόδου αυτής. Αν οι προσπάθειες για την επίτευξη ομοφωνίας φτάσουν σε αδιέξοδο, τότε η Εκκλησία της Αντιοχείας θα καλέσει να αναβληθεί η σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου για μεταγενέστερη ημερομηνία, όταν θα επικρατήσουν ειρηνικές σχέσεις μεταξύ όλων των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών και θα εξασφαλιστεί η ορθόδοξη ομοφωνία περί των θεμάτων της Συνόδου και του Κανονισμού της, αλλά και της διαδικασίας οργανώσεως αυτής.
2. Να μη συμμετάσχει το Πατριαρχείο Αντιοχείας στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο μέχρι να διαλυθούν όλοι οι λόγοι που εμποδίζουν τη συμμετοχή στη Θεία Ευχαριστία κατά τη διάρκεια της Συνόδου, όταν βρεθεί μια οριστική λύση σχετικά με την εισπήδηση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στα όρια του Πατριαρχείου Αντιοχείας, η οποία οδήγησε σε διακοπή κοινωνίας με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων...».
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ
"Οστά Σαμουήλ VS βυζαντινών κειμηλίων"
Παρότι η Εκκλησία της Βουλγαρίας είναι η πρώτη που έχει δηλώσει ότι δε θα παραστεί στην Πανορθόδοξη, εντούτοις κανείς δεν αποκλείει το αντίθετο στο παρά ένα, ή αν νιώσει ότι οι καταστάσεις από πλευράς Οικουμενικού Πατριαρχείου μείνουν αμετακίνητες, να επιλέξει τη συμμετοχή της σε ρόλο "παρατηρητή" των εργασιών. Αλλά πέρα από τη "μόχλευση" της Ρωσικής Εκκλησίας στην υπόθεση της Βουλγαρίας, στην επιφάνεια έρχονται πλέον και άλλες εκδοχές μικροπολιτικής, που φτάνουν μέχρι και στην περίπτωση των "οστών του τσάρου Σαμουήλ", ο οποίος θεωρείται και ο εθνικός ήρωας του βουλγαρικού φύλου.
Ήδη από το Πατριαρχείο Βουλγαρίας προχώρησαν σε μια πρωτοφανή πράξη. Σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από ρωσικές και βουλγαρικές πηγές, ακύρωσαν την πτήση του κυβερνητικού αεροσκάφους που θα τους μετέφερε από τη Σόφια στο Κολυμπάρι Χανίων για τη Μεγάλη Σύνοδο στις 16 Ιουνίου. Ταυτόχρονα υπάρχουν πληροφορίες ότι ακύρωσαν και τις κρατήσεις τους στα ξενοδοχεία στα οποία θα διέμεναν ο Πατριάρχης κ. Νεόφυτος και οι Βούλγαροι μητροπολίτες. «Ναι, υπογράψαμε τον Ιανουάριο να συγκληθεί η Μεγάλη Σύνοδος. Ναι, συμφωνήσαμε για τον κανονισμό λειτουργίας, όμως σήμερα προκύπτουν προβλήματα», διαμηνύουν Μητροπολίτες από τη Σόφια στο Φανάρι, το οποίο καταβάλλει ύστατες προσπάθειες για την αλλαγή της απόφασης. Αλλά επιπλέον υπάρχει και οικονομικό θέμα, αφού από τη Σόφια διαρρέεται πως κάποιοι Μητροπολίτες της Βουλγαρίας αρνήθηκαν την οικονομική συμμετοχή που τους αναλογούσε στο εσωτερικό της Εκκλησίας τους.
Αλλά η αντίδραση της Βουλγαρικής Εκκλησίας φαίνεται ότι έχει και μία παράμετρο εθνοφυλετικής υφής, ρόλος που δεν αρμόζει σε Ορθόδοξη Εκκλησία. Όταν προ διετίας ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, σε επίσκεψη στη Σόφια, έθεσε θέμα επιστροφής εκκλησιαστικών κειμηλίων, που εκλάπησαν στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, από το βουλγαρικό στρατό, της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας στο όρος Παγγαίο, και της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου στις Σέρρες, καθώς και άλλων ιερών χώρων, η Βουλγαρική Εκκλησία και το κράτος, όχι απλά κράτησαν παγερή στάση, αλλά αντέτειναν το αίτημα για «επιστροφή» των οστών του τσάρου Σαμουήλ - που βρέθηκαν το 1965 στον Άγιο Αχίλλειο στη Μικρή Πρέσπα και φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Ο Σαμουήλ θεωρείται ο "εθνοπατέρας" των Βουλγάρων και θανατώθηκε επί Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου το 1014, μετά τη συντριβή του στρατού του στη μάχη του Κλειδίου από τους Βυζαντινούς.
Οι Βούλγαροι επιθυμούν διακαώς την επιστροφή των οστών και της σινδόνης του Σαμουήλ και, όσο κι αν φαντάζει παράδοξο, η Εκκλησία τους, με αφορμή την Πανορθόδοξη Σύνοδο, επανέφερε "υπογείως" το θέμα στις διαβουλεύσεις εδώ και δύο έτη, ζητώντας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να παρέμβει στην Αθήνα. Προφανώς και μια τέτοια παρέμβαση δυσχεραίνεται πλέον από τη στάση "απουσίας", για την ώρα, της Βουλγαρικής Εκκλησίας.
Ο αναπληρωτής ΥΠ.ΕΞ. Νίκος Ξυδάκης, μιλώντας χθες στο Ράδιο 9,84 για το θέμα, αφού υπογράμμισε την ιστορική και πνευματική μοναδικότητα της Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδοξίας, έκανε λόγο για την επιδέξια μαεστρία που επιδεικνύει το Φανάρι στην αντιμετώπιση μικροπολιτικών στρατηγικών κάποιων Εκκλησιών, που δεν αντιλαμβάνονται το μήνυμα που εκπέμπει σε κρίσιμες εποχές, και ιδίως στην ταραγμένη νοτιοανατολική Μεσόγειο, η κοινή εμφάνιση όλων των Ορθοδόξων ποιμεναρχών στην Κρήτη. Πρόσθεσε, μάλιστα, πως όποιες Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν το αντιλαμβάνονται αυτό απομονώνονται πλήρως, ταυτιζόμενος έτσι πλήρως με τη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Το κρίσιμο στοίχημα του Βαρθολομαίου
Τέσσερις πόλεμοι, δύο καταστροφές, μία επανάσταση και μία κατάρρευση επί 114 χρόνια "στερούσαν" τη Μία, Αγία, Καθολική, Ορθόδοξη Εκκλησία από τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, της πρώτης μετά το Σχίσμα των Εκκλησιών. Στο Θρόνο της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης χρειάστηκε να υπηρετήσουν 12 Οικουμενικοί Πατριάρχες για να φτάσουμε στην ιστορική στιγμή που έχει προγραμματιστεί να συντελεστεί στις 16 Ιουνίου 2016 στο Κολυμπάρι των Χανίων. Και καμία κρίση και καμία ανθρώπινη αντιπαράθεση και διοικητική έριδα δε φαίνονται ικανές να σταματήσουν, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, τον κ.κ. Βαρθολομαίο από το "στοίχημα" που δείχνει να έχει βάλει με την Ιστορία.
Σε 7 μέρες από σήμερα όλα θα έχουν ξεκαθαρίσει και η Ιστορία θα δείξει αν ο κ.κ. Βαρθολομαίος προεδρεύσει της Συνόδου που οραματίστηκαν οι 11 προκάτοχοί του στη μέγιστη δυνατή συμμετοχή προκαθημένων της Ορθοδοξίας.
ρεπορτάζ : Γιώργος Σαχίνης
