Επί 27 αιώνες κρατιούνται χέρι-χέρι! Δύο ζευγάρια της Αρχαϊκής Εποχής βρέθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών για την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού "Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος" στο Φαληρικό Δέλτα. Οι ανασκαφές στην περιοχή πραγματοποιήθηκαν σε δύο φάσεις (Ιούλιος 2011-Αύγουστος 2012 και Απρίλιος 2012-Δεκέμβριος 2013) υπό την καθοδήγηση της προϊσταμένης της 16ης Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, δρος Στέλλας Χρυσουλάκη και της αρχαιολόγου Ειρήνης Σκιαδαρέση.
Στο συγκεκριμένο τμήμα της έρευνας, έκτασης 840 τ.μ., αποκαλύφθηκαν 136 ταφές που χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια, από τις οποίες οι 74 ήταν ελεύθερες, οι 51 εγχυτρισμοί, οι 9 πυρές, η μία αλόγου, καθώς κι ένας κιβωτιόσχημος τάφος. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται τμήμα ομαδικής ταφής καθώς και ταφικά αγγεία, αρχαϊκά στην πλειονότητά τους.
Οι αρχαιολόγοι που εντόπισαν τις δύο ταφές στην περιοχή του Φαληρικού Δέλτα, στο πλαίσιο του έργου για την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα "Σταύρος Νιάρχος", μόνο μακροσκοπικά έχουν εξετάσει τα ζευγάρια. Θεωρούν όμως ότι πρόκειται για δύο άντρες που κρατούν τα χέρια δύο γυναικών. Μάλιστα, δίπλα στο δεύτερο ζευγάρι έχει ταφεί και ένα παιδί.
Στους τάφους δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία από τα οποία μπορεί να καθοριστεί η χρονική περίοδος θανάτου και ταφής. Πάντως, η ανασκαφέας, έφορος αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, κ. Στέλλα Χρυσουλάκη, αναφέρει πως εντοπίστηκαν σε αρχαϊκά στρώματα (7ος- 6ος αιώνας π.Χ.), αν και κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος, επειδή όλη η περιοχή ήταν και εξακολουθεί να είναι παραθαλάσσια, επομένως η ακτογραμμή άλλαζε διαρκώς και τα "στρώματα" διαταράσσονταν. Θα ακολουθήσει εξέταση και από ειδικούς επιστήμονες που θα επιβεβαιώσουν το φύλο, την ηλικία και ίσως την αιτία θανάτου του κάθε νεκρού.
Το νέο εύρημα αποτελεί ένα ακόμη "ιδιαίτερο" εύρημα ανασκαφών στην περιοχή του έργου και εντυπωσίασε ιδιαίτερα το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Αν και την προσοχή του τράβηξε ένας άριστα διατηρημένος σκελετός αλόγου, στον οποίο σώζονται ακόμα και οι οπλές. Οι σκελετοί πρέπει να απομακρυνθούν, επειδή βρίσκονται σε λάκκους που με το πρώτο νερό της βροχής θα γεμίσουν και θα διαλυθούν. Το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ αυτής της λύσης.
Το νεκροταφείο στο Φαληρικό Δέλτα, που ανασκάπτεται εδώ και αρκετά χρόνια στο πλαίσιο κατασκευής του Κέντρου Πολιτισμού και με έξοδα του Ιδρύματος "Σταύρος Νιάρχος" έχει δώσει πάρα πολλά «παράξενα» και γι' αυτό σημαντικά ευρήματα. Η περίοδος χρήσης του ήταν μεγάλη, καλύπτοντας το διάστημα τριών σχεδόν αιώνων από τον ύστερο 8ο έως τον πρώιμο 5ο αιώνα π.Χ. Η έκταση, η πυκνότητα και η μεγάλη διάρκεια χρήσης συνηγορούν υπέρ του χαρακτηρισμού του ως μιας από τις σημαντικότερες νεκροπόλεις της Αττικής κατά την αρχαϊκή εποχή. Έχουν βρεθεί και λακκοειδείς ταφές (διάνοιξη σε μαλακό αμμώδες έδαφος) και εγχυτρισμοί, δηλαδή ταφές βρεφών και νηπίων μέσα σε αγγεία και ταφικές πυρές όπως και ταφές σε λάρνακες, κιβωτιόσχημοι τάφοι και ταφές ζώων.
Ένα τμήμα του υπήρξε χώρος ταφής για τους καταδικασμένους σε θάνατο κατά τον 7ο ως τον 5ο αιώνα π.Χ. Θαμμένοι με τα χέρια δεμένα πισθάγκωνα, με σοβαρές θλάσεις στα οστά, ενίοτε μάλιστα και με αποκοπή τους, είναι φανερό ότι αυτοί είχαν τιμωρηθεί σκληρά από τη δικαιοσύνη για σοβαρά εγκλήματα που είχαν διαπράξει.
«Στην ανασκαφή εντοπίστηκε σκελετός που έχει ταφεί αλυσοδεμένος ενώ σε ορισμένους από τους τάφους υπήρχε σήμανση με λίθινη πλάκα τοποθετημένη παράλληλα με τον σκελετό», σύμφωνα με δηλώσεις της κ. Χρυσουλάκη, η οποία προσθέτει ότι αυξάνουν όλο και περισσότερο οι πιθανότητες «οι νεκροί αυτοί να είχαν βρει βίαιο ή και βασανιστικό θάνατο, που διέλυσε το σώμα τους ενόσω ακόμα ζούσαν».
Τα πρώτα σχετικά ευρήματα, παράλληλα των τωρινών, μας γυρίζουν στο 1915, οπότε ο Στρατής Πελεκίδης είχε ανασκάψει ομαδικό τάφο 17 ανδρών που είχαν σκοτωθεί με «αποτυμπανισμό», μια εξαιρετικά άγρια μέθοδο που προξενούσε αφόρητο πόνο (θάνατος επί σανίδος, κάτι σαν τον σταυρικό θάνατο). Η ανακοίνωση προξένησε, όπως είναι φυσικό, μεγάλη αναστάτωση.
Άνθρωποι που υπέφεραν σαν τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου είχαν ταφεί σε δύο ομάδες σύμφωνα με την κ. Χρυσουλάκη. Στην πρώτη κατηγορία, οι νεκροί έχουν δεμένα χέρια μπροστά ή πίσω και πόδια επίσης με δεσμά. Στη δεύτερη πεθαίνουν μαρτυρικά με αποτυμπανισμό. Τα δεσμά με τα οποία είχαν προσδεθεί στη σανίδα εντοπίζονται με τους σκελετούς. Επίσης, εντοπίστηκε ομάδα ανθρώπων που είχαν σκοτωθεί σε συμπλοκή και τάφηκαν μαζικά, σε πολυάνδριο. Πλάι στην κνήμη ενός μάλιστα βρέθηκε αιχμή βέλους.
Ένα από τα σημαντικότερα και συγκινητικότερα ευρήματα ήταν μια ξύλινη θήκη, κατά πάσα πιθανότητα βαρκάκι, που χρησιμοποιήθηκε ως φέρετρο για την ταφή νεαρού ατόμου. Το μονόξυλο αυτό φέρετρο είχε λαξευτεί σε κορμό δένδρου και βρέθηκε σε άριστη κατάσταση. Η διατήρηση ενός τόσο μεγάλου ξύλινου αντικειμένου είναι εξαιρετικά σπάνια στον ελλαδικό χώρο και οφείλεται στις ειδικές συνθήκες της περιοχής του Δέλτα του Φαλήρου. Η οικογένειά του είχε αποχαιρετίσει το νεαρό βλαστό της, δίνοντάς του εφόδιο για να διαβεί την Αχερουσία λίμνη των δακρύων της.
