Τη Μεγάλη Τρίτη η Εκκλησία θυμάται την παραβολή του Ιησού για τις δέκα παρθένες, που διδάσκει τη σημασία της προνοητικότητας στη ζωή μας. Η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη επίσης στη δριμύτατη καταγγελία του Ιησού κατά των θρησκευτικών αρχηγών του Ισραήλ, των Γραμματέων και των Φαρισαίων.
Η παραβολή των δέκα παρθένων: Πέντε φρόνιμες και πέντε μωρές παρθένες περιμένουν το Νυμφίο (γαμπρό) να έλθει να παραλάβει τη νύφη. Οι φρόνιμες, που είχαν προνοήσει, φρόντισαν να πάρουν μαζί τους λάδι, ώστε να έχουν για να φωτίζουν τα λυχνάρια τους. Δεν ισχύει το ίδιο όμως και για τις μωρές, οι οποίες, λόγω της αργοπορίας του Νυμφίου, αποκοιμήθηκαν. Έτσι, όταν ακούγεται η φωνή «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται», ψάχνουν να βρουν λάδι για να ανάψουν τα σβησμένα λυχνάρια τους, με αποτέλεσμα να μένουν «εκτός νυμφώνος».
Η παραβολή των ταλάντων: κάποτε ένας άρχοντας θα πήγαινε ένα μακρινό ταξίδι. Πριν φύγει κάλεσε τους τρεις υπηρέτες του και τους έδωσε μερικά τάλαντα, χρήματα δηλαδή. Στον πρώτο υπηρέτη έδωσε πέντε τάλαντα. Στο δεύτερο έδωσε δύο, ενώ στον τρίτο έδωσε ένα τάλαντο. Όταν γύρισε από το ταξίδι, κάλεσε ξανά τους υπηρέτες του και ζήτησε να του πουν τι είχαν κάνει με τα χρήματα που τους είχε δώσει.
Ο πρώτος, μετά από σκληρή εργασία, είχε καταφέρει να διπλασιάσει το αρχικό ποσόν, και επέστρεψε στον κύριό του δέκα τάλαντα. Το ίδιο είχε κάνει και ο δεύτερος και έτσι κατάφερε να επιστρέψει τέσσερα τάλαντα. Ο τρίτος όλο το διάστημα της απουσίας του κυρίου του δεν εργάστηκε καθόλου. Και όχι μόνο αυτό, αλλά ένιωθε και αδικημένος επειδή είχε πάρει μόνο ένα τάλαντο. Έτσι, επιστρέφοντας αυτό το τάλαντο, κατηγόρησε τον άρχοντα για την αδικία που είχε υποστεί. Ο άρχοντας τότε πήρε αυτό το τάλαντο και το έδωσε στον πρώτο, μαζί με τα άλλα δέκα.
Με την παραβολή αυτή, ο Ιησούς δίδαξε ότι οι άνθρωποι πρέπει να καλλιεργούν τα χαρίσματα που τους δίνει ο Θεός, όχι μόνο για το δικό τους καλό, αλλά και για το καλό του συνόλου.
Ποια ήταν η Κασσιανή;
Το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης ψάλλεται στις εκκλησίες ο όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης, από την υμνολογία του οποίου ξεχωρίζει το τροπάριο της Κασσιανής, για την αμαρτωλή γυναίκα που μετάνιωσε πραγματικά και, πλένοντας και αλείφοντας με μύρα τα πόδια του Ιησού, ζήτησε και πήρε άφεση αμαρτιών.
Η Κασσιανή ήταν Βυζαντινή ποιήτρια, που έζησε τον 9ο αιώνα μ.Χ. Επειδή δεν την επέλεξε ως σύζυγό του ο αυτοκράτορας Θεόφιλος, έγινε μοναχή και αφιερώθηκε στη λατρεία του Θεού και την ποίηση.
Σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονικογράφους, η Κασιανή υπήρξε πρωταγωνίστρια σε ένα περιστατικό με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, ο οποίος "θαμπώθηκε" από την ομορφιά της. Ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση, η Ευφροσύνη, η μητέρα του αυτοκράτορα, προσκάλεσε το 820 μ.Χ. στην Αυλή τις ωραιότερες και επιφανέστερες κόρες της αυτοκρατορίας. Δώδεκα «κάλλιστοι παρθέναι» ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και πήγαν στο παλάτι. Η Ευφροσύνη, αφού τις δεξιώθηκε, διαμήνυσε στον Θεόφιλο να προσέλθει και να δώσει το χρυσό μήλο σ' εκείνη που θα επέλεγε για σύζυγό του.
Ο Θεόφιλος θαμπώθηκε από την ομορφιά της Κασσιανής και, θέλοντας να δοκιμάσει την ευφυΐα της, τη ρώτησε «ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» (δηλαδή «από τη γυναίκα ξεκινούν τα κακά πράγματα», υπονοώντας την Εύα), για να του απαντήσει εκείνη «αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττω» (δηλαδή «και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλύτερα, τα ευγενέστερα», υπονοώντας την Παναγία).
Ο αυτοκράτορας δε γοητεύτηκε από την έξυπνη απάντηση, αλλά θεώρησε ότι περιείχε προπέτεια και επιπολαιότητα, οπότε έδωσε το μήλο στη Θεοδώρα.
Η Κασσιανή απογοητεύτηκε από την αποτυχία της και πήρε την απόφαση να αποτραβηχτεί από τον κόσμο και να αφιερωθεί στο μοναχισμό και την ποίηση. Το περίφημο τροπάριό της είναι εμπνευσμένο από τα λόγια των Ευαγγελιστών για την ανώνυμη μοιχαλίδα που ο Χριστός έσωσε από λιθοβολισμό του έξαλλου πλήθους των Φαρισαίων, λέγοντας το «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω». Όπως αναφέρουν οι ευαγγελικές περικοπές, η εν λόγω γυναίκα έσπευσε αργότερα στο σπίτι του Σίμωνα του Φαρισαίου του λεπρού, όπου βρισκόταν ο Ιησούς, από τον οποίο, με δάκρυα στα μάτια, ζήτησε συγχώρεση, ενώ έπλυνε τα πόδια του και τα σκούπισε με τα μαλλιά της...
ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Το καθάρισμα του σπιτιού και τα κουλουράκια
Η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη στο καθάρισμα του σπιτιού. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, τη Μεγάλη Τρίτη φτιάχνονται και τα κουλουράκια και τσουρέκια, έθιμο που συνήθως γίνεται Μεγάλη Πέμπτη. Στη Θάσο αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο "Για βρέξ' Απρίλη μ'", όπου χορεύονται παραδοσιακοί χοροί.
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο "Του μαύρου νιου τ' αλώνι". Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν το χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα.
Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον "Καγκέλευτο" χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την Επανάσταση του 1821. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι, "ζωγραφίτικος", τσουρέκια και αβγά.
