Στα 1869 επιτελούνταν μια επανάσταση στη ναυσιπλοΐα από το Γάλλο διπλωμάτη Φερντινάν ντε Λεσέψ, τον άνθρωπο που με ένα μοναδικό επίτευγμα για την εποχή κατάφερνε να κάνει ένα ακόμα όραμα της ανθρωπότητας πράξη, να ενώσει την Ερυθρά Θάλασσα με τη Μεσόγειο μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Στις 17 Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς το κορυφαίο αυτό έργο γινόταν πράξη με τον πλέον επίσημο τρόπο. Υπογείως όμως, στο... παρασκήνιο, ξεκινούσε μια άλλη επανάσταση που χρειάστηκε χρόνια έως ότου γίνει γνωστή, μια μαζική εισβολή θαλάσσιων ειδών, τα οποία εκμεταλλεύτηκαν τη δίοδο που τους προσφέρονταν ώστε να κατακτήσουν σιωπηλά, αλλά μεθοδικά, τη Μεσόγειο.
Ο λόγος για τα διάσημα πια λεσεψιανά είδη, τα οποία πήραν το όνομα του Λεσέψς και τα τελευταία χρόνια αυξάνονται και πληθύνονται μετατρέποντας τη Mare Nostrum των Λατίνων, τη "θάλασσά μας", σε... τροπική. Η Κρήτη δε γλίτωσε από την εισβολή, παρά το γεγονός ότι τα ρεύματα δεν ευνοούν το μαζικό... κατακλυσμό από εξωτικά είδη. Παρ' όλα αυτά, νομοτελειακά, τα λεσεψιανά έχουν βρει το δρόμο τους ως το νησί μας, με πιο γνωστό από αυτά το διάσημο πια επικίνδυνο "λαγοκέφαλο".
Το φύκι Caoulerpa racemosa που ήρθε από την Ερυθρά Θάλασσα μέσω της Διώρυγας του ΣουέζΤα νέα είδη
Πριν από μερικές μέρες δύο νέα είδη εντοπίστηκαν στη Ρόδο προερχόμενα και αυτά από τη Διώρυγα του Σουέζ, ο αχινός με το όνομα Diadema setosum και το λεοντόψαρο, λατινιστί Pterois miles, τα οποία κατάγονται από την Ερυθρά Θάλασσα και είναι άκρως επικίνδυνα. Τα είδη εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στο νησί, οδηγώντας τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) να προειδοποιήσει τους αλιείς για τον κίνδυνο που εγκυμονεί η ψαριά τους, καθώς και τα δύο είδη και κυρίως το λεοντόψαρο φέρουν μακρόστενα δηλητηριώδη αγκάθια.
Αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη πληροφορία γι' αυτά τα είδη στα νερά της Κρήτης, εντούτοις κάτι τέτοιο δεν πρέπει να αποκλειστεί, καθώς η πραγματικότητα αποδεικνύει στην πράξη ότι το Αιγαίο... ανήκει στα ψάρια, τα οποία μπορούν να κινούνται άνετα όπως θέλουν και όπου θέλουν αρκεί να τα βοηθούν τα ρεύματα και οι θερμοκρασίες.
Θα έρθουν
«Αργά ή γρήγορα θα έρθουν», είναι η εκτίμηση του ομότιμου καθηγητή Θαλάσσιας Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρώην διευθυντή του ΙΘΑΒΙΚ, νυν Τμήματος Κρήτης του ΕΛΚΕΘΕ κ. Αναστάσιου Ελευθερίου. «Όπως είναι η πορεία των ρευμάτων στην περιοχή, ο πρώτος σταθμός είναι η Ρόδος», μάς εξήγησε, δίνοντας έμφαση στο πόσο σοβαρό είναι το όλο πρόβλημα.
Η εισβολή των θαλάσσιων ειδών δεν είναι απλή υπόθεση, καθώς αρκετά από αυτά καταφέρνουν να εγκατασταθούν στη Μεσόγειο, περιθωριοποιώντας τα άλλα εγχώρια είδη. Το φαινόμενο είναι γνωστό σε πολλές... παραλλαγές, όπου τα είδη αυτά αποδεικνύονται κάτι παραπάνω από επιθετικά, επεκτατικά. Όπως για παράδειγμα το φύκι με το εξωτικό όνομα Caoulerpa racemosa, το οποίο έχει εξαπλωθεί σχεδόν παντού και φυσικά στην Κρήτη, καταστρέφοντας οικοσυστήματα όπως τα λιβάδια ποσειδωνίας.
Ή ένα είδος γαρίδας, το οποίο "επιτέθηκε" στο θαλάσσιο οικοσύστημα του Ισραήλ και εξαφάνισε τις ντόπιες γαρίδες, στα βήματα ενός λεσεψιανού μπαρμπουνιού που εκτόπισε την εγχώρια ποικιλία, στη Ρόδο, όπως μας ανέφερε ο κ. Ελευθερίου.
Άμυνα της φύσης
Ευτυχώς όμως η φύση έχει σε κάποιες τουλάχιστον περιπτώσεις και τα δικά της όπλα για να καταφέρνει την ισορροπία, όπως στην περίπτωση ενός ψαριού που οι αλιείς ονομάζουν Γερμανό και τρέφεται από το επικίνδυνο φύκι Caoulerpa racemosa, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο από αυτό το είδος, σύμφωνα με το γνωστό επιστήμονα, ο οποίος είναι θεμελιωτής της θαλάσσιας έρευνας στην Κρήτη.
Δεν είναι όμως μόνο τα θαλάσσια είδη, τα οποία από μόνα τους διασχίζουν τη διώρυγα και φτάνουν στη Μεσόγειο όπου εγκαθίστανται σε βάρος των γηγενών πληθυσμών, αλλά και εκείνα τα οποία έρχονται με το... ζόρι, δηλαδή παρασυρμένα από τα πλοία, φαινόμενο αντίστοιχο με τις εισβολές από δυσμάς ειδών που έρχονται με το έρμα των πλοίων και από το Γιβραλτάρ.
Τα είδη αυτά εκτιμάται ότι συνολικά πρέπει να υπερβαίνουν τα 1.000, με τουλάχιστον 20 έως 30 από αυτά να έχουν βρει "στέγη" και στα νερά της Κρήτης. Τα περισσότερα είναι φύκια, μαλάκια, σουπιές, χταπόδια κ.ά. και σε μικρότερο πληθυσμό ψάρια.
Ο "λαγοκέφαλος"
Από τα πιο γνωστά είδη-εισβολείς που έχει απασχολήσει έντονα την ειδησεογραφία στην Κρήτη τα τελευταία δέκα τουλάχιστον χρόνια είναι ο λαγοκέφαλος ή Lagocephalus sceleratus, που ζει στον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό και βρέθηκε στα νερά μας στις αρχές της δεκαετίας του 2000, προφανώς ως λεσεψιανό είδος. Το ψάρι αυτό είναι επικίνδυνο και είναι γνωστές οι προειδοποιήσεις προς τους ψαράδες να μην το τρώνε, καθώς μπορεί να προκαλέσει μυϊκή παράλυση.
Σταύρος Μουντουφάρης
