Για μια ακόμη χρονιά την τελευταία Κυριακή του Οκτώβρη γυρίζουμε τα ρολόγια μια ώρα πίσω, καθώς διασχίζουμε το κατώφλι του χειμώνα και με τη... βούλα! Ο λόγος για τον οποίο κάθε χρόνο πάμε μια ώρα πίσω την τελευταία Κυριακή του Οκτώβρη και μια μπροστά την τελευταία του Μάρτη είναι απλός, δηλαδή η εξοικονόμηση ενέργειας.
Όμως, αυτό δε φαίνεται να πείθει όλους τους ειδικούς, που αμφισβητούν τα πρακτικά οφέλη από την ωρολογιακή εκμετάλλευση της ηλιοφάνειας. Αν και στην Ελλάδα, όπως και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, η θερινή λεγόμενη ώρα (DST Daylight Saving Time) υιοθετήθηκε το 1975, ως συνέπεια της ενεργειακής κρίσης του 1973, πολλές χώρες - πλην εκείνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης - δεν ακολουθούν το μέτρο. Για παράδειγμα επί εδάφους Γηραιάς, η Ισλανδία, η οποία είχε όμως ιδιαίτερους λόγους για να εξαιρεθεί από το μέτρο καθώς λόγω της θέσης της η ανατολή και η δύση του ήλιου αλλάζουν αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του χρόνου. Κατά συνέπεια το μέτρο θα είχε πολύ μικρή πρακτική αξία, όπως συμβαίνει και στον Ισημερινό, γι' άλλο όμως λόγο, αν και πάλι με σημείο αναφοράς τον ήλιο. Καθώς εκεί ανατολή και δύση έχουν πολύ μικρή απόκλιση στη διάρκεια του χρόνου, το μέτρο δε θα προκαλούσε καμιά ουσιαστική διαφορά.
Έτσι, για παράδειγμα, στη Βραζιλία η αλλαγή της ώρας πραγματοποιείται μόνο στο νότιο τμήμα της χώρας. Μια ώρα όλο το χρόνο έχουν επίσης οι περισσότερες από τις χώρες της Ασίας αλλά και της Αφρικής.
Η Ρωσία... εκτός
Τον Απρίλιο του 2011 η Ρωσία αποφάσισε να μπει στο "κλαμπ" των χωρών που δε γυρίζουν δυο φορές το χρόνο τα ρολόγια μπρος-πίσω, καθιερώνοντας με διάταγμα του τότε Ρώσου προέδρου Ντιμίτρι Μεντβέντεφ τη λεγόμενη θερινή ώρα Μόσχας (+4 UTC) καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Με τον τρόπο αυτό σταμάτησε να ακολουθεί την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ορίζει την αλλαγή της ώρας την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου στη 1 π.μ. ώρα Γκρίνουιτς (GMT) και την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου του ίδιου έτους πάλι στη 1 π.μ. ώρα Γκρίνουιτς.
Για πολιτικούς αυτή τη φορά λόγους, το φετινό Αύγουστο η Βόρειος Κορέα ανακοίνωσε πως δεν είναι πλέον διατεθειμένη να ανήκει στην ίδια ζώνη ώρας με τους δύο μεγάλους εχθρούς της, τη Νότιο Κορέα και την Ιαπωνία, υιοθετώντας πλέον τη δική της... ώρα Πιονγκγιάνγκ. Στις 15 του μήνα τα ρολόγια γύρισαν πίσω 30 λεπτά και μάλιστα με ιδιαίτερα συμβολικό τρόπο, καθώς η ημερομηνία συνέπιπτε με την 70ή επέτειο απελευθέρωσης της χώρας από την Ιαπωνία. Είχε προηγηθεί πάλι για πολιτικούς λόγους η Βενεζουέλα, το 2007, με απόφαση του Ούγκο Τσάβες.
Η ιστορία
Η αλλαγή της ώρας, που συνεχίζει να διχάζει τον επιστημονικό κόσμο καθώς μετρήσεις στις ΗΠΑ κατέδειξαν ότι είναι δώρο... άδωρο, με την εξοικονόμηση ενέργειας μόλις κατά 1%, είναι μια πολύ παλιά υπόθεση. Την αρχή έκανε ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, ο οποίος μεταξύ όλων των άλλων ασχολήθηκε και με το θέμα στα 1784, δημοσιοποιώντας τις απόψεις του στο γαλλικό Τύπο.
Σύμφωνα με το συγγραφέα, τυπογράφο, θεωρητικό της πολιτικής και πολιτικό, επιστήμονα, εφευρέτη του αλεξικέραυνου και όχι μόνο, στρατιωτικού, διπλωμάτη και άλλα πολλά στο βιογραφικό του, η αλλαγή της ώρας θα είχε σαν αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αλλάζουν τα ωράριά τους στη βάση των ωρών ηλιοφάνειας ώστε να γίνεται εξοικονόμηση ενέργειας. Επί της ουσίας, πάντως, ο Φραγκλίνος δεν έκανε αναφορά στο γύρισμα των ρολογιών, αλλά στο ξύπνημα των ανθρώπων μια ώρα νωρίτερα.
Στα 1907 τη σκυτάλη πήρε ο Γουίλιαμ Γουίλετ με άρθρο του στο βρετανικό Τύπο, που όμως δεν έπιασε... τόπο.
Αρχή από τη Γερμανία
Η ιδέα δε χάθηκε, όμως, από το προσκήνιο και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά από τη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου από την 30ή Απριλίου έως την 1η Οκτωβρίου του 1916. Οι σύμμαχοι της Γερμανίας στάθηκαν και σε αυτήν την περίπτωση στο πλευρό της, υιοθετώντας το μέτρο με σκοπό να εξοικονομήσουν ενέργεια, καθώς λόγω των πολεμικών συγκρούσεων αντιμετώπιζαν ελλείψεις σε λιγνίτη.
Ακολούθησε η Βρετανία, που εφάρμοσε τη θερινή ώρα από την 21η Μαΐου έως την 1η Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς, ενώ το 1918 το Αμερικανικό Κογκρέσο επισημοποίησε την αλλαγή της ώρας, καθιερώνοντας παράλληλα τη χρήση των χρονικών ζωνών για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το μέτρο όμως της αλλαγής της ώρας συνάντησε την έντονη δυσαρέσκεια πολλών κοινωνικών ομάδων, όπως οι αγρότες, με αποτέλεσμα να μην έχει καθολική ισχύ. Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια έως ότου η αλλαγή της ώρας αποκτήσει νομοθετική ισχύ στα 1966. Τότε ο Αμερικανός πρόεδρος Λίντον Τζόνσον καθιέρωσε με νόμο τη θερινή ώρα, η οποία ξεκινούσε την τελευταία Κυριακή του Απριλίου και τελείωνε την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου. Οι ημερομηνίες άλλαξαν από το μετέπειτα πρόεδρο Ρόναλντ Ρίγκαν και ως αφετηρία τέθηκε η πρώτη Κυριακή του Απριλίου.
Το 2005 ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους, στο πλαίσιο της κυβερνητικής ενεργειακής πολιτικής του, επέκτεινε κατά τέσσερις εβδομάδες τη θερινή ώρα των ΗΠΑ. Και πάλι όμως υπήρχαν πολιτείες που εφάρμοζαν δικούς τους κανόνες. Ενδεικτική είναι η περίπτωση της Ιντιάνα, που από το 2006 και έπειτα αποδέχθηκε το μέτρο σε όλη την επικράτειά της. Το αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας προσπάθησε το 2008 να εκτιμήσει εκ νέου την αποτελεσματικότητα του μέτρου και συμπέρανε ότι η υιοθέτηση της θερινής ώρας τέσσερις εβδομάδες νωρίτερα επέφερε εξοικονόμηση ενέργειας κατά 0,5%. Το ποσοστό αντιστοιχεί στην ενέργεια που καταναλώνουν 100.000 διαμερίσματα επί έναν ολόκληρο χρόνο.
Στην Ελλάδα από τη δεκαετία του '70 η εφαρμογή του μέτρου
Στη χώρα μας εφαρμόστηκε πρώτη φορά σε δοκιμαστικό πλαίσιο το 1932, από τις 6 Ιουλίου έως την 1η Σεπτεμβρίου. Στα επόμενα χρόνια το μέτρο εγκαταλείφθηκε και επανήλθε τη δεκαετία του 1970 κατά την ενεργειακή κρίση που έπληξε την Ευρώπη. Από το 1997, με απόφαση της Ε.Ε., όλα τα κράτη-μέλη της αλλάζουν τους δείκτες από το τελευταίο σαββατοκύριακο του Μαρτίου έως και το τελευταίο σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου.
Επιμέλεια: Σταύρος Μουντουφάρης
