Ο Χρίστος (Χριστόφορος) Κοζυράκης, είναι ένας "star" στο χώρο της υψηλής τεχνολογίας.
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1974. Αποφοίτησε το 1996 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, από το Τμήμα της Επιστήμης Υπολογιστών, όντας το 1995-96 υπότροφος του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ. Στη συνέχεια έκανε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Berkeley απ' όπου έλαβε το Διδακτορικό Δίπλωμά του το 2002. Έκτοτε διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Stanford, στην Καλιφόρνια. Η νέα εκπαιδευτική περίοδος τον βρίσκει να διδάσκει και στο Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Λωζάννης (EPFL).
Φέτος τιμήθηκε με το Βραβείο Maurice Wilkes για την εξέχουσα συνεισφορά του στη σχεδίαση και ανάλυση αποδοτικών συστημάτων συγχρονισμού διεργασιών μέσω δοσοληψιών (Transactional Memory - ΤΜ).
Πρόκειται για ένα βραβείο, που απονέμεται από τη διεθνή Ένωση για τις Υπολογιστικές Μηχανές (Association for Computing Machinery - ACM) για εξέχουσα συνεισφορά στην Αρχιτεκτονική των Υπολογιστών.
Με αφορμή τη βράβευσή του αλλά αιτία την ελληνική παιδεία, τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα και πώς αυτά αποτιμώνται από ένα άνθρωπο που γνωρίζει καλά, εκπαιδευτικά συστήματα από άλλες χώρες και το δικό μας, κάναμε μαζί του μια κουβέντα εφ' όλης της ύλης.
Συνέντευξη στη Μαίρη Καριωτάκη
Πόσο μακρά ήταν η διαδρομή από την Ελλάδα στην Αμερική;
«Χιλιομετρικά; Τεράστια! Εκπαιδευτικά; Κοιτάξτε, εγώ έχω αφετηρία το ΙΤΕ ως εκ τούτου, η μεταπήδηση στην Καλιφόρνια και το εκπαιδευτικό σύστημα της περιοχής ήταν εύκολη, μιας και στο ΙΤΕ υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που εκπαιδεύτηκαν εδώ και επέστρεψαν στο πανεπιστήμιο. Γενικότερα όμως, η απόσταση από άποψη ποιότητας σπουδών και έρευνας είναι μια άλλη συζήτηση, όπου το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ κρίνονται καλά για το επίπεδό τους, το υπόλοιπο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας όμως όχι».
Πόσο έτοιμος είναι ένας απόφοιτος ελληνικού πανεπιστημίου να βρεθεί σ' ένα πανεπιστήμιο της τάξης του Stanford;
«Υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα δυο εκπαιδευτικά συστήματα, ωστόσο υπάρχουν κάποια αβαντάζ της ελληνικής εκπαίδευσης. Στην Ελλάδα, μπορείς να μάθεις για τον τομέα σου πάρα πολλά κυρίως γιατί οι σπουδές μας επικεντρώνονται σε ένα μόνο θέμα, έχοντας και κάποια μαθήματα από γειτονικούς κλάδους. Στην Αμερική πρέπει να κάνεις μια γενική εκπαίδευση πρώτα, με αποτέλεσμα να μην μπορείς να φτάσεις σε βάθος στον τομέα που σ' ενδιαφέρει. Αυτό είναι μεγάλο πλεονέκτημα για όποιον έρχεται από Ελλάδα. Μειονέκτημα είναι η ποιότητα των σπουδών ή των εργαστηρίων ή ακόμη και των καθηγητών που είχες πριν έρθεις στην Αμερική. Στην περίπτωσή μου αυτό δεν ίσχυσε καθώς οι καθηγητές μου είχαν κάνει εξαιρετική δουλειά».
Γιατί πρέπει ένας Έλληνας να βγει στο εξωτερικό για να βραβευτεί;
«Καταρχήν, είμαι από αυτούς που θεωρούν πως κάθε Έλληνας πρέπει σε κάποια στιγμή της ζωής του να δουλέψει στο εξωτερικό. Είναι καλό για πολλούς και διάφορους λόγους. Τώρα, σε ό,τι με αφορά προσωπικά, στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, καλώς ή κακώς το κέντρο βάρους αυτής της βιομηχανίας είναι στην Αμερική. Το κακό θα ήταν να μην επιστρέφει κανείς στη χώρα, απ' αυτούς που βγαίνουν στο εξωτερικό για να εκπαιδευτούν. Αυτό πρέπει να μας απασχολήσει».
Το «κλειδί» είναι η ειδίκευση
Πρόσφατα, κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ είπε πως φιλοδοξεί να κάνει τη χώρα του πρώτη χώρα υποδοχής Ελλήνων φοιτητών. Πώς κατά τη γνώμη σας θα μπορούσε να συμβεί το αντίθετο, να γίνει δηλαδή η χώρα μας πρώτη χώρα υποδοχής φοιτητών από άλλες χώρες;
«Θεωρητικά δεν είναι αδύνατον. Πρακτικά θέλει πάρα πολλά πράγματα να συμβούν. Προφανώς είναι λίγο δύσκολο για μια χώρα να υποδεχτεί μεγάλο αριθμό φοιτητών, όταν δεν έχει το τρόπο να τους υποστηρίξει. Αυτό σημαίνει πως κάποια στιγμή θα πρέπει να συζητήσουμε ποιος πληρώνει γι ' αυτούς. Θα πρέπει τα προγράμματα σπουδών μας να γίνουν και πιο ποιοτικά αλλά και πιο διεθνή στον προσανατολισμό τους σε ό,τι αφορά τη γλώσσα διδασκαλίας αλλά και σε ποιες αγορές εργασίας και κλάδους θα επικεντρώνεται. Όχι μόνο ότι ενδιαφέρει την ελληνική αγορά, αλλά και τι γίνεται διεθνώς. Αυτά δεν είναι πράματα που αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη σε κανένα εκπαιδευτικό σύστημα, πόσω μάλλον στο ελληνικό όπου τόσες δεκαετίες μετά ακόμη συζητάμε για το αν θα πρέπει να υπάρξουν ιδιωτικά πανεπιστήμια ή δίδακτρα σε κάποιες μορφές σπουδών. Είναι υπαρξιακά θέματα που νομίζω θα πάρει πολύς καιρό για να μπορέσουν να απαντηθούν και να γίνει η Ελλάδα πραγματικός πόλος έλξης. Θέλει σχεδιασμό και χρόνο για να αποδώσει και προφανώς όχι κάθε φορά που αλλάζει ο υπουργός να ξεκινάμε από την αρχή».
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι σταθερά ανάμεσα στα καλύτερα ιδρύματα του πλανήτη, αλλά σε μια λίστα 1000 πανεπιστήμιων βρίσκεται στις θέσεις 500+. Τι πρέπει να κάνει κατά τη γνώμη σας για να γίνει πιο ανταγωνιστικό;
«Πρώτ' απ' όλα να πω πως εγώ χρωστάω πάρα πολλά στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ. Και τους ευχαριστώ πάντα για όσα έχουν καταφέρει μέχρι τώρα. Τώρα, υπάρχει μια σειρά πραγμάτων που πρέπει να γίνουν. Νομίζω πως, αν μπορούσαν οι άνθρωποι του Πανεπιστημίου να αποκτήσουν λίγο περισσότερη ανεξαρτησία ώστε να μπορούν να ορίζουν οι ίδιοι τους στόχους τους, πού θα ειδικεύονται δηλαδή αλλά και πώς θα διαχειρίζονται τους πόρους τους και να μην εξαρτώνται απόλυτα από το υπουργείο, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα».
Οι κυβερνήσεις διαχρονικά και η σημερινή θέτουν ως προτεραιότητα την παιδεία. Πόσο αλήθεια είναι αυτό όταν η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από δευτερεύοντα θέματα;
«Κοιτάζοντας εγώ την παιδεία στην Ελλάδα 20 χρόνια μετά και έχοντας δει τα εκπαιδευτικά συστήματα άλλων χωρών, θεωρώ πως το μεγάλο λάθος που κάνουμε στη χώρα μας είναι οι γενικεύσεις. Φτιάξαμε ένα δημοτικό για όλους, ένα γυμνάσιο για όλους, ένα πανεπιστήμιο για όλους. Πολλές άλλες χώρες έχουν καταλάβει ότι χρειάζεται ειδίκευση. Για παράδειγμα, η πολιτεία της Καλιφόρνιας, εκτός από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που λειτουργούν στο έδαφός της, έχει τρεις κατηγορίες δημόσιων πανεπιστημίων: Στην πρώτη κατηγορία είναι τα πανεπιστήμια που αποτελούν μεγάλα ερευνητικά ινστιτούτα από τα οποία περιμένουν να είναι στα κορυφαία ιδρύματα του κόσμου και να παράγουν τη καλύτερη δυνατή έρευνα. Εκεί ο καθηγητής διδάσκει λιγότερο και ερευνά περισσότερο. Οπότε, υπάρχει η δεύτερη κατηγορία, το γνωστό California state University system, τα οποία επικεντρώνονται στο να παρέχουν υψηλή ποιότητα γνώσης, αλλά δεν κάνουν έρευνα. Και τέλος υπάρχει μια τρίτη κατηγορία πανεπιστημίων, που αποτελούν τη δεύτερη ευκαιρία, για τα άτομα που είτε δεν μπορούσαν στα 18 είτε δεν ήθελαν τότε να προχωρήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τα οποία έχουν ειδικότητες που δε συναντώνται εύκολα στα άλλα πανεπιστήμια. Η ειδίκευση αυτή επιτρέπει να έχουν πάρα πολύ καλές υπηρεσίες σε όλους τους τομείς και να εξυπηρετούν τις ανάγκες όλου του πληθυσμού».
Θα ήταν ενδιαφέρον να ξέραμε πόσο είναι περίπου το ποσοστό ανεργίας στην Καλιφόρνια, με τέτοιο εκπαιδευτικό σύστημα!
«Αυτό δεν το ξέρω ακριβώς, αλλά το ενδιαφέρον είναι πόσο είναι το ποσοστό ανεργίας ανά κατηγορία εκπαίδευσης. Ωστόσο, για πολλές χώρες η νοοτροπία είναι πως όσο πιο μορφωμένος είναι ο λαός τους, τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες να έχουν χαμηλά ποσοστά ανεργίας. Που δεν είναι πανάκεια, αλλά υποθέτουν πως με την κατάλληλη εκπαίδευση, τα άτομα θα γίνουν πιο εφευρετικά και θα μπορέσουν να δημιουργήσουν οι ίδιοι δουλειές για τους εαυτούς τους. Οπότε επενδύουν στην εκπαίδευση».
Στις εκλογές του Γενάρη, η νέα κυβέρνηση δημιούργησε υπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας. Αρκούν οι δηλώσεις και οι προθέσεις περί στήριξης της έρευνας και των νέων επιστημόνων για να βρεθεί η χώρα σε ανταγωνιστικό επίπεδο στην Καινοτομία;
«Οι δηλώσεις δεν αρκούν ποτέ. Σημασία έχουν τα έργα! Η έρευνα απαιτεί χρήματα και στην Ελλάδα η εσωτερική χρηματοδότηση είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Αν θέλουμε να κάνουμε κάτι παραπάνω, πρέπει αφενός να βρούμε τους πόρους και αφετέρου, όπως είπα και νωρίτερα, να ειδικευτούμε, να βρούμε δηλαδή που "αξίζει" να βάλουμε τα λεφτά μας και όχι πάλι να τα κατανείμουμε ισόποσα παντού».
Το ίδιο ισχύει και για την έρευνα από πλευράς εταιρειών;
«Αυτό είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της έρευνας. Γιατί πρέπει να πούμε πως έρευνα δεν κάνουν μόνο τα πανεπιστήμια. Για να το κάνουμε όμως θα πρέπει να "τραβήξουμε" στη χώρα μας τις σωστές επιχειρήσεις. Αυτό προϋποθέτει καλό εκπαιδευτικό σύστημα, οι μεγάλες εταιρείες πηγαίνουν όπου υπάρχει καλό εργατικό δυναμικό, ορθολογικό φορολογικό σύστημα και σωστό εργασιακό πλαίσιο».
Μπορεί μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα να τα καταφέρει σε αυτόν τον τομέα;
«Σαφώς! Τρανό παράδειγμα είναι το Ισραήλ. Μια χώρα μικρότερη από τη δική μας, η οποία μάλιστα είναι και σε εμπόλεμη κατάσταση τα τελευταία 50 χρόνια, έχει απίστευτα αποτελέσματα τόσο στην ποιότητα της έρευνας που παράγει γύρω από την υψηλή τεχνολογία, όσο και στην επαγγελματική δραστηριότητα. Άλλο μοντέλο η Ιρλανδία, που επίσης τράβηξε πολλές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας. Ωστόσο και εδώ, χρειαζόμαστε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και σταθερότητα».
Ζείτε στο Silicon Valley, την κοιτίδα της τεχνολογίας και των καινοτόμων εταιρειών. Είναι η Ελλάδα στο κάδρο των ενδιαφερόντων τέτοιων εταιρειών;
«Στο Silicon Valley δεν τους ενδιαφέρουν οι εθνικότητες, δεν τους νοιάζει από πού είσαι ή πώς κατάφερες να αποκτήσεις τη γνώση που έχεις. Οποιοδήποτε άτομο έχει κάτι να προσφέρει, θα βρει τις ευκαιρίες. Τώρα τι θα κάνει με τις ευκαιρίες που θα του δοθούν είναι δικό του ζήτημα. Οπότε ναι, στο Silicon Valley συναντάς πολλούς Έλληνες σε πολλές θέσεις. Το ανάποδο; Δυστυχώς, δεν έχει περάσει κάποιο μήνυμα ότι η χώρα μας είναι τόπος που θα μπορούσε μια εταιρεία να επεκταθεί και να δραστηριοποιηθεί. Για να λέμε την αλήθεια βέβαια, δεν υπάρχει μαγικό κουμπί για να αλλάξει αυτό. Θέλει καλή προετοιμασία και θέλει να είσαι και λίγο "τυχερός". Να έρθουν δηλαδή μια-δυο εταιρείες στη χώρα που θα ξεκινήσουν κάποιες δραστηριότητες και θα αποτελέσουν το παράδειγμα και για άλλες. Ξέρετε, υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός σ' αυτό το επίπεδο. Πολλές χώρες θέλουν να τραβήξουν εταιρείες υψηλής τεχνολογίας γιατί είναι μια βιομηχανία που παράγει ένα εξαιρετικά προσοδοφόρο προϊόν που δεν επιβαρύνει καθόλου το περιβάλλον».
Πώς βιώνει ένας επιτυχημένος και διακεκριμένος Έλληνας την καχυποψία ή τη σκωπτικότητα των Αμερικάνων για τα προβλήματα της Ελλάδας;
«Υπάρχουν δυο προσεγγίσεις. Ή που θα σε ρωτάνε με ειλικρινές ενδιαφέρον για το πώς περνάνε οι δικοί σου άνθρωποι στην Ελλάδα ή που θα κάνουν αστεία για το αν πληρώνουν φόρους οι Έλληνες ή αν παράγουν κάτι! Αλλά αυτά δεν είναι τίποτα. Το στενάχωρο είναι που δε βελτιώνουμε με τον καιρό το κλίμα γύρω από τη χώρα, τη γνώμη που έχουν για εμάς. Και δεν τους δίνουμε επίσης κι ένα καθαρό σήμα για το τι βοήθεια θέλουμε για να βγούμε από τη κρίση».
Έχετε νιώσει περήφανος για τη χώρα μας κάποια στιγμή όλα αυτά τα χρόνια που είστε έξω και με ποια αφορμή;
«Προφανώς! Προσωπικά νιώθω πάρα πολύ περήφανος όταν βλέπω άλλους Έλληνες να πετυχαίνουν κάτι σημαντικό στον κλάδο μου ή σε άλλους κλάδους! Νιώθω σα να το πετύχαμε όλοι μαζί. Για παράδειγμα, πρόσφατα αποφοίτησε η πρώτη μου Ελληνίδα διδακτορική φοιτήτρια από το Stanford κι ένιωσα πάρα πολύ περήφανος για την επιτυχία του διδακτορικού της αλλά και το τι καλές προσφορές εργασίας είχε. Όχι γιατί ήμουν ο καθηγητής της, αλλά γιατί έβλεπα ένα Ελληνόπουλο να πετυχαίνει κάτι πάρα πολύ σημαντικό! Αλλά και κάθε φορά που ταξιδεύω στην Ελλάδα και βλέπω μια μικρή επιχείρηση να παράγει, όχι τεχνολογία, καλό λάδι ή καλό μέλι ας πούμε, νιώθω περήφανος και πιστεύω πως αξίζει να δίνονται κίνητρα ώστε όλο και περισσότερα άτομα να προσπαθούν να πετύχουν στον τομέα τους».
Λάδι και μέλι; Τυχαίο το παράδειγμα;
«Όχι βέβαια! Επηρεασμένος από τον τόπο μας! Λάδι και μέλι παίρνω πάντα μαζί μου όταν φεύγω από την Κρήτη».
Θα γυρίζατε στη χώρα μας και με ποιος όρους ή με ποια ειδικότητα;
«Αυτή είναι μια καλή συζήτηση. Ξέρετε, όλοι όσοι είμαστε στο εξωτερικό λέμε πάντα, ως αστείο, ότι θα γυρίσουμε σίγουρα στη σύνταξη! Σοβαρά τώρα… Πρέπει να υπάρξουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Να μπορείς να νιώσεις επιστρέφοντας δημιουργικός σ' αυτό που κάνεις και να νιώθεις ότι συνεισφέρεις σε κάτι μεγάλο, σε μια επιτυχία, για το πανεπιστήμιο ή τη πόλη ή τη χώρα ή τον εργοδότη σου. Αν υπήρχαν αυτές οι προϋποθέσεις, ναι θα γυρνούσα».
Είστε κοντά σε μια τέτοια απόφαση;
«Αυτή είναι μια στενάχωρη συζήτηση. Πάντως, δεν είναι ανάγκη να τους τραβήξει πίσω όλους ταυτόχρονα η χώρα μας. Να βρούμε ποια μπορεί να είναι αυτά τα ένα-δυο πεδία που θα τη βοηθήσουν να ξεπεράσει τη κρίση, να δούμε ποιοι μπορούν να τη βοηθήσουν και να τους δοθούν κίνητρα για να γυρίσουν και να συνεισφέρουν στην πατρίδα».
Ποια θα μπορούσαν να είναι αυτά τα πεδία κατά τη γνώμη σας;
«Μπορώ να μιλήσω μόνο για τον τομέα μου, αυτόν της υψηλής τεχνολογίας, όπου όπως είπαμε ήδη, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, μπορούν να υπάρξουν οι συνθήκες ανάπτυξης».
Start upς στην υψηλή τεχνολογία;
«Οι νεόφυτες εταιρείες είναι όντως ένα ευχάριστο θέμα. Από το πουθενά με πολύ μεράκι κάποιος κάνει κάτι νέο. Αυτό που δεν καταλαβαίνει ο πολύς κόσμος είναι ότι δεν μπορείς να έχεις ένα σταθερό περιβάλλον για τις νεόφυτες εταιρείες, χωρίς να τραβήξεις μερικές μεγάλες εταιρείες του κλάδου στην ίδια περιοχή. Καταρχήν για να υπάρχει σχετικό περιβάλλον εργασίας. Ξέρετε πως οι 9 στις 10 νεόφυτες εταιρείες αποτυγχάνουν οπότε οι άνθρωποι αυτοί θα πρέπει να έχουν πού να πάνε ώστε να δουλέψουν μέχρι να ξαναπροσπαθήσουν με κάποια άλλη νεόφυτη. Επίσης, οι μεγάλες εταιρείες λειτουργούν ως πηγή έμπνευσης. Άλλωστε οι περισσότεροι που πέτυχαν με μια νεόφυτη εταιρεία είχαν φύγει από μια μεγάλη, αφού προηγουμένως είχαν εξακριβώσει τι λείπει από την "αγορά".
Περί υπολογιστών: «Το σημαντικό είναι η "ιδιωτικότητα" των δεδομένων»
Γιατί η επιστήμη των υπολογιστών είναι τόσο ενδιαφέρουσα;
«Γιατί γεννήθηκε από τα μαθηματικά και από τα ηλεκτρονικά κυκλώματα. Κι είναι ενδιαφέρον να προσπαθείς να κάνεις κάποια κυκλώματα να υπολογίζουν πράγματα που ταιριάζουν με κάποιο μαθηματικό ή λογικό μοντέλο. Και βέβαια γιατί κάθε μεγάλη εφεύρεση σ' αυτόν τον τομέα μπορεί, σε λιγότερο από 3 χρόνια, να βρεθεί στα χέρια όλων, όταν στις άλλες επιστήμες χρειάζεται αιώνας για να κατανοήσουμε τι πετύχαμε!».
Γιατί είναι τόσο σημαντική η transactional memory, στα ελληνικά "συναλλακτική μνήμη";
«Με απλά λόγια. Ο τομέας της υψηλής τεχνολογίας βελτιώνεται με εκθετικούς ρυθμούς. Εντυπωσιακούς ρυθμούς. Παλιότερα, πετυχαίναμε αυτούς τους ρυθμούς ανάπτυξης, κάνοντας απλά καλύτερους τους επεξεργαστές. Τα τελευταία περίπου δέκα χρόνια φτάσαμε στα όρια αυτής της προσέγγισης. Δε μπορούμε να κάνουμε πια έναν επεξεργαστή πιο γρήγορο. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε όμως είναι να σχεδιάσουμε πολλαπλούς υπολογιστές. Εκεί όμως δημιουργείται θέμα ως προς το πώς συνεργάζονται αυτοί οι επεξεργαστές. Οι επεξεργαστές συνεννοούνται μέσω της μνήμης και η συναλλακτική μνήμη είναι μια μορφή που κάνει πολύ εύκολη την επικοινωνία μεταξύ πολλαπλών επεξεργαστών που δουλεύουν πάνω στο ίδιο πρόβλημα».
Με την ανάπτυξη του cloud computing, μπορούμε να πούμε πως ήρθε η ώρα να αφαιρέσουμε το p(personal) από το "pc";
«Το cloud computing σε κάποιο βαθμό δεν είναι κάτι το εντυπωσιακά καινούργιο. Πάντα υπήρχε αυτός ο διάλογος στην επιστήμη, αν θα πρέπει να έχουμε προσωπικούς υπολογιστές ή να τους μοιραζόμαστε. Το cloud computing είναι συνδυασμός και των δύο. Μπορεί να έχω μπροστά μου ένα υπολογιστή ή το κινητό σου ας πούμε αλλά τα δεδομένα μου μοιράζονται και επεξεργάζονται».
Πόσο ασφαλείς μπορούμε να νιώθουμε έτσι;
«Δεν υπάρχει τέλειο σύστημα ασφάλειας. Το πιο τέλειο σύστημα είναι να ξεχάσουμε την πληροφορία. Συνήθως, πάντως, οι μεγαλύτερες απειλές ασφαλείας οφείλονται στον ίδιο το χρήστη. Αν ας πούμε το password κάποιου είναι 1234, τότε είναι αυτονόητο πως είναι εύκολο κάποιος να το "σπάσει" και να προσπελάσει τα δεδομένα του. Πάντως, το σημαντικό δεν είναι η ασφάλεια, αλλά η "ιδιωτικότητα", το privacy. Μοιραζόμαστε τόσα δεδομένα που μοιάζουν ανώδυνα αλλά το πρόβλημα με ποιους τα μοιράζεσαι τελικά και τι είδους πληροφορίες κρύβουν. Αν για παράδειγμα εγώ αγοράζω βιβλία από την Amazon, αυτοί, από τα είδη των βιβλίων που αγοράζω, συλλέγουν πολλές πληροφορίες για μένα τις οποίες μετά μπορούν να τις μοιραστούν. Το πρόβλημα λοιπόν είναι τα δεδομένα που μοιράζεσαι. Ποιος μπορεί να αντλήσει ενδιαφέρουσα πληροφορία, από αυτά τα δεδομένα, από εκεί που νομίζεις ότι δεν υπήρχε και τι μπορεί να κάνει μ' αυτή».
